جای خالی «مسئولیتپذیری» در ویترین فرهنگی خراسان/هوای فرهنگ پس است
عقاید و ارزشها، نحوه گفتار، رفتار، عملکردها و هنجارهای جامعه در منظومهای به نام فرهنگ عمومی جای میگیرد اما گاه تا سرحد بیخیالی، این عنصر قربانی حاشیهها شده که در این بین جای خالی مسئولیتپذیری و دغدغهمندی متولیان امر در پشت ویترین فرهنگی خراسان احساس میشود.
به گزارش خبرگزاری فارس از مشهد، فرهنگ مثل هواست؛ نیاز جامعه برای تنفس در هوای سالم فرهنگی امری انکارناپذیر است، اما گاه این مقوله که شاه بیت تمامی امور است در میان روزمرگیها و نداشتن حس دغدغهمندی و مسئولیتپذیری مسئولان امر به حاشیه رانده میشود.
ضرورت ارتقای فرهنگ جامعه سبب شد تا ۱۴ آبانماه به نام روز فرهنگ عمومی نامگذاری شود و در این راستا بد نیست تا سراغی از کسانی بگیریم که دستی در این حوزه داشته و میتوانند چالشها و نقاط قوت و ضعف فرهنگ عمومی خراسان را با نگاهی عمیق بررسی کنند.
یکی از اساتید علوم اجتماعی و پژوهشگر مسائل فرهنگی در ارتباط با این موضوع به خبرنگار فارس گفت: فرهنگ یکی از اساسیترین پایههای یک جامعه محسوب میشود و تا زمانی که این مقوله مورد غفلت قرار گیرد، مشکلات و چالشهای سایر بخشهای جامعه نیز اصلاح نمیشود.
کمال حقیقتطلب تصریح کرد: امروز متأسفانه برخی از مسئولان، هزینه برای امور فرهنگی را اقدامی باطل میدانند؛ در حالی که هر هزینه برای این بخش میتواند سرمایهای را وارد هریک از استانهای کشور کرده و از وقوع آسیبهای اجتماعی نظیر طلاق و اعتیاد جلوگیری کند.
وی تصریح کرد: خراسان رضوی رتبه نخست را در حوزه طلاق داشته و در اعتیاد نیز جزء رتبههای بالاست و بیتردید یکی از راههای مقابله با این آسیبها، کارهای فرهنگی بوده و این امر در حالی است که مسئولان ما با هزینههای بسیار گزاف وقت و انرژی خود را صرف طرحهایی کردهاند که در نهایت نیز هیچ بازدهی ندارد.
* تنفس در فضای سالم فرهنگی
این استاد علوم اجتماعی عنوان کرد: اگر فرهنگ مورد توجه قرار گیرد آنگاه معضلات اقتصادی و اجتماعی و سایر مباحث نیز اصلاح میشود و در مجموع فرهنگ آنقدر دارای اهمیت است که حتی میتوان با بهرهگیری از این عنصر محوری، زمینه رونق کسب و کار و ترغیب مردم برای خرید کالای داخلی را هم فراهم کرد.
حقیقتطلب اظهار کرد: ارتقای فرهنگ عمومی باید در دل کوچکترین روستاها تا بزرگترین شهرها اتفاق بیفتد و یک فرد محروم نباید در زمینه فرهنگی هم احساس فقر داشته باشد و باید هرگاه که اراده کرد بتواند در مسیر رشد فرهنگی خویش گام بردارد زیرا این عنصر همانند هوا و اکسیژن امری الزامی است و ضرورت دارد تا آدمی در فضای سالم فرهنگی نفس بکشد.
* هوای فرهنگ پس است/ عدم مسئولیتپذیری دستگاههای فرهنگی
این پژوهشگر فرهنگی تصریح کرد: این روزها هوای فرهنگ در خراسان رضوی پس است و این استان با توجه به سابقهای که در حوزه فرهنگی دارد هنوز به جایگاه واقعی خویش در این بخش دست نیافته و در بسیاری حوزهها نظیر کتابخوانی و سبک زندگی دچار عقبماندگیهای فاحشی است، چراکه عدم مسئولیتپذیری نهادهای مختلف این استان را در این حوزهها با مشکل روبهرو کرده است.
