با طلوع دین الهی اسلام، مسجد به‌عنوان پایگاه اصلی آشنایی و انتشار این دین وحیانی معرفی و شناخته شد. پیروان این آئین آسمانی نیز در طول حیات این مکتب و با بهره‌گیری از آموزه‌های رهبران دینی خود ارتباطی تنگاتنگ و جدا نشدنی با این مکان مقدس برقرار کرده‌اند و به نوعی بیشتر برنامه‌ها و فعالیت‌های اجتماعی و اعتقادی آنها با مساجد به‌عنوان خانه خدا که احترام و عزت خاصی دارد گره خورده است.

شاید این امر را بتوان از نقاط قوت فرهنگ و تمدن اسلامی دانست که پایگاهی مردمی و همیشگی چون مسجد دارند و این ویژگی در دیگر مکاتب الهی کمتر دیده می‌شود و پر رنگی اسلام را ندارد.

انقلاب شکوهمند اسلامی نیز که داعیه اسلامی بودن آن بر خاص و عام مشخص و مبرّز است از آغاز و شکل‌گیری نخستین سنگ بنای حرکت و قیام خود این مکان معنوی و مقدس را به‌عنوان پایگاهی بی‌مانند برای انتشار ارزش‌ها و اهداف خود برگزید و به جرأت می‌توان یکی از رموز موفقیت نظام اسلامی ایران را همین ابزار و رسانه قدرتمند مسجد دانست.

در کنار این امر توجه به موضوع نظافت و پاکیزگی مساجد که انگیزه‌ای برای نامگذاری دهه آخر ماه شعبان المعظم با نام دهه تکریم و غبارروبی مساجد شده است، فرصتی برای توجه به مساجد و دیگر اماکن مذهبی است تا علاوه بر نقش مهم خود از حیث انجام محوری‌ترین فعالیت‌های معنوی و اجتماعی به‌عنوان سالم‌ترین و جذاب‌ترین  واحدهای جامعه اسلامی نیز شناخته شود و اجازه فاصله گرفتن اقشار مختلف مردم به‌ویژه جوانان از این مکان شریف داده نشود.

مسجد؛ میعادگاه منتظران انقلابی
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی فیض‌آبادی، استاد حوزه و دانشگاه، در این زمینه در گفت‌وگو با خبرگزاری ایکنا با اشاره به دهه تکریم مساجد و مناسبت ششم تیرماه که با نام «مسجد، میعادگاه منتظران انقلابی» نامگذاری شده است و با بیان اینکه به فرموده امام خمینی(ره) «مساجد سنگر است، سنگرها را حفظ کنید»، گفت: از آن جهت که بحث انقلاب، موضوعی سیاسی است و انقلاب اسلامی هم مانند قیام امام حسین(ع) حرکتی سیاسی بود، لذا اگر ما می خواهیم نیروی انقلابی تربیت کنیم، باید همراهی دو موضوع مهم فعالیت‌های سیاسی و انقلابی و مسجد را با هم داشته باشیم، اما متأسفانه گاهی اوقات این گونه مطرح می‌شود که بحث‌ها را آلوده به سیاست نکنیم، این تفکر بسیار اشتباه است، زیرا نمی‌شود سیاست را از دیانت جدا کرد.

وی با بیان اینکه من به‌عنوان یک مسلمان باید با شیطان و شیطانی‌ها مبارزه کنم، افزود: سیاست، هنر مبارزه است، اسلام هم دین سیاسی است، از همین رو محوریت قرآن نیز با سیاست بوده و بقیه امور مانند فرهنگ در کنار و حواشی آن قرار می‌گیرد که این امر ضرورت حرکت قوی مساجد برای معرفی اسلام واقعی در همه ابعاد را نشان می‌دهد.

این استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه تبلور توجه به مباحث سیاسی را در انقلاب اسلامی می‌بینیم، اظهار کرد: امروزه اگر ایران اسلامی به‌عنوان شاخص اسلام مطرح می‌شود، به جهت مبارزه با استکبار جهانی و آمریکا است و گرنه بسیاری از کشورهای مسلمان با آمریکا دوست بوده و نماز هم می‌خوانند، اما این نماز ارزشی ندارد.

فیض‌آبادی در مورد چگونگی بهره‌مندی از جایگاه و فرصت مساجد برای تربیت نسل انقلابی و منتظر، بیان کرد: بسیاری از افرادی که مقابل امام علی(ع) قرار گرفتند، نماز می‌خوانند و مسجدی بودند، اما ما باید فرد مسجدی بسازیم که جلوی ابن‌ملجم‌ها و یزیدهای زمان بایستد و گرنه مسجدی که در خط یزید حرکت کند، فایده ندارد.

