مجموعه سخنرانی های رزق حلال۲
حجت السلام علی بیاتی مدیر موسسه نسیم رحمت و عضو هیئت امناء اتاق فکرتبلیغ
مجموعه سخنرانیهای
رزق حلال
علی بیاتی
۲٫ سخنرانی دوم : پاسخ به چند سئوال
سخنرانی دوم : پاسخ به چند سئوال
سئوال اوّل: چرا خداوند گاهی روزی ها را به تاخیر می اندازد؟
جواب : تا میزان صبوری انسان را آزمایش کند.
در تاریخ آمده : عابدی بود در بنی اسرائیل هر روز دو انار و دو قرص نان برای او از طرف خدا می رسید که افطار و سحری او باشد. روزی او برای امتحان دو روز قطع شد. عابد که گرسنه بود از کوه پایین آمد تا از اهالی روستای مجاور که گبر و بت پرست بودند جهت رفع گرسنگی نان بطلبد لذا به اولین خانه ای که رسید درب زد و نان طلب کرد صاحب خانه دلش سوخت و دو قرص نان به او داد آمد برگردد که سگ صاحب خانه خودش را به او رساند و شروع کردبه پارس کردن عابد محبور شد نیمی از یک نان را به او بدهد. سگ آن تکه نان را خورد و باز دنبالش آمد عابد نیم دیگرراهم به او داد سگ به همین ترتیب با پارس کردن دو نان راازعابدگرفت ولی بازهم دست برنمی داشت. عابد عصبانی شد گفت عجب سگ بی حیایی هستی صاحبت دو نان داد تو هر دو را خوردی دیگر چرا پارس می کنی سگ به امر خدا به زبان آمد وگفت :من بی حیایم یا تو من مدتها است نگهبانی این خانه را می کنم، چه شبها و روزهایی که صاحب من از غذای من فراموش می کند ولی من به جای دیگر نمی روم ،در سرما و گرما به وظیفه ام عمل می کنم ولی توکه خدا هر روز نان و انار تو را می فرستاد دو روز خواست میزان صبوری تو را معلوم کند راه افتادی آمدی سراغ خلق خدا بجای آنکه از خدا مطالبه کنی به سراغ دشمن خدا دست دراز کردی حال بگو:من بی حیایم یا تو؟
امام باقر(ع) ازقول پیامبر(ص) در حجه الوداع فرمود:
فانّ اللّه تبارک و تعالى قسّم الأرزاق بین خلقه حلالا و لم یقسّمها حراما، فمن اتّقى و صبر آتاه اللّه برزقه
من حلّه و من هتک حجاب السرّ «کذا» و عجل فأخذه من غیر جلّه قصّ به من رزقه الحلال و حوسب علیه
یوم القیامه. منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه (خوئى) ج۱۲ ص۱۴۰
امام صادق (ع)فرمودند :
الرّزق مقسوم على ضربین أحدهما واصل إلى صاحبه و ان لم یطلبه، و الاخر معلّق بطلبه، فالذى قسّم للعبد
على کلّ حال آتیه و إن لم یسع له، و الذى قسّم له بالسعى فینبغى أن یلتمسه من وجوهه و هو ما من جهه
الحرام فوجده حسب علیه برزقه و حوسب به. منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه (خوئى)ج۱۲ص۱۴۰
سوال دوّم : فقر بهتر است یا غنی؟
جواب: با شرائطی غنی و ثروت.
امام صادق (ع) فرمود : سلواالله فی الدیناالغنی والعافیه وفی الاخره المغفره والرحمه. کافی ج ۵ ص ۱۷
یعنی از خدا برای دنیا خود عافیه و بی نیازی را طلب کنید و برای آخرت مغفرت و رحمت را
رضوان الله والجنه فی الآخره والسعه فی الرزق والمعایش وحسن الخلق فی الدنیا. من لایحضره الفقیه ج۳ ص۱۵۶
امیر المؤمنین(ع)فرمودند : الغنی فی الغُربه وطنٌ و الفقر فی الوطن غربه. بحار ۶۹ ص ۴۶
ثروتمند در هرکجا باشد گویا در وطنش هست ولی فقیر هرچند در وطن باشد گویا در غربت و دور از وطن است.
از آنجا که ثروت کمک خوبی است برای انسان در امور دینی پیامبر (ص) فرمود:
نعم العون علی تقوی الله الغنی. وسائل الشیعه ۱۷ ص ۷۶
و امام صادق به عمر بن حریث فرمود : لاتدع طَلَبَ الرّزق من حِلّهِ فانّه عونٌ لک علی دینک … یعنی هرگز طلب روزی حلال را ترک نکن زیرا طلب روزی یاوری است برای دین تو. بحار ۱۰۳ ص ۵
چون با ثروت انسان موفق به انجام بعضی واجبات مالی، مثل: حجّ و خمس و زکات می شود و باعث توفیق انجام برخی مستحبات مالی ،مثل: انفاق و صدقه و زیارت مشاهد معصومین (ع)و اماکن مقدسه و ساخت بناهای عام المنفعه از قبیل مسجد و مدرسه و حسینیه می شود.
در مقابل فقر و تهیدستی باعث ایجاد مشکلات و آفاتی طاقت فرسا می شود، تا جایی که لقمان به فرزندش فرمود:
بدان من صبر و انواع تلخ آن را چشیده ام لم اَرَ أمَرّ من الفقر تلخ تر از فقر ندیدم . اگر فقیر و نیازمند شدی، فقر خود را جز به خدا برای احدی بازگو مکن بلکه رفع آن فقط را از خدا بخواه ،که در غیر این صورت نزد دیگران خوار و ذلیل می شوی . . بحار ج ۱۳ ص ۴۳۲
پس فقر انسان را در دنیا خواروذلیل نموده و در آخرت هم ممکن است مشکلاتی برایش فراهم نماید. بسیاری از گناهان از قبیل سرقت و خود فروشی و تملق و چاپلوسی از ستمگران نتیجه فقر و پستی انسان است. پس ثروت اگر در جای خودش مصرف شود و باعث طغیان و سرکشی شود بهتر از فقر است چون هم موجب سربلندی در دنیا و هم موجب خوشبختی در آخرت می شود ولی اگر بد مصرف شود البته آثار شومی هم دارد. ولی اصل ثروت فی نفسه چیز بدی نیست بلکه وسیله ای برای سعادت انسان می باشد. اما اگر باعث عجب و غرور و تکبر و هرزگی و اسراف شد قطعاً گناه است.