* فاصله سبک زندگی مردم مشهد با فرهنگ رضوی
وی تأکید کرد: وقتی میتوان ادعای ارتقای فرهنگی داشت که سبک زندگی و منش رفتاریمان با شهر و استانی که در آن زندگی میکنیم همخوانی داشته باشد و به عنوان نمونه فردی که در مشهد است باید بیش از سایر افراد به فرهنگ ساده زیستی و رفتارهای مذهبی مقید بوده و با فرهنگ رضوی آشنایی داشته باشد اما متاسفانه ما سالهاست که شاهد زندگیهای تجملی هستیم و این موضوع نشان میدهد که فرهنگ رضوی به خوبی در سطح جامعه نهادینه نشده است.
*تمامی مشکلات اجتماعی ریشه در مباحث فرهنگی دارد
حقیقتطلب یادآور شد: اکنون فرهنگ کار و تلاش، مصرف بهینه و میزبانی خوب از زائران رضوی کمتر در میان مردم مشهد و خراسان رضوی دیده میشود و تقریبا اغلب دستگاههایی که با حوزه فرهنگ مرتبط هستند این مقوله را جدایی از این موارد دانسته و مثلا گمان میکنند تمام مباحث فرهنگی در توزیع بروشور و پوستر خلاصه میشود.
این استاد علوم اجتماعی تأکید کرد: امروز تمامی مشکلات اجتماعی ریشه در مباحث فرهنگی دارد و تا زمانی که جوانان ما با فرهنگ کمک به همنوع، کار و تلاش، میزبانی مناسب از میهمانان و زائران، خرید کالای داخلی، مطالعه کتاب و تماشای فیلم خوب بیگانه باشند؛ مشکلات و آسیبهای اجتماعی نه تنها کاهش نمییابد بلکه روز به روز نیز افزایش پیدا میکند.
وی بیان کرد: وسعت کار در حوزه فرهنگ بسیار بالاست و هر حوزهای به تبع مسئولیتی که دارد باید در این زمینه نقش آفرین باشد اما آنچه که در اینجا اهمیت دارد این است که سیاستگذاریها و برنامهریزیها در بخش فرهنگ نیازمند مدیریت واحد است زیرا تنها در این صورت است که اقدامات موازی کارانه در عرصه فرهنگ روی نمیدهد.
این استاد علوم اجتماعی ادامه داد: در حال حاضر مسئول اصلی فرهنگ این استان اداره کل فرهنگ و ارشاد است اما در حقیقت مسئولیتهای فرهنگی میان تمامی حوزهها تقسیم شده و به عنوان نمونه مدیر کل کتابخانهها، حوزههای علمیه و آموزش و پرورش و… باید در رابطه با فرهنگ و اقداماتی که انجام داده و یا ندادهاند پاسخگو باشند ولی ضرورت دارد تا این دستگاهها براساس یک سیاست و مدیریت واحد عمل کنند.
*لزوم مدیریت واحد و هماهنگ در حوزه فرهنگ
حقیقتطلب بیان کرد: تعدد دستگاههایی که در حوزه فرهنگ کار میکنند آنقدر بالاست که گاه ماموریت و اهداف هریک به فراموشی سپرده میشود بنابراین هماهنگی و برنامهریزی واحد برای تمام بخشهای فرهنگی امری انکارناپذیر است و در حال حاضر در فعالیتهای فرهنگی این استان، مدیریتی واحد و هماهنگ به چشم نمی خورد و همین امر سبب شده تا حدود زیادی این بخش دچار تهدید و آسیب شود.
به گفته وی؛ امروز علیرغم اینکه دستگاههای متعددی در حوزه فرهنگ دخیل هستند اما حس مسئولیتپذیری کمتری برای فعالیت در این حوزه به چشم میخورد.
این کارشناس علوم اجتماعی سپس با انتقاد از وضعیت فرهنگ در خراسان رضوی و شهر مشهد عنوان کرد: فرهنگ این استان در تمامی بخشها لنگ میزند و این امر را میتوان در سطوح مختلف جامعه به خوبی مشاهده کرد و به عینه دید که دانشآموزان و دانشجویان ما به دلیل ناآشنایی و بیگانگی با فرهنگ خود، جامعه را نیز به خوبی نمیشناسند و در حقیقت با مطالعه کتاب و شناخت هویت و پیشینه خود نیز کاملا بیگانه هستند.
