انتخاب همدم و همنشین و تغییراتی که در سرنوشت ما پدید می‌آورد تو اول بگو با کیان زیستی
روایت است: «وقتی باد و نسیم از لجن‌زار و مزبله می‌گذرد، با خودش بوی تعفن به مشام‌ها می‌رساند ولی وقتی از گلستان می‌گذرد، عطر گل‌ها را با خود می‌آورد».
همنشینی با دیگران نیز چنین حکمی دارد. همچنان که خوبان بر ما تاثیر می‌گذارند، بدی‌ها نیز بر روح ما نقش می‌بندد. زندگی ما انسان‌ها طوری اجتماعی بنا شده که نمی‌توانیم در تنهایی زندگی کنیم. انسانی خوشبخت است که بتواند در کنار آدم‌های دیگر موفق باشد والا هیچ آدم تنهایی که در غار یا کوهستان روزگار سپری می‌کند سعادتمند نیست.
گاهی اوقات انسان نیاز به یک رفیق و همنشین دارد، مواقعی که احساس می‌کند تنهایی از پس کارهایش برنمی‌آید یا آرزو می‌کند ای کاش کسی بود که راحت با او صحبت می‌کرد و از او کمک می‌گرفت یا با او مشورت می‌کرد.
تنهایی در اسلام نیز زیاد پسندیده نیست چراکه امام‌علی(ع) شخصی را که هیچ دوستی ندارد و نمی‌تواند برای خود دوستی پیدا کند ناتوان و ضعیف می‌داند؛ پس برای ادامه حیات و زندگی بهتر، انسان ناچار است یک دوست و رفیق برای خود انتخاب
کند.
در اینجا یک سوال پیش می‌آید: آیا هرکسی را می‌توان به‌عنوان همنشین و رفیق انتخاب کرد یا نه و چه ویژگی‌ها و خصوصیاتی را در انتخاب دوست باید مد نظر داشت؟
دوستانی برگزینید که اهل ایمان باشند
حجت‌السلام‌والمسلمین مهدی مشیری، استاد حوزه و دانشگاه درباره تاثیر دوستان و اهمیت انتخاب همنشین، جمله خود را با گفتاری از قرآن کریم آغاز می‌کند. در قرآن آمده‌است: همه در روز قیامت با هم دشمن هستند مگر کسانی که دوستان اهل تقوا داشتند؛ لذا نتیجه برخی از دوستی‌ها این است که در آینده پشیمانی حاصل می‌شود. همچنین در روز قیامت برخی افراد می‌گویند: کاش فلانی را رفیق خود انتخاب نمی‌کردم که مرا از یاد خدا
غافل کرد.
وی با اشاره به ویژگی‌های یک دوست خوب این‌گونه توضیح می‌دهد که اولین نشانه یک دوست خوب این است که اهل ایمان باشد زیرا خداوند توصیه کرده که دشمنان مرا به‌عنوان دوست خود انتخاب نکنید زیرا در این صورت، به کسانی اظهار محبت می‌کنید که نسبت به من کافر شده‌اند.
دروغ‌گو سراب را به تو آب نشان می‌دهد
حجت‌الاسلام مشیری راست‌گویی و درست‌گفتاری را یکی دیگر از ویژگی‌های اخلاقی نام برده و ادامه می‌دهد: هرگز با دروغ‌گو دوست نباش که همواره آب را به تو سراب نشان می‌دهد و غیرواقعی را به تو واقعی نمایان می‌کند. صداقت یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های دوست و همنشنین خوب است که تو را به سعادت می‌رساند.
دوستی با کسانی که دورو هستند به مصلحت شما نیست. این‌ها همان کسانی هستند که روبه‌روی شما اظهار محبت و علاقه می‌کنند اما پشت سرتان بدگویی را ادامه می‌دهند. همچنین دوست باید خیرخواه و محرم اسرار انسان باشد. در صورتی که شخص با مشخصاتی غیر از این را برای دوستی انتخاب کنید، باعث ایجاد شر و فساد بین شما می‌شود.