امام صادق (ع) می فرماید: روزی مرد ثروتمندی با لباس نو و تمیز وارد برمجلس پیامبر (ص) شد بعد از او هم فقیری نزد و او نشست مرد ثروتمند لباس خود را جمع کرد و مقداری جمع و جورتر نشست پیامبر(ص) متوجه شد به مرد ثروتمند فرمود:آیا ترسیدی از فقر او چیزی به تو برسد؟عرض کرد : خیر، فرمود: آیا ترسیدی لباست کثیف شود؟عرض کرد:خیر فرمود: پس چه چیزی باعث شدکه این کاررا انجام دهی؟ مرد ثروتمند که از کار خود پشیمان شده بود عرض کرد :برای جبران حاضرم نیمی از ثروتم را به ایشان بدهم، پیامبر(ص) به مرد فقیرفرمود: چه می گوئی؟ حاضری قبول کنی؟آن مرد فقیرگفت : خیر ،ثروتمند از آن مرد پرسید :چرا؟عرض کرد:چون می ترسم گرفتار شوم به حالتی که تو به آن مبتلی شدی. بحارالانوار ج ۷۲ ص ۳۱
البته معلوم است کسی که استعداد تحمل ثروت را ندارد نداشتن ثروت برای او بهتر است ،خیلی افراد از پیامبر (ص) می خواستند دعا کند تا ثروتمند شوند، ولی پیامبر(ص) چون ظرفیتش رادرآنها نمی دید، دعا نمی کرد. بعضی:مثل ثعلبه انصاری با اصرار دعا را گرفتند، ثروتمند هم شدند ولی همین ثروت باعث شد از معیت با پیامبر (ص)و شرکت در نماز جمعه وجماعت و حضور میان مؤمنین محروم گردند، تا جایی که نسبت به حکم خدا و زکات هم بی اعتنا شدند و از پرداخت آن سرباز زدند و در نتیجه به قهر خدا و رسول مبتلی شده و کافر از دنیا رفتند. بحار الانوار ج ۱۰۳ ص ۵
در پایان باید عرض کرد در دعا به درگاه خدا قبل از ثروت باید تحمل ثروت را (یا همان فرهنگ ثروتمندی) را از خدا بخواهیم یعنی : طوری زندگی کنیم که خدا صلاح او را در ثروتمندی ببیند نه فقر و تهیدستی،آدمی که دیگران را در اموال خود شریک می کند و از صرف مال در راه خیر و خدمت به خلق خدا کوتاهی ندارد البته که ثروت برای او بسیار مطلوب و مناسب است.
سؤال سوّم : چرا خداوند از همان اول روزی انسانها را فراوان قرار نداد؟
جواب : خدادرقرآن فرموده:
وَ لَوْ بَسَطَ اللَّهُ الرِّزْقَ لِعِبادِهِ لَبَغَوْا فِی الْأَرْض. شورى ۲۷
اگر روزیها را خدا فراوان قرار می داد دیگر کسی زیر بار فرمان خدا نمی رفت چون به حکم قرآن :
کَلَّا إِنَّ الْإِنْسانَ لَیَطْغى أَنْ رَآهُ اسْتَغْنى. علق ۶
سئوال چهارم: از نظر اسلام بهترین روزی چه می باشد؟
جواب : روزی به اندازه کفایت.
دعای پیامبر(ص) برای اهل بیت خود:
اللَّهُمَّ اجْعَلْ قُوتَ آلِ مُحَمَّدِ کَفَافاً فَلَمْ یَطْلُبْ مِنَ الدُّنْیَا إِلَّا مَا یَتَمَحَّضُ خَیْرُه. مجموعه ورام ج ۱ ص ۱۵۹
وفرمود : طُوبَى لِمَنْ أَسْلَمَ وَ کَانَ عَیْشُهُ کَفَافا. مجموعه ورام ج۲ص ۱۹۵
فرمود : إِنَّ مَا قَلَ وَ کَفى خَیْرٌ مِمَّا کَثُرَ وَ أَلْهى (انسان را غافل و مست کند) اللَّهُمَّ ارْزُقْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ الْکَفَاف. کافی ج۳ ص ۳۶۱
به اباذر گفتند : گوسفندانت زاد و ولد کرده اند و زیاد شده اند.گفت: مرا به زیادی گوسفندانم مژده می دهید در حالی که اگر کم ولی کافی باشد بهتر است از اینکه زیاد باشد و باعث غفلت.
داستان سفر پیامبر(ص) به همراه و اصحاب و برخورد آنها به دو چوپان یکی از فروختن شیر امتناع کرد پیامبر(ص) دعا کرد ثروت او فراوان شود ولی دومی که با رغبت پذیرایی کرد پیامبر (ص)دعا کرد تا در حد کفاف خدا به او بدهد وقتی علت را از پیامبر (ص)اصحاب سؤال کردند فرمود: برای اولی دعا نبود نفرین بود ولی برای دومی طلب خیر. چون کفاف همیشه دست نیاز انسان را به سمت خدا بلند می کند. ( بدترین بی نیازی آنچه که باعث طغیان و مستی شود.) که خدا فرمود:
کَلَّا إِنَ الْإِنْسانَ لَیَطْغى أَنْ رَآهُ اسْتَغْنى. علق ۶
امیر المؤمنین (ع)فرمود : اسْتَعِیذُوا بِاللَّهِ مِنْ سَکْرَهِ الْغِنَى فَإِنَّ لَهُ سَکْرَهً بَعِیدَهَ الْإِفَاقَ غررالحکم ص ۱۵۶
از مستی غنی و ثروت به خدا پناه ببرید که مستی ثروت خیلی دیر برطرف می شود.
