حجت الاسلام والمسلمین مشیری

جلسه چهارم از سلسله جلسات توانمندسازی طرح مسجدما

ارتباط اصول دین اسلام با سبک زندگی

آموزه های دینی و تعالیم آسمانی از جمله اصلی ترین گزاره ها در تشکیل، سبک زندگی دینی هستند، این آموزه ها از فضای فکری و حوزه اعتقادات شروع می شود و در فضای عمل و حوزه رفتار، ختم می شود.

حجت الاسلام والمسلمین مشیری:ارتباط اصول دین اسلام با سبک زندگی

 آموزه های دینی و تعالیم آسمانی از جمله اصلی ترین گزاره ها در تشکیل، سبک زندگی دینی هستند، این آموزه ها از فضای فکری و حوزه اعتقادات شروع می شود و در فضای عمل و حوزه رفتار، ختم می شود.

اصولی که ما در آموزه های اسلامی خودمان داریم، به عنوان اصول دین مطرح می شود در ۵ بخش توحید، نبوت، معاد، عدل و امامت. این ها هر کدام یه گزاره و موضوع اصلی برای اثرگذاری در حیطه گفتاری و رفتاری انسان است از اینجا البته می توان نتیجه گرفت که تا فضای فکری عوض نشود، مسائل رفتاری و عملکردها هم، تغییرپذیر نمی باشد، لذا مشاهده می کنیم وقتی قرآن کریم به پیامبر(ص) می گوید ما تو را با وحی رسالت دادیم، چکیده این وحی را اینگونه اعلام می کند که: «بگو جز این نیست که من هم بشری مانند شما هستم با این تفاوت که به وحی می شود که معبود شما معبودی یگانه است. پس هر کس به لقای پروردگار خود امید دارد باید کاری شایسته کند و هیچکس را در پرستش پروردگارش شریک نسازد». بر اساس این آیه می بینیم که چکیده رسالت و راهنمایی پیامبر اسلام(ص)، اصلاح توحید است، یعنی اگر توحید اصلاح شود، رفتارها هم اصلاح می شود. انسان خداباور به گونه ای رفتار می کند که همیشه رضایت خدا را به دنبال داشته باشد و در تمامی رفتارها دنبال جذب رضایت خداوند متعال است، با مردم به گونه ای ارتباط برقرار می کند که آن ها را به عنوان بندگان خدا ببیند و رضایت بندگان خدا که به رضایت خداوند می انجامد را به دست آورد. این رفتار را در تمامی حوزه های زندگی از جمله حوزه های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و … همواره مردم را بندگان خدا می داند و تمام کارهایش در راستای رضای خداوند و بندگان خدا است. در این شرایط است که جامعه با رافت و مهربانی همراه است و ظلم و تبعیض و نادیده گرفتن حق، در جامعه جایی نخواهد داشت.

معاد و سبک زندگی اسلامی

انسانی که در حیطه رفتاری خود، معاد را باور کرده باشد، معاد در تمامی رفتارها و گفتارهایش، محسوس است. مثلا ما اگر بنا باشد درباره مسئله ای صحبت کنیم و دوربین هایی صحبت های ما را ضبط کنند، اگر دوربین ها نباشند ممکن است صحبت هایمان اشکالاتی داشته باشد، اگر دوربین هایی برای ضبط وجود داشته باشند، اشکالات صحبت و بحث ما کمتر و دقت ما در سخنرانی بیشتر می شود، اگر صحبت های ما به صورت مستقیم از تلویزیون پخش شود، آنقدر دقت می کنیم که هیچ اشکالی در سخنرانی ما وجود نداشته باشد، این نشان می دهد انسان وقتی احساس کند نظارتی بر او وجود دارد، نوع رفتارهایش تغییر کرده و اشکالات رفتاری او به حداقل می رسد. حالا اگر احساس کرد نوع نظارت بسیار دقیق است و هر کس باید درباره رفتارهایش پاسخگو باشد و ذره ذره این رفتار در نظرات مدنظر قرار می گیرد و کسی که می خواهد بر اعمال او نظارت کند، هیچ خلل و کم دقتی در کارش وجود ندارد، نوع نگرش به رفتارها در زندگی هر انسان، بسیار با دقت و با کمترین اشکال خواهد بود. معاد اگر به عنوان یکی از باورهای جدی در زندگی ما جاافتاد قطعا دقت ما به رفتارها و عملکردمان بسیار زیاد خواهد بود و کمترین وقت تلف کردن را در طول عمرش خواهد داشت. این دنیا محل امتحان دادن است و اگر نگاه به زندگی، نگاه امتحان دادن شد و فضای برای پاسخگویی پس از این امتحان در باور انسان نهادینه شد، نوع زندگی ما متفاوت خواهد شد چراکه برای لحظه لحظه این عمر از ما حساب می کشند.