خوش اخلاقی و احترام به عقاید و اعتقادات دیگران نیز از دیگر ویژگی‌های یک دوست و همنشین خوب است. این استاد حوزه ادامه می‌دهد: خوش‌رویی و مثبت‌اندیشی انسان بر خلقیات دیگران تاثیر گذاشته و باعث شادی مومنان دیگر می‌شود. از سوی دیگر، دوست شما باید به نظرات و اعتقادات شما احترام بگذارد و به مقدسات شما توهین نکند.
هرچه بر ما می‌رسد از دوستان ماست
این کارشناس دینی باردیگر ویژگی‌های دوست خوب را می‌گوید: دوست باید تو را امربهمعروف کند، تو را از بدرفتاری‌ها و بداخلاقی‌ها نهی کند، اهل اقامه نماز باشد، نسبت به حقوق جامعه بی‌توجه نباشد و اهل اطاعت از امر خدا باشد. وقتی با چنین فردی دوستی می‌کنید، بر سر شما کلاه نمی‌گذارد و به مال و ناموس شما خیانت نمی‌کند همچنان که این روزها موارد زیادی از این دوستی‌ها به گوش ما می‌رسد.
دوستی‌هایی که این‌روزها آدم‌ها را به فلاکت و عذاب می‌کشاند پایه و اساس درستی ندارد و بر مبنای توصیه‌های دین و قرآن نبوده‌است. این‌چنین است که بی‌عفتی‌ها و خیانت‌ها را در جامعه رواج می‌دهد.
در حدیثی از امام‌باقر(ع) است که به مردی به نام صالح فرمودند: ای صالح! از کسی که تو را می‌گریاند و اندرزت می‌دهد پیروی کن و از آن‌‌که تو را می‌خنداند و فریبت می‌دهد پیروی مکن. به‌‌زودی همگی شما بر خدا درآیید و بدانید.
اهل ایمان به‌‌واسطه عمل به فرایض دینی و احکام الهی، اهل امربهمعروف و نهی‌‌ازمنکرند، اهل توصیه به حق و صبرند و اهل خیرخواهی برای امور دین و دنیای دیگران. از این رو، امام(ع) در این حدیث شریف ملاکی کلی ارائه داده‌اند و آن اینکه کسی که تو را اندرز می‌گوید و بر اساس حق و حقیقت نواقص و کمبودهایت را گوشزد می‌کند شایسته دوستی و همنشینی است، نه کسی که تو را در غفلت و خواب و بی‌خبری
می‌خواهد.
حواستان به خودتان باشد
حجت‌الاسلام‌والمسلمین مشیری با اشاره به برخی افراد، به‌خصوص جوانانی که ادعا می‌کنند می‌خواهند با دوستی با آدم‌های ناباب آن‌ها را به راه راست هدایت کنند، می‌گوید: این ادعای بزرگی است و هیچ‌کس جز بزرگان دین که به درجه بالای شناخت درونی رسیده‌باشند نمی‌توانند برای هدایت دیگران قدم بردارند. همه افرادی که چنین ادعایی کردند خیلی زود از آدم‌های دیگر تاثیر پذیرفتند و به دام آن‌ها افتادند. به همین خاطر، به جوانان توصیه می‌کنیم حواستان به خودتان باشد و با افراد ناسالم نشست و برخاست نکنید. دنبال دوستانی بروید که حال شما را بهتر
کنند.
تنهایی از همنشین بد بهتر است
منش، رفتار و صحبت همنشین در زندگی انسان تاثیر می‌گذارد و می‌تواند تاثیر مثبت یا منفی داشته‌باشد. همنشین خوب شما را به خدا، معنویت، کمال و سعادت نزدیک می‌کند و همنشین بد برعکس این است. اگر مانع این حرکت شود، او همنشین خوبی نیست.