سخنرانی سوم:
روزی مضمون(خداتضمین کرده)وروزی مطلوب(بنده بایدبدستآورد)
ازوصایای امیرالمؤمنین (ع)به فرزندشان محمّد حنفیه فرمود:
یَا بُنَیَّالرِّزْقُ رِزْقَانِ رِزْقٌ تَطْلُبُهُ وَ رِزْقٌ یَطْلُبُکَ فَإِنْ لَمْ تَأْتِهِ أَتَاکَ فَلَا تَحْمِلْ هَمَّ سَنَتِکَ عَلَى هَمِّ یَوْمِکَ وکَفَاکَ کُلَّ یَوْمٍ مَا هُوَ
فِیهِ فَإِنْ تَکُنِ السَّنَهُ مِنْ عُمُرِکَ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ سَیَأْتِیکَ فِی کُلِّ غَدٍ بِجَدِیدِ مَا قَسَمَ لَک. من لا یحضره الفقیه ج۴ ص ۳۷۶
روزی به دو گونه به انسا ن می رسد : مضمون و مطلوب.
روزی مضمون :
رزقی که بدون زحمت به ما می رسد یعنی تاآخرین لقمه را نخوریم نمی میریم ، اگر به دنبال آنهم نرویم، بازهم به ما می رسد .
امام صادق (ع) از قول پیامبر(ص) نقل می کند:
لَوْ أَنَّ أَحَدَکُمْ هَرَبَ مِنْ رِزْقِهِ، لَتَبِعَهُ حَتّى یُدْرِکَهُ، کَمَا أَنَّهُ إِنْ هَرَبَ مِنْ أَجَلِهِ، تَبِعَهُ حَتّى یُدْرِکَهُ؛ وَ مَنْ خَانَ خِیَانَهً، حُسِبَتْ
عَلَیْهِ مِنْ رِزْقِهِ، وَ کُتِبَ عَلَیْهِ وِزْرُهَا. کافی ج۱۰ ص ۵۱۱
البته آنچه را خد ا ضمانت کرده :
اولاً : از پاکترین و حلالترین روزیهاست که فرمود :
فانّالله تعالی قَسَّم الارزاق حلالاً و لم یقْسِّمها حراماً، فمن اتّقی الله و صَبَرَ أناه اللهُ برزقه منحِلِّه و من هَتَکَ حجابِ السِّتر و عَجَّلَ فاَخَذَه من غیر حِلّهِ قَصَّ به من رزقه الحلال و حو سِب علیه. فروع کافی ، ج۵ ص ۷۵
ثانیاً : به اندازه کفاف و نیاز تضمین نموده:
چون پیامبر(ص) فرمود : مَا قَلَّ وَ کَفَى خَیْرٌ مِمَّا کَثُرَ وَ أَلْهَى من لا یحضره الفقیه ج۴ ص ۳۷۶
روزی کم و مکفی بهتر است از روزی زیادی که باعث مستی و غرور و غفلت انسان شود.
و دعا فرمود : اللَّهُمَّ ارْزُقْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ الْکَفَاف. کافی ج۳ ص ۳۶۱
روزی مطلوب : روزی که انسان برای رسیدن به آن باید تلاش کند.
خدا هم در قرآن می فرماید : وَأَنْ لَیْسَ لِلْإِنْسانِ إِلَّا ما سَعى نجم ۳۹
ناگفته پیداست که خدا با تلاش ما برای درآمد بیشتر مخالف نیست بلکه تشویق هم نموده حتی دارد وقتی آیه:
وَمَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لا یَحْتَسِب(طلاق ۲و۳ ) نازل شد، بعضی از اصحاب دست
ازکسب وکار کشیدند و روی به مسجد و عبادت آوردند، خبر به پیامبر(ص)کهرسید ، به آنها فرمود : چرا
دست از کسب کشیدید؟ گفتند : وقتی خدا روزی انسان را ضمانت کرده چرا دیگر کارکنیم می رویم دنبال
آخرت و عبادت ، فرمود: هرکس چنین کند دعای او مستجاب نمیشود برشما باد که روزی را طلب کنید
یعنی پی روزی بروید. ( تا چرخ زندگیتان بچرخد) وافی ۳ ابواب الرزق
حدیث داریم: پیامبر(ص)دیدند به تازگی فردی مشتری مسجد شده وتمام وقتش را در مسجد میگذراند در
حالی که از نظر جسمی توانمند است و هنوز می تواند فعالیت کند فرمودند: چرا مسجد را اختیار کردی
و وقت زیادی را در مسجد می گذرانی؟ گفت : الحمد الله از تمکن مالی خوبی برخوردارم بقول امروزی ها
تا هفت نسل ما را هم کفایت می کند. نیازی به مال دنیا ندارم آمده ام برای آخرتم کار کنم. حضرت فرمود:
اگرتو نیاز نداری حالا کارکن تا نیازمندان جامعه ات را کمک کرده باشی.عنی عبادت فقط نماز، دعا و قرآن
نیست کار برای رفع نیاز دیگران خود نوعی عبادت است.
بعضی خیال می کنند تحصیل آخرت فقط در نماز و روزه است:
شخصی آمد نزد پیامبر(ص) : عرض کرد من می ترسم منافق شده باشم. فرمود: چرا ؟ عرض کرد: چون علاقه به جمع
آوری دنیا پیدا کرده ام. فرمود: دنیا را برای چه می خواهی ؟ عرض کرد می خواهم که با آن به حج و عمره بروم،
خدمت به برادران دینی خود بکنم و زمینه ازدواج جوانها را فراهم کنم ودرامورعامه المنفعه خرج کنم …. فرمود :
لَیْسَ هَذَا طَلَبَ الدُّنْیَا هَذَا طَلَبُ الْآخِرَه . این طلب دنیا نیست این عین آخرت است. تومسلمان هستی نه منافق. . تهذیب ج ۲۴ ص ۲۸۵
راستی اگر پول در اختیار مؤمنین و خیرین نبود چگونه می شد مشکلات جامعه و افراد جامعه را برطرف نمود:
زید شحام از امام صادق(ع) نقل می کند : امیرالمؤمنین (ع)از در آمد حاصله از کار و تلاش خود و فعالیتهای اقتصادی : هزار برده خیرداری نموده در راه خدا آزاد فرمودند. فروع کافی،ج۵ص۷۴
پس اسلام با کار اصلاً مخالف نیست بلکه تشویق هم می کند اما باید مراقت باشیم وابستگی به دنیا پیدا نشود اسلام با تعلق به دنیا مخالف است نه با تحصیل دنیا خصوصاً اگرتحصیل دنیا در امر آخرت و در مسیر رفع نیاز نیازمندان جامعه صرف شود.