مومن دقتی در زندگی می کند و کاری انجام می دهد که در حد اعلای توان اوست اما در این حد توان، با نیت خیر پیش می رود. ما در روایات و ادعیه ای که از معصومین علیهم السلام وجود دارد می بینیم که نگاهی همگانی و فراگیر وجود دارد، یعنی اگر خیر و خوبی را می خواهند، برای همه مردم است، همین موضوع الگوی مناسب برای ماست که نشان می دهد، نگاه مومن باید دارای افقی فراگیر و رو به بالا باشد و از این رو وقتی نیت مومن فراگیر و عظیم باشد، تلاشش را هم منطبق بر همین نیت می کند و سعی می کند تمام توان خود را در اجرای برنامه های مختلف زندگی، به کار گیرد، منتها انسان محدود است و توانش به آن حد نیست که برای همه مردم دنیا کار انجام دهد پس بنابراین مسئله مومن نیتی جهانی و تلاشی در حد جامعه خود و توان خود باید داشته باشد. اگر کسی این اعتقادات را داشته باشد، حوزه عملش یک حوزه بسیار گسترده و حتی در سطح جهان می شود لذا در طول تاریخ زیاد دیده ایم انسان هایی که از نظر ایمان و اعتقاد در جایگاه بالاتری نسبت به عموم مردم قرار دارند، کارها و فعالیت هایشان هم وسعت و فراگیری بیشتری دارد مانند حضرت امام خمینی(ره) که انقلابی را در ایران پیاده ریزی کردند که بعد از گذشت بیش از سه دهه، این انقلاب به تمام کشورهای جهان سرایت کرده و فراگیری تاریخی را رقم زده است. مومن نیتی فراتر از آنچه توانش است را دارد و اگر همین موضوع در جامعه نهادینه شود، قطعا با تحولات عظیم اجتماعی مواجه خواهیم بود.

نبوت و سبک زندگی اسلامی

یکی از شاخصه های مومن طبق آیات و روایات فراوانی که در منابع اسلامی وجود دارد، همت بلند است. قرآن کریم، پیامبر اسلام(ص) را به عنوان الگوی مناسب و ایده آل برای زندگی مسلمانان و مومنان معرفی می کند ولی متاسفانه در جامعه امروز اکثر مردم می گویند ما که هر کار بکنیم باز هم نمی توانیم از نظر اخلاق و رفتار به پیامبر(ص) برسیم، قرآن می گوید حتی اگر تصور می کنید نمی تواند به پیامبر(ص) در مسائل اخلاقی و رفتاری برسید، نیت و تلاش خود رابرای رسیدن به این مقام، متمرکز کنید. افقی که در زندگی باید به سمت آن حرکت کرد، فقط پیامبر اسلام حضرت محمد(ص) هستند، تاریخ هم اثبات کرده که افرادی به نزدیکی های این افق رسیدند، اشخاصی مانند سلمان فارسی، ابوذر، مقداد و یاران صدیق پیامبر(ص) و خیلی ها در طول تاریخ بشریت سعی کردند به این افق برسند که موفق هم شدند. اگر افق رفتاری تمامی مسلمانان بر اساس همین موضوع شد حقیقتا جامعه ای متحول و مدینه فاضله را در جامعه خواهیم داشت.

امامت و سبک زندگی اسلامی

امام رضا(ع) فرمودند: انسان زمانی مومن می شود که سه ویژگی را داشته باشد:

۱)        ایمان به خدا و عیب پوشی: زمانی که انسان به خدا ایمان داشته باشد قطعا بزرگترین و بارزترین اخلاق و شاخصه خداوندی را هم در خود نهادینه و تقویت می کند، از نظر اسلام بزرگترین شاخصه خداوند، رحمت مهربانی و عیب پوشی اوست که گناهان و عیوب بندگانش را از دیگر بندگان، می پوشاند و انسان مومن هم باید عیوب و گناهان سایر مومنان و مسلمانان را بپوشاند و آن را به دیگران نگوید و رازنگهدار سایر مومنین باشد. اگر چنین اخلاقی در جامعه نهادینه شود، در اولین قدم بزرگترین گناهی که امروز در جامعه ما رواج پیدا کرده یعنی غیبت کردن، از میان مردم، جمع خواهد شد و زمانی که مردم به عیوب دیگران توجهی نداشته باشند، سعی می کنند به عیوب خود توجه کرده و آن ها را برطرف کنند.