یکی از سفارش‌هایی که لقمان به فرزندش می‌کند این است: «فرزندم! دو چیز را در دنیا رعایت کن تا اهل آخرت شوی.» یکی از آن دو چیز آن است که همنشین خوب پیدا کن تا تو را اهل آخرت کند. چون اگر همنشین شر پیدا کردی، نشستن با او تو را اهل جهنم می‌کند؛ یعنی اصلا نَفَس او اثرگذار
خواهدبود.
این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه در احادیث و روایات درباره همنشینی با افراد ناباب سخنان زیادی آورده شده که می‌گوید اگر قرار است با افراد ناسالم دوست باشید، تنهایی از این دوستی بهتر است؛ پس بر این اساس به هرکسی که انسان با او مراوده دارد دوست نمی‌گویند.
آدم‌هایی که ما در طول روز با آن‌ها برخورد داریم و سلام و احوالپرسی می‌کنیم همکار، همکلاسی، همسایه و همشهری ما هستند و این‌ها کسانی هستند که ما با آن‌ها معاشرت می‌کنیم، نه اینکه دوستان ما باشند.
دوستانی انتخاب می‌کنیم که مانند خودمان باشند
اگر همنشین را به معنی دوست در نظر بگیریم، ما در دوران کودکی دوستانی را انتخاب می‌کنیم که مانند خودمان باشند. کودکان چون شناخت کافی از روحیات و خصوصیت‌های اخلاقی دیگران ندارند، با افرادی که از نظر احساسی، تحصیلی، رفتاری و… شبیه خودشان هستند دوستی می‌کنند. چنین دوستی‌هایی که در این مقطع شکل می‌گیرد ثباتی
ندارد.
حسین سلیمان‌پور، کارشناس ارشد روان‌شناسی، در ادامه این مقدمات می‌گوید: در دوران نوجوانی بیشترین اثرگذاری گروه همسالان بر روی هم اتفاق می‌افتد که همگی به نحوه تربیت والدین که سبک سخت‌گیرانه یا سهل‌گیرانه‌ای در خانه دارند برمی‌گردد.
در سبک آزادانه تربیت، نوجوان حق دارد با هرکسی دوست باشد و در سبک تربیتی سخت‌گیرانه دوستی با همه ممنوع است به همین علت نوجوان به سوی دوستی‌های نامناسب گرایش پیدا می‌کند.
این کارشناس همچنین یادآور می‌شود: انتخاب دوستان مناسب نظارت والدین را می‌طلبد زیرا نوجوان بر اساس همان اصل همسانی، به دنبال دوستی می‌گردد که خصوصیات و ویژگی‌های این دوران، یعنی خودمحوری، افزایش هیجانات و علاقه به تجربه، را داشته‌باشد و همین ممکن است به سلامت این دوران از زندگی او آسیب
برساند.
طرف مقابل خود را خوب بشناسید
سلیمان‌پور درخصوص ویژگی‌های انتخاب دوست می‌گوید: باید فردی را به‌عنوان دوست انتخاب کنید که باعث پیشرفت شما از یک نقطه به نقطه دیگر شود، افرادی که اگر در تنهایی به آن‌ها فکر کنید، خوبی‌هایشان به نظرتان بیاید. همچنین در انتخاب آنان تفکر نقاد داشته‌باشید و ببینید آیا شرایط انتخاب‌شدن را دارند یا خیر. از سوی دیگر، نباید تمام اسرار و اطلاعات زندگی خود را در همان جلسه اول آشنایی به او بگویید و باید برای شناختن کافی او زمان بگذارید.
وی تاکید می‌کند: به خاطر داشته‌باشید که بعد از انتخاب دوست، همیشه قدرت گفتن «نه» را داشته‌باشید. دلیلی ندارد اگر شخصی را به‌عنوان همنشین و همدم خود انتخاب کرده‌اید، هر راهی را که گفت با او بروید زیرا گاهی دیگر راه برگشتی وجود ندارد.