در اهمیت کار همین بس که می بینیم انبیاء خدا هم کار می کرده اند:
آدم زراعت، نوح نجاری، داود زره بافی، سلیمان زنبیل بافی، موسی شبانی، عیسی صباغی، پیامبر اکرم (ص) در دوران نوجوانی شبانی و در جوانی کسب و تجارت میکردند.
امام باقر(ع) کشاورزی و باغداری میکردندمحمد بن منکرر از صوفی های عصر امام می گوید: روزی امام باقر(ع) را دیدم که در هوای گرم مدینه مشغول به کار است آنقدر کار کرده که صورتش برافروخته شده و در مسیر برگشت بخاطر خستگیزیاد تکیه به شانه غلامانش داده گفتم بروم، ایشان را نصیحت کنم. رفتم جلو گفتم: از شما فرزند رسول خدا بعید است که اینقدر دل بسته به دنیا باشید تا حدی که خود را اینقدر به زحمت بیاندازید. اگر الآن مرگ شما فرا برسد چه می کنید؟ حضرت دستها را از دوش غلامشان برداشت و ایستاد روی پا و فرمود: اگر در این لحظه مرگم فرا برسد در بهترین حالت رسیده چون در حال طاعت خدا هستم من کار می کنم تا از هم نوع خود و امثال شما بی نیاز باشم و محتاج به دیگران نشوم این عبادت است. محمد منکدر می گوید: خواستم موعظه کنم ولی موعظه شدم.
فروع کافی، جلد ۵ ص ۷۳ ح۱
از روایت محمد بن منکدر چند پیام قابل استفاده است:
۱-حرص در تولید یک ارزش است.
۲-تلاش و کار منشا عزت و کسب مال و سرمایه حلال، و بی نیاز از دیگران است.
۳-کار و تلاش سیره ائمه طاهرین(ع) است.
۴-فعالیت سازنده عبادت است.
سخنرانی چهارم :
اهمیت سعی وتلاش برای درآمد حلال در قرآن و حدیث
در اهمیت کاروتلاش همین بس که:
پیامبرخدا فرمود أفضل الأعمال: الکسب من الحلال. نهج الفصاحه ۲۲۸
امام باقر(ع)فرمود: إِنِّی لَأَعْمَلُ فِی بَعْضِ ضِیَاعِی(زمین مزروعی خود)حَتَّى أَعْرَقَ(تا عرق کنم) وَ إِنَّ لِی مَنْیَکْفِینِی(با اینکه می دانم خدا مرا کفایت می کند)لِیَعْلَمَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنِّی أَطْلُبُ الرِّزْقَ الْحَلَالَ وسائل الشیعه ۱۷ ص۳۹
حرص و قناعت: دو واژه در اخلاق اقتصاد اسلامی است اگرچه در دو جهت مخالف معنی می شوند ولی در اسلام تاکید شده که بین این دو جمع شود یعنی: در تولید و کسب درآمد باید حریص و اهل تلاش بود ،ولی در مصرف و هزینه شخصی باید اهل قناعت و اندازه گیری بود.
امام صادق (ع) از امیرالمؤمنین(ع) نقل می کنند: که خداوند به داود نبی (ع)وحی فرستاد، تو بنده خوبی هستی اگر از بیت المال ارتزاق نکنی و بی کار نباشی ،حضرت داود(ع) چهل شبانه روز گریه کرد تا آنکه خداوند سبحان آهن را در دست او نرم کرد و آن حضرت به صنعت زره بافی روی آورد تا از بیت المال بی نیاز شود. . فروع کافی جلد ۵ ص ۷۴ ح ۵
ازامام صادق(ع)سؤال شد:آیادرست است که بعضی می گویند،زراعت کردن کراهت دارد ؟حضرت فرمود:
ازرعوا واغرسوا فلا واللّه ما عمل الناس عملا أحلّ و أطیب منه. جامع أحادیث الشیعه ج۲۳ ص ۹۶۴
امام کاظم (ع) فرمود:اعْمَلْ لِدُنْیَاکَ کَأَنَّکَ تَعِیشُ أَبَداً وَ اعْمَلْ لآِخِرَتِکَ کَأَنَّکَ تَمُوتُ غَداً. من لایحضره الفقیه ج ۳ ص ۱۵۶
امام صادق(ع) فرمود : إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى لَیُحِبُّ الِاغْتِرَابَ (دور شدن از وطن) فِی طَلَبِ الرِّزْقِ من لا یحضره الفقیه ج ۳ ص ۱۵۶
سفارش ائمه دراهتمام به کار به یا رانشان :
راوی می گوید : خدمت امام صادق(ع) نشسته بودم، علاء بن کامل وارد شد و نزد امام عرضکرد: برای من دعا کنید تا زندگی راحتی داشته باشم و وضع اقتصادی ام خوب شود. فرمود: من چنین دعایی نمی کنم. بلکه باید سعی و تلاش کنی تا روزی ات را کسب کنی آن هم از راه حلالی که خدا فرموده. من لا یحضرهالفقیه ج ۳ ص ۱۵۶ ح۳
معلّی بن خنیس می گوید : امام صادق از احوال شخصی سؤال کردند: عرض شد: گرفتار فقر و تنگدستی شده فرمود: چه شغلی دارد؟ گفتند : در مسجد نشسته و عبادت می کند. فرمود: پس چه کسی مخارج او را می دهد؟ گفتند: بعضی از دوستان و مؤمنین فرمود: بخدا کسانی که مخارج او را تأمین می کنند ثواب عملشان نزد خدا بیشتر از اوست. من لایحضره الفقیه ج ۳ ص ۱۵۶ح ۴
امام صادق(ع) از پیامبر (ص) نقل می کند که فرمود: مَلْعُونٌ مَنْ أَلْقَى کَلَّهُ عَلَى النَّاس. تهذیب ج۶ ص ۳۲۷
امام باقر (ع) از پیامبر (ص) نقل می کند: : الْعِبَادَهُ سَبْعُونَ جُزْءً أَفْضَلُهَا جُزْءً طَلَبُ الْحَلَال. مستدرک الوسائل ج۱۳ ص ۱
امام باقر(ع) فرمود: کسی که برای حفظ آبرو پیش مردم و راحتی اهل و عیالش و برای کمک به همسایگان دنبال کسب و کار می رود و زحمت می کشد روز قیامت با چهره ای درخشان مثل ماه شب چهارده ظاهر می شود. همان حدیث ۵
از احادیث فوق معلوم می شود:کار وتلاش و حرص و ولع در تولید یک ارزش است.