هنر مساجد، تربیت نیروی انقلابی و مسلمان واقعی است
وی با اشاره به اینکه هنر این است که در مساجد، نیروی انقلابی و مسلمان واقعی تربیت شود، اضافه کرد: دانشگاه‌ها با تدریس رشته‌های تخصصی چون فیزیک، شیمی و ریاضی، جوانانی متخصص در این رشته ها پرورش می دهد، اما در مسجد باید انسان تربیت شود و از همین رو مسجد، محوری‌‌ترین مرکز برای نشر و حفظ اسلام بوده و محوری‌ترین برنامه مسجد هم، اقامه نماز است.

این استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه مسجد، دانشگاه بزرگی برای انقلابی‌پروری است، گفت: فرض کنیم، امام زمان(عج) ظهور کرده‌اند در آن شرایط ایشان نیاز به نیروی متخصص دارند، نه فرد بی‌سوادی که هیچ هنری ندارد و نمی‌تواند حرکت کند، امام(ع) سرباز می‌خواهند که بتواند به دورترین نقاط جهان برای معرفی، تبلیغ و ترویج اسلام ناب و شیعه برود.

جایگاه پرورش نیروی مهدوی در مساجد است
وی انقلاب اسلامی را مقدمه ظهور امام مهدی(عج) دانست و اظهار کرد: جایگاه پرورش نیروی مهدوی در مساجد است، البته درست است که فرزندان ما درس خوانده و مدرک می‌گیرند و این مدرک در اداره یا سازمانی برای اشتغال به‌کار می‌آید، اما برای غیر آن ثمری ندارد، از همین رو توجه همه جانبه به امر تربیت نسل منتظر که جایگاهش در مساجد است، جزو امور کلیدی است.

فیض‌آبادی در مورد راهکارهای تحقق تمرکز فعالیت‌های دینی، تربیتی و اخلاقی در مساجد، گفت: برای تحقق این امر همان‌گونه که حضرت ابراهیم(ع)، پیغمبر خدا در مسجدسازی فعالیت می‌کرد و فرزندش حضرت اسماعیل(ع) را خادم این مکان مقدس قرار داد، باید امروز حداقل این امر را جا بیندازیم که خادمی مسجد، ثوابش کمتر از خادمی حرم امام رضا(ع) نیست.

لزوم ارائه تعریف مناسب از معیارهای ارزشی مرتبط با مساجد
وی دومین نکته در این زمینه را بحث ارزش‌گذاری دانست و اضافه کرد: توجه و تعریف مناسب معیارهای ‌ارزشی چون، خدمت‌گذاری به مسجد به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین ارزش‌ها، اهمیت ویژه‌ای جهت افزایش تمایل جوانان به مساجد دارد و باید دانشگاه‌ها، مدارس و مهدکودک‌ها مبلّغ مسجد باشند.

این استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه متأسفانه گاهی در برخی کلاس‌ها طرز تفکری به بچه‌ها داده می‌شود که بر ضد حضور در مسجد و بسیار خطرناک است، ادامه داد: تمرکز فعالیت‌های مختلف در مساجد ضرورت همراهی و دست‌به‌دست دادن همگان را می‌طلبد.

وی با اشاره به نکته سوم مرتبط با فعالیت مساجد، عنوان کرد: نیروهای فعال مساجد را باید ابراهیمی و اسماعیلی کنیم، یعنی خادمان و هیئت امنای مساجد مانند حضرت ابراهیم(ع) باشند، این امر به این معنا است که هر کسی را با هر دلیل واهی نمی‌توان مسئول، خادم و هیئت امنای مسجد قرار داد.

فیض‌آبادی بیان کرد: مسئله بعدی این است که وقتی جوان به مسجد می‌آید، امام جماعت و دیگر شخصیت‌های علمی که در این مکان مقدس حضور دارند، بحث‌های مفید و جذابی را ارائه دهند و به شکل منظم و منسجم این مباحث را پیش ببرند.

این استاد حوزه و دانشگاه اضافه کرد: در کنار آن برنامه‌ریزی‌های هنری جدید و سالم در فضای مسجد وجود داشته باشد تا همه این عوامل در کنار یکدیگر به جذابیت این مکان بی‌افزاید.