* نگاه ویترینی نسبت به مقوله فرهنگ خسارتبار است
حقیقتطلب، نگاه ویترینی نسبت به مقوله فرهنگ را خسارتبار عنوان کرد و افزود: اکنون سالهاست که نگاه مسئولان استانی نسبت به فرهنگ این سرزمین ویترینی است و بسیاری از مدیران حتی با ظرفیتها و چالشهای فرهنگی آشنایی نداشته و نمیدانند که در خراسان رضوی فرهنگ و هنر به حاشیه کشیده شده و حتی متولیان فرهنگی نیز سر بزنگاه و در موقع پاسخگویی که میشود اعتقاد دارند اصلاح این وضعیت به آنان ربطی نداشته و سایر نهادها نیز در این زمینه نقش دارند.
این استاد علوم اجتماعی و پژوهشگر مسائل فرهنگی بیان کرد: اکنون فرهنگ رضوی، سبک زندگی اسلامی، کتابخوانی و فرهنگ تعمیق اعتقادات مذهبی در میان جوانان باید به صورت گسترده مورد توجه ویژه قرار گرفته و متولیان امر موظفند دست از اقدامات کلیشهای و نمادین بردارند و طرحهایی را اجرا کنند که دارای اثرگذاری بالایی است.
سعید سرابی مدیرکل فرهنگ و ارشاد استان خراسان رضوی و دبیر شورای فرهنگ عمومی این استان نیز با رد این مسئله که در مورد فرهنگ؛ برنامهریزی و مدیریت واحدی وجود ندارد، بیان کرد: طبیعی است که به دلیل گستردگی کار دستگاههای متعددی در زمینه فرهنگ فعالیت کنند اما برنامهریزی و مدیریت واحدی برای اثربخشی بهتر فعالیتهای فرهنگی وجود دارد.
وی ادامه داد: بیتردید اغلب فعالیتهایی که در حوزه فرهنگ انجام میشود در بلندمدت به ثمر میرسد و این گونه نیست که یک شبه تاثیر خود را بر روی تمامی مجموعهها باقی گذارد بنابراین با توجه به برنامهریزیهای صورت گرفته و کارهایی که در قالب شورای فرهنگ عمومی انجام شده باید نسبت به مبحث فرهنگ در این استان امیدوار بود.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد خراسان رضوی با اشاره به اینکه شورای فرهنگ عمومی این استان به امر سیاستگذاری در حوزه مسائل کلان فرهنگی میپردازد و حرکت این شورا مطابق نقشه راه صورت گرفته، گفت: اکنون طرحهایی نظیر آسیبشناسی سنتی سراها و تصویب شیوه نامه ستاد هماهنگی فعالیتهای قرآنی در دستور کار شورای فرهنگ عمومی استان است.
*دغدغه توسعه فرهنگ رضوی و سبک زندگی اسلامی
سرابی با تأکید بر اینکه انجام درست و به موقع فعالیتهای فرهنگی جزء ماموریتهای اصلی اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی است، افزود: شورای فرهنگ عمومی به دنبال بررسی دقیق معضلات و مشکلات فرهنگی است و بنا داریم تا با بهرهگیری از ظرفیت نخبگان زمینه توسعه فعالیتهای فرهنگی را فراهم کنیم.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی بیان کرد: شورای فرهنگ عمومی فعالیتهای فرهنگی را رصد کرده و در این راستا دفتر مطالعات فرهنگی به منظور پژوهش در زمینه ظرفیتها و آسیبهای فرهنگی و اجتماعی شکل گرفته و نظام نامه پیوست فرهنگی هم که مورد تاکید مقام معظم رهبری بوده در شورا مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
وی اظهار کرد: این شورا دغدغه توسعه فرهنگ رضوی و سبک زندگی اسلامی را دارد زیرا این دو مولفه نقش کلیدی در ارتقاء فرهنگ عمومی این استان ایفا میکند؛ البته جشنواره امام رضا (ع) همه ساله با هدف توسعه فرهنگ رضوی برگزار میشود و تا حدود زیادی به نهادینه سازی این فرهنگ کمک کرده است.
دبیر شورای فرهنگ عمومی خراسان رضوی گفت: برگزاری کنگرههای متعدد، رونمایی از نرم افزاری تحت عنوان سبک زندگی اسلامی و تشکیل کارگروه راهبردی پیوست فرهنگی نیز بخشی از مصوبات این شوراست که میتواند زمینهساز تحولات فرهنگی در خراسان رضوی باشد.