تمثیل زیبا : مال مثل آب می ماند و صاحب مال مثل کشتی. همانطور که اگر آب بیرون کشتی باشد باعث حرکت کشتی می شود و داخل کشتی باعث غرق شدن. مال هم خوب است بشرطی که در دل صاحب مال جا نکند.
مذمّت بیکاری دراسلام :
پیامبر اکرم (ص) فرمود: إِنَّ اللَّهَ جَلَّ وَ عَزَّ یُبْغِضُ الْعَبْدَ النَّوَّامَ الْفَارِغ فروع کافی ج۵ ص ۸۴ ح ۲
پیامبر اکرم (ص) فرمود: أن الله یبغض الصحیح الفارغ لا فی شغل الدنیا و لا فی شغل الآخره شرح نهج البلاغه لابن أبی الحدید ج۱۷ص ۱۴۵
امام صادق (ع)فرمود : أَبْغَضُ الْخَلْقِ إِلَى اللَّهِ جِیفَهٌ بِاللَّیْلِ بَطَّالٌ بِالنَّهَار بحار الأنوار ج۸۴ ص ۱۵۸
امام باقر(ع) فرمود: إِنِّی لَأُبْغِضُ الرَّجُلَ، أَوْ أُبْغِضُ لِلرَّجُلِ أَنْ یَکُونَ کَسْلَانَ عَنْ أَمْرِ دُنْیَاهُ؛ وَ مَنْ کَسِلَ عَنْ أَمْرِ
دُنْیَاهُ، فَهُوَ عَنْ أَمْرِ آخِرَتِهِ أَکْسَل کافی ج۹ ص ۵۶۰
امام صادق (ع)فرمود : من کسل عن طهوره و صلوته فلیس فیه خیر لأمر آخرته، و من کسل عما یصلح به أمر معیشته
فلیس فیه خیر لأمر دنیاه. تفسیر نور الثقلین ج۱ ص ۵۶۴
روز پیامبر(ص) از جوانی که قیافه خوبی و ظاهر مناسبی داشت پرسید: چه حرفه ای داری؟
گفت : حرفه خاصی ندارم هرکاری پیش آید انجام می دهم. فرمود: سَقَطّ عَن عَینی ، از چشمم افتادی.
از این روایت فهمیده می شود پیامبر می خواهند بفرمایند ، یک جوان مسلمان چرا باید به این سن برسد و یک تخصص شغلی نداشته باشد. به دست آمدن تخصص در هرعلم و فنی نیاز به تلاش دارد .
نابرده رنج گنج میسر نمی شود مزد آن گرفت جان برادر که کار کرد
حضرت امیر(ع) فرمود :فَاغْتَنِمْ وَقْتَکَ بِالْعَمَل غرر ص ۲۲۴
سخنرانی پنجم : علّت بیکاری و بیعاری آدمها در چیست؟
علّت بیکاری در سه چیز است: ۱- بی انگیزگی ۲- عافیت طلبی و بی عاری ۳- یأس شدید
انگیزه به انسان روحیه فعال و هدفمندی در کار و امید می دهد ولو شخص در سنین بالای عمر باشد.
روزی حضرت عیسی (ع) از کنار مزرعه ای عبور می کرد دید پیرمردی با جدیت مشغول کار است و به امور باغ می پردازد. عرض کرد خدایا این چه انگیزه ای دارد که چنین فعالیت می کند در حالی که سن زیادی از او گذشته خطاب آمد : چون اهل امید است. عرض کرد خدایا امید را از او بگیر، یکدفعه عیسی نبی دید پیر مرد دست از کار کشید و رفت زیر سایه درختی مشغول استراحت شد.زمانی طولانیگذشت. حضرت عیسی عرض کرد خدایا امید را به او برگردان. یکدفعه پیرمرد دو مرتبه پاشد و بیل را برداشت و با جدیت به کار مشغول شد. حضرت عیسی جلو رفت، به پیرمرد سلام کرد و خدا قوتی گفت و فرمود من ساعتی است تو را زیر نظر دارم دیدم یک دفعه دست از کار کشیدی و بعد مدتی طولانی باز به سراغ کار رفتی! چه اتفاقی افتاد . گفت : من در مرحله اول که کار می کردم یک لحظه به ذهنم خطور کرد برای چه این قدر کار می کنی تو که دیگر نیازی نداری برای بچه ها هم که بقدر کافی فراهم کرده ای این فکر یواش یواش مرا سست کرد لذا دست از کار کشیدم در حال استراحت یک دفعه به ذهنم زد که دیگران زحمت کشیدند تا به تو رسید تو هم باید زحمت بکشی تابه دیگران برسد بگذار کار کامل به دست دیگران بیافتد تا خدا پدر بیامرزی برای خودت درست کرده باشی لذا پاشدم مشغول کار شدم.
ممکن است امید به کار فقط برای منفعت دنیایی نباشد بلکه برای منفعت آخرتی باشد. همه این امور خیریه و بناهای خیر که خیرین با جان و دل هزینه می کنند بیشتر برای رسیدن به منفعت آخرتی است.تا منافع دنیایی آری با امید وپشتکار ناممکن ها برای بشر ممکن می شود. همه اختراعات و اکتشافات در مرحله اول برای انسانها غیر ممکن بود ولی پشتکار و عدم یأس از شکستها چه کارها و چه نتیجه ها که ندارد.