۲)       ایمان به رسالت پیامبر اسلام(ص) و گذشت و مهربانی: مومن از دیدگاه امام رضا(ع) کسی است که به پیامبر اسلام(ص) اعتقاد قلبی داشته باشد و این اعتقاد در رفتار  و گفتار او مشاهده شود، ما باید برای نشان دادن این ایمان، باید آداب زندگی پیامبر(ص) را در زندگیمان نشان دهیم، اینکه پیامبر(ص) چگونه با مردم ارتباط برقرار می کردند، چگونه به حرف های مردم گوش می دادند و چگونه سخنان خود را به مردم می گفتند، چطور با مردم معامله می کردند، چگونه با اهل بیتشان رفتار می کردند، آداب شخصی را چگونه به جا می آوردند، در کتاب «سنن النبی(ص)» از علامه طباطبایی(ره) بیش از ۱۰۰ مورد از خصوصیات اخلاقی و رفتاری پیامبر اسلام(ص) ذکر شده که تمامی مومنین برای رسیدن به اخلاق و زندگی پیامبری، باید این کتاب را مطالعه کرده و به مسائل آن تا آنجایی که می توانند عمل کنند. بیشترین اذیت هایی که در طول تاریخ سراغ داریم، رمردم زمان پیامبر اسلام(ص) در حق ایشان روا داشتند و تقریبا هیچ کار خلاف و ناشایستی نبود که در حق ایشان انجام ندهند اما تنها پیامبری که هیچگاه قومش را نفرین نکرد و در حق آن ها هیچ بدی نخواست، پیامبر اسلام حضرت محمد(ص) هستند و از اینجاست که ایشان به قول قرآن کریم، پیامبر رحمت و مغفرت هستند، ما اگر همین اخلاق پیامبر(ص) را در زندگی خود پیاده کنیم، تحولی بزرگ را در سطح زندگی شخصی و اجتماعی رقم زده ایم چراکه مردم همه با مهربانی و عطوفت با هم برخورد می کنند.

۳)      ایمان به امامت اهل بیت(ع) و صبر و مقاومت: امامان معصوم ما در هر دوران از زندگی مبارکشان، از سوی مردم و حکام ظلم، با سختی ها و مشقت های فراوانی روبرو شدند اما همواره در این مسائل، بخاطر رضای خدا، صبر می کردند و دست از هدایت و راهنمایی مردم برنمی داشتند. امامان علیهم السلام بزرگترین الگوی صبر  و استقامت هستند و مومن از دیدگاه امام رضا(ع) کسی است که به امامان معصوم(ع) ایمان قلبی داشته و سیره و رفتار آن ها را، سرلوحه رفتار و اعمالش در زندگی قرار دهد.

انسان های مومن باید همواره به این موضوع توجه داشته باشند که هر چیزی در این جهان دارند، امانتی از سوی خداوند است به ایشان که در نهایت و پس از مرگ باید همه این اموال و دارایی ها را گذاشته و از این دنیا و ملحقاتش بگذرند، وقتی کسی چیزی به ما امانت می دهد و بعدا برای پس گرفتن آن می آید، آیا منطقی است که ما ناراحت شویم و غصه بخوریم؟ پس اگر چیزی یا کسی از نزدیکان را در این جهان از دست می دهیم، نباید آنقدر غصه بخوریم و ناراحت شویم که دیگر نتوانیم زندگی کنیم چراکه تمامی اموال و داشته های این دنیا امانتی از سوی خداوند است برای ما. اگر مومن نگاهی اینچنینی به دنیا و متعلقات آن داشته باشد، قطعا به این جهان و جذابیت های کاذبش دلنبسته و در برخورد و ارتباط با مردم، همواره با عدالت و مهربانی برخورد می کند.

انسان مومن اگر به معاد و عدل الهی اعتقاد قلبی داشته و رسالت پیامبر(ص) و امامت معصومین(ع) را کاملا قبول داشته و سیره این بزرگان را در زندگی خود پیاده کند، هیچگاه ناشکری نمی کند. اگر این خصوصیات اخلاقی در جامعه و در میان تک تک افراد پیاده شد، انسان ها در سه حوزه رفتارهای فردی، خانوادگی و اجتماعی، متحول شده و جامعه سیر تحول به سوی سبک زندگی دینی و اسلامی را طی خواهد کرد.

سبک زندگی دینی در حوزه فردی

اولین مسئله ای که در اصلاح رفتارها و نهادینه کردن سبک زندگی دینی وجود دارد، اصلاح امور در زندگی فردی است، یعنی هر شخص مسوول رفتارها و اعمالش باشد و حداکثر موازین و اصول دینی را در زندگیش پیاده سازی کند که به این مسئله، حیطه مدیریت بر خود در حوزه رفتار نام دارد. قرآن کریم در این باره تاکید می کند که همه انسان ها باید خودکنترلی داشته باشند، مومن اینگونه عمل می کند چرا که:

۱)       انسان بیش از همه بر خودش اشراف دارد و بهتر از همه خودش را می شناسد و بالاخره می داند که به خودش نمی تواند دروغ بگوید.

۲)      انسان می داند که در قیامت و حسابرسی، هر کسی باید پاسخگوی اعمال و رفتارش نسبت به خود و دیگران باشد که به صورت دقیق هر مسئله و هر مشکل انسان ثبت شده و برای او نمایش داده می شود.

۳)     انسانی که به معاد و قیامت اعتقاد دارد و به صورت فردی مراقب رفتارها و اعمالش است، وجود خود را بیهوده نمی داند و زندگی هدفمندی پیدا می کند و البته با تفکر و انگیزه زندگی را ادامه می دهد.

قرآن کریم می گوید اگر انسان ها فقط کمی به خلقت خودشان و محیط اطرافشان فکر کنند کافی است که رشد عقلی پیدا کنند و به وسیله این رضد عقلی در تمامی مراحل زندگی با فکر و منطق درست و مناسب، رفتار و عمل کنند و خودشان و دیگران را به مشکل نیندازند.