توجه به نماز مقدمه رشد مساجد
وی با بیان اینکه اگر بخواهیم مساجد را آباد کنیم در ابتدا باید نماز را آباد کرده و به آن توجه کنیم، ادامه داد: همان گونه که وقتی پیامبر(ص) وارد مدینه شدند، ابتدا نماز را اقامه و سپس برای ساخت مسجد اقدام کردند، لذا اگر تدابیری اندیشیده و اقداماتی در جامعه صورت گیرد که اقامه نماز در میان افراد جامعه و به‌ویژه در مساجد رونق یابد، به همان نسبت علاقه و توجه به مساجد و فعالیت آنها رشد کرده و اوج می‌گیرد.

فیض‌آبادی در مورد ارزیابی خود از رابطه جوانان با مساجد در شرایط کنونی، گفت: در برخی مساجد جوانان حضور چندانی ندارند، اما در برخی مساجد مناطق مختلف کشور حضور شایسته و پررنگی را شاهد هستیم و این امر به جهت وجود فعالیت‌های دقیق و هدفمند در این مساجد است که برای جوان جذابیت دارد و احساس می‌کند اندوخته مهم جدیدی را به‌دست آورده است.

مساجد باید به جوانان شخصیت بدهند
این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: وقتی جوانی که مکّبر مسجد است، به دانشگاه می‌رود در قدم نخست پس از بازگشت از این محیط، خود او مخرب مسجد می‌شود، این به آن دلیل است که دانشگاه به انسان یک شخصیت کاذب می‌دهد.

وی ادامه داد: اما متأسفانه مساجد ما این هنر را ندارند که به جوان شخصیت بدهند، مثلا اگر نوجوان و جوانی در مسجد حاضر شوند، از صف جلو جدایش کرده و از چهره و تیپ او ایراد می‌گیرند، از همین رو این حضور جذابیتی برایش ندارد، لذا اگر مسجد به یک پایگاه معنوی ـ الهی قبل از فرهنگی تبدیل شود و در کنار آن برنامه‌های دیگر هم باشد، جذابیت ایجاد خواهد کرد.

فیض‌آبادی گفت: متأسفانه دشمن در عرصه ارزش‌های دینی و قرآن هم ورود پیدا کرده و سرمایه‌گذاری می‌کند که ساخت مسجد ضرار، با انگیزه ایجاد تفرقه و ترویج کفر نمونه‌ای از آن است، در واقع در جریان ساخت این مسجد می توان گفت، دشمن از ابراز مسجد به شکل مناسب به نفع خود استفاده می‌کند.

ضرورت اهمیت به نماز و مسجد به عنوان دو کلید در فرهنگ اسلامی
وی در پایان توجه و اهمیت ویژه‌ قائل شدن به دو موضوع نماز و مسجد را برای نهادینه‌شدن فرهنگ اسلامی در جامعه مهم و ضرورری دانست و بیان کرد: اهمیت این موضوعات بدان جهت است که هر دوی این امور، کلید هستند.

شکی نیست که مسجد، یک رسانه و ابزار قدرتمند است و شاید به جرأت بتوان گفت که امروزه و در عصر غوغای فناوری اطلاعات و ارتباطات هیچ رسانه، ابزار و فناوری نتوانسته جای آن را بگیرد. اگر چه ممکن است بتوان در برخی زمینه‌ها برای آن رقیبی هر چند توانمند ساخت، اما در همه زمینه‌ها این امر امکان‌پذیر نیست.

در واقع با توجه به پررنگ‌تر بودن کارکردهای مسجد در ابعاد معنوی و اعتقادی، اما هنوز سنگر و دانشگاه مسجد در عرصه فعالیت‌های دینی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی حرفی برای گفتن دارد. البته توجه به جایگاه ویژه مسجد در فرهنگ اسلامی نباید محدود به ایام خاصی شود و این مهم در طول سال صورت گیرد. زیرا جایگاه مهم، ویژه و تأثیرگذار مسجد این امرمهم را می‌طلبد.

با توجه به نظر کارشناسان و اهمیتی که در قرآن کریم و روایات به‌عنوان منابع معتبر مسلمانان به مسجد و جایگاه آن داده شده است باید در جهت برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری همیشگی کوتاه و بلند مدت برای بهره‌گیری از فرصت بی‌نظیر حضور جوانان در فضا و برنامه‌های مساجد جهت تربیت نسل پر شور، با انگیزه و انقلابی برای محقق کردن اهداف بلند انقلاب اسلامی به‌عنوان داعیه‌دار زمینه‌ساز ظهور و سربازی در رکاب مهدی فاطمه(س) گام برداریم.