نباید فکر کنیم دانشمندان نام آور افراد خاصی بوده اند، نه ، بلکه عامل نابغه شدن آنها پشتکارشان بوده است
مطالعه سرگذشت زندگی نابغه ها در هر دوره شاهد خوبی است برای پشتکار داشتن آنها :
- انیشتین پدر اتم : جزء شاگرد تنبلیهای دوره دبستان بوده.
- سکاکی پدر علم نحو: در سنین بالا به حوزه درس آمد و خیلی هم کند ذهن بوده
- علامه طباطبایی می فرمود: من چهار سال اول تحصیلم از کمی حافظه و عدم درک درست درسها خیلی رنج می بردم.
این افراد و بسیار دیگر بخاطر پشتگار و تلاش زیادشان به موفقیتهای چشمگیر رسیدند .
- پاستور مکتشف فرانسوی می گوید : بقدری عاشق کارم بودم که از حوادث اطراف خود بی اطلاع می ماندم وی می گوید وقتی قوای آلمان وارد فرانسه شد من در آزمایشگاه مشغول کار بودم از آن همه سرو صدای توپ و تانک و حمله هیچ نفهمیدم حتی وقتی پاریس بدست آلمانها افتاد پرچم فرانسه پائین کشیده شد ویجای آن پرچم آلمان در میدان مرکزی برافراشته شد و شهر توسط اشغالگران آلمانیتصرف شد وقتی کارم تمام شد از پنجره به بیرون نگاه کردم تازه فهمیدم چه اتفاقی در شهر افتاده .
- ابن سینا نابغه قرون در ده سالگی قرآن را حفظ می کند و در ۱۶ سالگی در علم طب سرآمد دوران خود بوده می گوید:
مدت یکسا ل و نیم بعد از تبحر در طب مشغول علم اندوزی شدم به جوری که شبها را نمی خوابیدم و روزها جز به مطالعه و طلب علم می گذراندم. حتی یکبار دیگر علم منطق و فلسفه را مرور کردم به هر قضیه ای می رسیدم قلم و کاغذ بر می داشتم مقدمات و شرائط رادر نظر می گرفتم وروی ورق می آوردم تا اینکه حقیقت آن مسئله برمن معلوم می شد.
وقتی هم که مسئله ای را نمی فهمیدم در خانه وضو می گرفتم و به مسجد جامع می رفتم و در آنجا دو رکعت نماز می خواندم و از خدا برای فهم آن مسئله کمک می گرفتم چنانکه خدا هم درقرآن فرموده: استعینوا بالصبر و الصلوه (بقره ۴۵) وقتی به خانه برمی گشتم با مرور دوباره براحتی مسئله را می فهمیدم.
آنقدر مطالعه می کردم تا خواب برمن غلبه می کرد گاهی در خواب هم رؤیای حل مسئله را می دیدم. این روش من بود تا در جمیع علوم زمان خود استاد شدم بدین ترتیب علوم منطقی و طبیعی و ریاضی برای من آسان شد بعد از آن روی آوردم به فلسفه .(کتاب مابعد الطبیعه ارسطو) را چهل بار خواندم و نفهمیدم داشتم از خودم مأیوس می شدم تا اینکه روزی به اصرار دوره گردی کتابی از او خریدم وقتی به منزل آمدم و کتاب را بازکردم دیدم کتابی از ابونصر فارابی در اغراض ما بعد الطبیعه است یعنی شرح مشکلات همان کتابی که نمی فهمیدم با مطالعه آن اغراض و پیچیدگی های کتاب برایم روشن شد بسیار شادمان شدم لذا پول زیادی بین فقرا تقسیم کردم.
توجه : (دعا و نماز) گاهی : تأثیر مستقیم می گذارد فهم باز می شود مشکل حل می شود وگاهی: برای حل مشکل راهی برای انسان می گشاید در خاطره ابوعلی سینا هردو مورد مشاهده می شود.
غرض نوابغی که ما با عظمت از آنها یاد می کنیم اینگونه پرکار و پر زحمت بوده اند.
- میکلانژ( شاعر ، نجار، نقاش و معمار معروف ایتالیایی) : اغلب اوقات روز مشغول کار بود معنی خستگی را نمی فهمید غذایش نان خشک بود این غذا را انتخاب کرده بود که غذا خوردن زیاد وقتش را نگیرد تا دیر وقت کار می کرد با لباس کار می خوابید تا وقتی بیدار شد بلافاصله مشغول کار شود. او می گفت : اگر مردم می دانستند که برای احراز مقام استادی چه رنجها کشیده ام هیچگاه از دیدن شگفتیهای هنرم تعجب نمی کردند.
- مخترع رادیو: شب در حالی که همه خواب بودند تا نزدیکی های صبح کار می کرد اگر به خواب می افتاد تا بیدار می شد بلافاصله مشغول به کار می شد.
- ادیسون : روزی ۱۶ ساعت کار می کرد غالباً روی میز کار به خواب می رفت.
- یاقوت هموی (صاحب معجم البلدان): این کتاب را نوشت در زمانی که بَرده بود او از طرف صاحب خود برای تجارت به سفرهای متعددی می رفت چون وی فرد باهوش و فعالی بود از فرصت سفر استفاده می کرد و وضعیت شهرهایی که می رفت با دقت مطالعه می کرد و یادداشت برداری می کرد بعدها همین یادداشتها بصورت کتاب در آمد بدینوسیله نام خود را جزء مشاهیر جهان به ثبت رساند.
- نویسنده ای در انگیزه تالیف خود چنین می گفت : کارم جوری بود که بین شهرها زیاد مسافرت می کردم از یادداشت کردن جملاتی که پشت گلگیر یا پشت سرماشینها در جاده می دیدم بهترینهایش را یادداشت کردم بدینوسیله کتابیآماده شد تحت عنوان پند در جاده.
- مهم نیست چه کاری می کنیم مهم این است که به کار مفیدی مشغول باشیم یکی در فضای ده متری خانه درخت میمی را پرورش داده بود که تا بالای پشت بام دو طبقه خانه کشیده می شد هم از سایه آن استفاده می کرد و هم از میوه آن حتی همسایه ها هم از آن منتفع می شدند.