آیتالله اکبر عالمی عضو مجلس خبرگان رهبری نیز بر ارتقای فرهنگ عمومی در خراسان رضوی تاکید کرد و گفت: کار فرهنگی از مهمترین اموری است که میتواند سایر بخشها را نیز متحول کرده و به توسعه و پیشرفت کشور کمک کند اما متاسفانه گاه این عنصر محوری مظلوم واقع شده و به حاشیه رانده میشود.
وی به نقش شورای عالی انقلاب فرهنگی در مسئله فرهنگ اشاره کرد و افزود: این شورا نتوانسته ماموریتها و رسالتهای فرهنگی خود را به خوبی انجام دهد و امروز یکی از مطالبات جدی ما از این شورا ایجاد تحول در وضعیت فرهنگی و تربیتی دانشگاه و آموزش و پرورش است چرا که اعتقاد داریم این دو حوزه در ارتقای فرهنگ عمومی و کاهش آسیب های اجتماعی نقش بهسزایی دارد.
*شورای عالی انقلاب فرهنگی دچار مشکل ساختاری است
این مسئول تصریح کرد: شورای انقلاب فرهنگی میتواند در حوزه برنامه ریزی، نظارت و رصد فعالیت های فرهنگی نقش آفرین باشد اما تاکنون این موارد عملیاتی نشده است زیرا این شورا دچار مشکل ساختاری است.
وی عنوان کرد: در حال حاضر سندهای متعددی در این شورا تهیه و تولید میشود اما هرگز به مرحله اجرا نمیرسد و این امر نشان میدهد که شورای عالی انقلاب فرهنگی نتوانسته برمبنای رسالت و تکلیف خود عمل کند.
*شناسایی اولویت های فرهنگی
عضو جبهه پیروان خط امام و رهبری خراسان رضوی نیز اعتقاد دارد؛ فرهنگ به عنوان یکی از عناصر کلیدی میتواند بر روی سایر مجموعهها اثرگذار باشد و ردپای این عنصر در تمامی حوزهها به چشم میخورد؛ این کلمه کلیدی با کلیترین مسائل روزمره زندگی گره خورده اما گاه تا سرحد بیخیالی قربانی حاشیهها میشود.
جواد آرینمنش عنوان کرد: متولیان امور فرهنگی خراسان رضوی باید به شناسایی اولویتهای این بخش پرداخته و توجه کنند که عاقبت به خیری این حوزه در سایه بهرهمندی از رهنمودهای رهبری امکانپذیر بوده و در غیر این صورت عقب ماندگیها همچنان دامن تمامی بخشهای این استان را میگیرد.
وی تصریح کرد: فرهنگ شاه بیت تمامی امور است و شرط جا نماندن از غافله فرهنگ، بهرهمندی از رهنمودهای مقام معظم رهبری است؛ البته سالهاست که به دلیل غفلتهای صورت گرفته، این حوزه بیش از همیشه در اوج مظلومیت قرار دارد و گاه فراموش میکنیم که فرهنگ حلقه وصلی میان تمامی بخشهاست.
*موازی کاری در عرصه فرهنگ
حجتالاسلام نصرالله پژمانفر عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی که یکی از منتقدان سرسخت موازی کاری در عرصه فرهنگ است در گفتوگو با خبرنگار فارس اظهار کرد: در حال حاضر نگاهی به منظومه فعالیتهای فرهنگی در خراسان رضوی نشان میدهد که تاکنون کار شاخص و برجستهای در این حوزه انجام نپذیرفته و همچنان حکایت موازی کاری نهادهای مختلف در عرصه فرهنگ تکرار میشود.
وی با اعلام اینکه حوزه فرهنگ سالهاست که مظلوم واقع شده و گاه موازی کاریهای در این بخش سبب بیاثر ماندن اقدامات فرهنگی شده است، افزود: فرهنگ یکی از کلیدیترین عناصری است که میتواند بر روی سایر بخشها نقش و تاثیر بهسزایی داشته باشد اما متاسفانه همواره به دلیل پیروی از فعالیتهای موازی کارانه و غفلت از رهنمودهای مقام معظم رهبری هرگز فرهنگ به آن جایگاهی که باید در سطح جامعه نرسیده و در این میان خراسان رضوی که مهد فرهنگ و تمدن است نیز به خاطر ضعفهای متعدد در این بخش دستاوردی نداشته است.