دوستی‌های دوران دانشگاه را مدیریت کنید
برای والدینی که نگران دوستی‌های فرزند خود هستند توصیه می‌کنیم آن‌ها را از دوران دبیرستان مدیریت کنند. برای آن‌ها قید و بند بگذارید و برای انتخاب دوست راهنماییشان کنید.
این روان‌شناس با اشاره به اینکه دوستی‌های دوران نوجوانی در دانشگاه جور دیگری نمود پیدا می‌کند، ادامه می‌دهد: جوانانی که وارد دانشگاه می‌شوند همچنان به دنبال دوستان جدیدی هستند که مانند خودشان بوده و خلأ درونیشان را پرکند. گاهی این دوستی‌های بین هم‌جنس‌هاست و برخی مواقع هم بین غیرهمجنس که اگر چنین باشد، از نظر عرف و شرع و قانون اشکال دارد.
وی می‌افزاید: قسمت نگران‌کننده‌تر ماجرا این است که بسیاری از افرادی که به دوستی به غیرهمجنس گرایش پیدا می‌کنند توجیهشان این است که قصد ازدواج دارند درحالی‌که قبل از هر اقدامی از این دست، به مشاوره نیاز است و تصمیم‌گیری عجولانه عاقبت خوشی ندارد.
ملاک‌های دوستی و ازدواج فرق دارد
این مشاور خانواده همچنین با اشاره به دوستی‌هایی که به ازدواج می‌انجامد اظهارکرد: نوع ارتباطی که در دوستی‌ها شکل می‌گیرد و ملاکی که برای انتخاب دوست وجود دارد با ازدواج متفاوت است. به همین سبب درست نیست که پس از دوستی و شکل‌گرفتن وابستگی عاطفی به ازدواج فکر کنیم. توصیه ما به چنین جوانانی این است که قبل از هر تصمیم جدی حتما در جلسات مشاوره شرکت‌کرده و تست‌های پیش از ازدواج بگیرند؛ زیرا تجربه نشان‌داده که اکثریت قریب‌به‌اتفاق این‌گونه ازدواج‌ها پایان خوشی ندارد.
همسری نیز دوستی است اما از نوع دیگر
سلیمان‌پور با تاکید بر تفاوت دیگرِ دوستی‌های قبل از ازدواج با انتخاب همسر توضیح می‌دهد: در ازدواج هم افراد به دنبال انتخاب همدم هستند و ازدواج هم نوعی دوستی است اما این اتفاق با آغاز زندگی مشترک می‌افتد، نه پس از آن. برای داشتن یک ازدواج موفق نیاز داریم کسی را که از نظر عاطفی، احساسی، هوش و سطح تحصیلات و… با ما هم کفو و هم سطح است انتخاب کنیم. در این مرحله احساسات حضور چندانی ندارد زیرا قرار است شریک خود را برای یک عمر انتخاب
کنیم.
اگر بنا را بر انتخاب دوست بگذاریم، پس از ازدواج به این مرحله می‌رسیم که برخی اکنون رسیده‌اند: زن‌وشوهرهایی که در کنار هم «زنده‌مانی» می‌کنند، نه «زندگانی» و به هم «علاقه‌بند» هستند، نه «علاقمند». در زندگی مشترک باید کاری کرد که تداوم‌ها بیشتر شود، نه اینکه تنها دنبال شباهت ظاهری بگردیم.
این مشاور خانواده به جوان‌ها توصیه می‌کند: اگر قصد انتخاب دوست دارید، همه جوانب را بسنجید، اما اگر به دنبال انتخاب همسر می‌گردید، حتما برای داشتن انتخاب بهتر، از مشاور کمک بگیرید. حضور در جلسات مشاوره کمک می‌کند تا بهتر تصمیم بگیرید و کمتر پشیمان شوید.