- پرورش گل وگیاه ومیوه گلخانه ای برای کسانی که زمین زیادی ندارند چقدردرآمد زایی کرده
- فعالیت خانمی کارآفرین را در تلویزیون نشان میداد که در قم در حیاط ۱۰۰ متری خانه اش حوض پرورش ماهی زده و در استان هم رتبه گرفته بود .
- فرد دیگری در خانه با وسائل و پارچه های دورریختنی آثارشکیل وهنرمندانه ای راخلق می کند.
- آیه ا… خزعلی میفرمود: من بخاطر مسئولیتی که اوائل انقلاب و دوران جنگ داشتم زیاد مسافرت می کردم در طول این سفرها تمام قرآن و نهج البلاغه را حفظ کردم.
- بسیاری از علماء ما تألیفاتشان را در اوقاتی نوشته اند که همه در خواب بوده اند.
- فاضل جواداز فقهای عظام شیعه : کتاب مفتاح الکرامه این اثر ارزشمند فقهی را تماماً در نیمه شبها تا به سحر نوشته .
- آیت ا… بروجردی می فرمود: حاصل علمی من در ساعات پایانی شب بدست آمده.ایشان میفرمود : من یادم نمی آید ساعتی از عمرم را ضایع کرده باشم و این حرف خیلی بزرگی است آیت ا… مطهری در خاطرات خود می گوید : بعد نماز صبحی با ایشان قرار داشتم رفتم دیدم ایشان در سجاده رو به قبله نشسته مشغول مرور الفیه است چون نمی خواهد وقتش هدر شود.
- مرحوم امام تا سفره پهن می شد گاهی دو رکعت نماز یا صفحه دل قرآن می خواندند.
البته کار هرچه برزحمت تر و سخت تر باشد وقتی به نتیجه می نشیند خیلی شیرین تر و خاطره اش ماندگار می شود.
- صاحب جواهر: برای تألیف جواهرالکلام این اثر بی نظیر شیعه ۲۰ سال شبانه روز زحمت کشید حتی شبی که فرزندش از دنیا رفت بعد آنکه چند صفحه بالایسرجنازه پسر قرآن خواند بلند شد و به تألیف خود ادامه داد.
- شیخ عباس قمی وقتی که سفینه البحار را جمع آوری می کرد در کربلا بود چون کتاب چندانی نداشت به آیت الله العظمی میلانی مراجعه کرد و از ایشان اجازه گرفت تا از کتابخانه ایشان استفاده کند هر روز ، روزه می گرفت و با غذای مختصری افطار می کرد و در طول مدت اقامت درآن کتابخانه هیچ شبی بستر نیانداخت یعنی شب و روز کار می کرد و با مقدار مختصری خواب تجدید قوا می کرد. که نتیجه اش تألیف آن کتاب گرانسنگ شد
- بعضی: چون علاقه شخصی به امور فنی دارند امور مربوط به خانه و ماشین خود را از تعمیر خانه گرفته و پائین آوردن موتور ماشین را خودشان انجام می دهند این خیلی خوب است.
جلو گیری از اتلاف عمر در احوال بزرگان
- بزرگی می فرمود : باید برای عمر خود ارزش قائل باشی نگذاری دیگری عمر تو را تضییع کند اگر دیدی کسی با حرفهای بی هوده وقتت را می گیرد عذرش را بخواه به او بفهمان که برای عمرت ارزش قائلی.
انسانهای پرکار از بی کاری خسته و ملول می شوند و برعکس کار و فعالیت آنها را امید وروحیه می دهد
انسان چه کاری بکند یا نکند،از کار او پیشرفتی حاصل بشود یا نشود( وقت و عمر) می گذرد پس باید از هدر رفتن آن جلوگیری کرد
حضرت امیر(ع) فرمود :فَاغْتَنِمْ وَقْتَکَ بِالْعَمَل غرر ص ۲۲۴
- بزرگی می فرمود: وقت همان چیزی است که قماش عمر با آن بافته می شود.
پس چه بهتر برای جلوگیری از هدر رفت عمر خود را به کاری سودمند مشغول سازیم تا برای دنیای خود و دیگران مفید باشیم و هم توشه ای برای آخرتمان آماده کنیم.
کار امروز هرکه فردا کرد نشود برمراد خود پیروز
نقد نتوان به نسیه دار از دست همچو فردا نیافت کس امروز
- بزرگی می فرمود: باید توجه کنید اگر امروز که جوانید و می توانید نخواهید، فردا که پیر و ناتوان شدید نتوانید خواست.
- یک ضرب المثل انگلیسی هم می گوید: کسی که بوقت توانستن نخواست به وقت خواستن هم نخواهد توانست
- بزرگی می فرمود:موقعی که تصمیم به کارمی گیرید زمان آن را هم در نظر بگیرید مثلاً بگویید : این پروژه را یکماهه تمام می کنم اگر تأخیر افتاد بدانید ضعیف الاراده هستید پس باید به دنبال تقویت اراده خود باشید.
- باسرعت شروع کردن کافی نیست هنر آن است که به احسن وجه تمام کنید.
- امام امت :در نجف روزی برای برقراری نظم در کلاس درس که شاگردان بموقع سر درس حاضر شوند فرمود: اگر برای درس می آئید سروقت بیائید اگر برای ثواب به مسجد می آئید مسجد زیاد است جای دیگری را انتخاب کنید.
بخشی از زمانها را خودمان از دست می دهیم و بخش دیگر را رفقای بی مسئولیت و لاابالی مواظب باشیم رفقا ما را سردرگم نکنند.