نماینده مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: فرهنگ به یک یا چند حوزه خاص محدود نمیشود بلکه ردپای این موضوع را میتوان در تمامی بخشها نظیر گفتمان عفاف و حجاب، سینما، انجام فعالیتهای قرآنی، ترویج فرهنگ کتابخوانی و سایر حوزهها مشاهده کرد.
وی افزود: امروز وضعیت خراسان رضوی در حوزه فرهنگ همانند سایر شهرها و استانهای کشور چندان مطلوب نیست و هنوز هیچ نهاد فرهنگی نتوانسته آن گونه که باید و شاید در مسیر رفع دغدغههای مقام معظم رهبری در این حوزه گام بردارد و چرایی این امر را باید در عدم توجه و غفلت از حوزه فرهنگ جستجو کرد.
مدیران و مسئولان در مسیر سبک زندگی اسلامی گام بردارند
پژمانفر یادآور شد: اکنون این استان هنوز در حوزه فرهنگ رضوی و حرکت در مسیر زندگی ساده و به دور از تجملات موفق نبوده و در واقع بسیاری از افرادی که به شهر مشهد و خراسان رضوی سفر میکنند از این گونه مسائل تعجب کرده و باورشان نمیشود که در یک شهر مذهبی تجمل و پدیده چشم و هم چشمی تا این حد رواج داشته باشد.
وی بیان کرد: مسئولان و متولیان فرهنگی باید بدانند که فرهنگ تنها در چند شاخه کلی خلاصه نمی شود و باید برای جزئیترین مباحث این حوزه برنامهریزی کنند؛ حتی مدیران و مسئولان باید ابتدا خود از تجمل و چشم و هم چشمی دوری کرده و در مسیر سبک زندگی اسلامی گام بردارند تا به همان نسبت مردم نیز از این روش الگوبرداری کرده و زمینه ارتقای فرهنگ عمومی در جامعه فراهم شود.
عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی با اعلام اینکه فرهنگ از نحوه ارتباط با محیط پیرامون تا هنگام سوار شدن در اتوبوس و تاکسی با ما همراه است، یادآور شد: در شرایط امروز بسیاری از فعالان حوزه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی به خوبی اهمیت حوزه فرهنگ و تاثیر آن بر روی سایر بخشها را درک نکرده و نمیدانند که بسیاری از مشکلات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ناشی از عدم تمرکز بر روی مباحث فرهنگی است.
*لزوم رسیدن به عدالت فرهنگی
وی بیان کرد: امروز ما تشنه ارتقای فرهنگ عمومی هستیم اما غافلم از اینکه لازمه تحقق این امر، رسیدن به عدالت فرهنگی است و برای اینکه فرهنگ را در اولویت قرار دهیم نباید از کوچکترین روستاها غافل شویم؛ باید کاری کنیم که دانشآموز و دانشجوی ما اگر در اوج محرومیت هم قرار دارد به لحاظ فرهنگی این فقر و محرومیت را احساس نکند.
این مسئول ادامه داد: این وظیفه برنامهریزان و مدیران فرهنگی ماست که حس مسئولیتپذیری داشته باشند و دغدغههای فرهنگی را به سایر مدیران پاس کاری نکنند، فرهنگ؛ هویت و اصالت ماست و امروز متولیان امر باید بدانند که مردم فرهنگ را از آنان الگو میگیرند و در زندگی و رفتارهای خویش مدیران را ملاک و معیار قرار میدهند لذا تا زمانی که آنان سبک زندگی خود را تغییر ندهند مردم نیز دست از تجمل گرایی برنمیدارند.
پژمانفر در پایان در ارتباط با مسئله ارزیابی عملکرد شورای عالی انقلاب فرهنگی، تاکید کرد: این شورا در زمینه مسائل فرهنگی اقدامی انجام نداده و در واقع شورای عالی انقلاب فرهنگی در مرحله سیاستگذاری دچار مشکل است و دلایل این امر هم باید مورد بررسی قرار گیرد.
اخبار مرتبط
سخنرانی منتشر نشده از امام موسی صدر درباره حضرت زهرا(س)
«فاطمه و نماز» عنوان سخنرانی امام موسی صدر است که به مناسبت ایام ماه جمادیبیشتر بخوانید
رهبر انقلاب اسلامی در دیدار صدها تن از زنان فرهیخته و فعال کشور:
زنان در اتفاقات اخیر در دهان دشمنان زدند/ غرب متجدد نسبت به مسئله زن جنایتبیشتر بخوانید