- ابن سینا : در دورانی که وزیر علاء الدوله دیلمی بود قبل از طلوع صبح پا می شد و به تألیف می پرداخت سپس حکماء به محضرش حاضر می شدند و از وجودش استفاده می کردند.بهمنیار شاگرد ابن سینا می گوید: شبی را در صحبت دوستان به عشرت به صبح آوردیم چون صبح به درس حاضرشدیم استاد در وقت درس آثار درک مطلب را در ما نیافت فرمود: پندارم دوش، عمر گرانمایه را به لهو و لعب بافته اید؟ گفتیم: همین است. آهی کشید و گفت : بسی افسوس می خورم که روزگار گرانبها را با دوستان نادان درباخته ای و به دانش وقعی ننهاده های. ریسمان بازان در پیشه خود به مقامی رسیده اند که خردمندان را به حیرت می آورند و لی شما در کسب دانش چندان توانایی ندارید که بی خردان در کار شما به حیرت افتند. رنگارنگ ج۲ ص ۳۰
سخنرانی دوم : پاسخ به چند سئوال
سئوال اوّل: چرا خداوند گاهی روزی ها را به تاخیر می اندازد؟
جواب : تا میزان صبوری انسان را آزمایش کند.
در تاریخ آمده : عابدی بود در بنی اسرائیل هر روز دو انار و دو قرص نان برای او از طرف خدا می رسید که افطار و سحری او باشد. روزی او برای امتحان دو روز قطع شد. عابد که گرسنه بود از کوه پایین آمد تا از اهالی روستای مجاور که گبر و بت پرست بودند جهت رفع گرسنگی نان بطلبد لذا به اولین خانه ای که رسید درب زد و نان طلب کرد صاحب خانه دلش سوخت و دو قرص نان به او داد آمد برگردد که سگ صاحب خانه خودش را به او رساند و شروع کردبه پارس کردن عابد محبور شد نیمی از یک نان را به او بدهد. سگ آن تکه نان را خورد و باز دنبالش آمد عابد نیم دیگرراهم به او داد سگ به همین ترتیب با پارس کردن دو نان راازعابدگرفت ولی بازهم دست برنمی داشت. عابد عصبانی شد گفت عجب سگ بی حیایی هستی صاحبت دو نان داد تو هر دو را خوردی دیگر چرا پارس می کنی سگ به امر خدا به زبان آمد وگفت :من بی حیایم یا تو من مدتها است نگهبانی این خانه را می کنم، چه شبها و روزهایی که صاحب من از غذای من فراموش می کند ولی من به جای دیگر نمی روم ،در سرما و گرما به وظیفه ام عمل می کنم ولی توکه خدا هر روز نان و انار تو را می فرستاد دو روز خواست میزان صبوری تو را معلوم کند راه افتادی آمدی سراغ خلق خدا بجای آنکه از خدا مطالبه کنی به سراغ دشمن خدا دست دراز کردی حال بگو:من بی حیایم یا تو؟
امام باقر(ع) ازقول پیامبر(ص) در حجه الوداع فرمود:
فانّ اللّه تبارک و تعالى قسّم الأرزاق بین خلقه حلالا و لم یقسّمها حراما، فمن اتّقى و صبر آتاه اللّه برزقه
من حلّه و من هتک حجاب السرّ «کذا» و عجل فأخذه من غیر جلّه قصّ به من رزقه الحلال و حوسب علیه
یوم القیامه. منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه (خوئى) ج۱۲ ص۱۴۰
امام صادق (ع)فرمودند :
الرّزق مقسوم على ضربین أحدهما واصل إلى صاحبه و ان لم یطلبه، و الاخر معلّق بطلبه، فالذى قسّم للعبد
على کلّ حال آتیه و إن لم یسع له، و الذى قسّم له بالسعى فینبغى أن یلتمسه من وجوهه و هو ما من جهه
الحرام فوجده حسب علیه برزقه و حوسب به. منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه (خوئى)ج۱۲ص۱۴۰
سوال دوّم : فقر بهتر است یا غنی؟
جواب: با شرائطی غنی و ثروت.
امام صادق (ع) فرمود : سلواالله فی الدیناالغنی والعافیه وفی الاخره المغفره والرحمه. کافی ج ۵ ص ۱۷
یعنی از خدا برای دنیا خود عافیه و بی نیازی را طلب کنید و برای آخرت مغفرت و رحمت را
رضوان الله والجنه فی الآخره والسعه فی الرزق والمعایش وحسن الخلق فی الدنیا. من لایحضره الفقیه ج۳ ص۱۵۶
امیر المؤمنین(ع)فرمودند : الغنی فی الغُربه وطنٌ و الفقر فی الوطن غربه. بحار ۶۹ ص ۴۶
ثروتمند در هرکجا باشد گویا در وطنش هست ولی فقیر هرچند در وطن باشد گویا در غربت و دور از وطن است.
از آنجا که ثروت کمک خوبی است برای انسان در امور دینی پیامبر (ص) فرمود:
نعم العون علی تقوی الله الغنی. وسائل الشیعه ۱۷ ص ۷۶
و امام صادق به عمر بن حریث فرمود : لاتدع طَلَبَ الرّزق من حِلّهِ فانّه عونٌ لک علی دینک … یعنی هرگز طلب روزی حلال را ترک نکن زیرا طلب روزی یاوری است برای دین تو. بحار ۱۰۳ ص ۵
چون با ثروت انسان موفق به انجام بعضی واجبات مالی، مثل: حجّ و خمس و زکات می شود و باعث توفیق انجام برخی مستحبات مالی ،مثل: انفاق و صدقه و زیارت مشاهد معصومین (ع)و اماکن مقدسه و ساخت بناهای عام المنفعه از قبیل مسجد و مدرسه و حسینیه می شود.
در مقابل فقر و تهیدستی باعث ایجاد مشکلات و آفاتی طاقت فرسا می شود، تا جایی که لقمان به فرزندش فرمود:
بدان من صبر و انواع تلخ آن را چشیده ام لم اَرَ أمَرّ من الفقر تلخ تر از فقر ندیدم . اگر فقیر و نیازمند شدی، فقر خود را جز به خدا برای احدی بازگو مکن بلکه رفع آن فقط را از خدا بخواه ،که در غیر این صورت نزد دیگران خوار و ذلیل می شوی . . بحار ج ۱۳ ص ۴۳۲
پس فقر انسان را در دنیا خواروذلیل نموده و در آخرت هم ممکن است مشکلاتی برایش فراهم نماید. بسیاری از گناهان از قبیل سرقت و خود فروشی و تملق و چاپلوسی از ستمگران نتیجه فقر و پستی انسان است. پس ثروت اگر در جای خودش مصرف شود و باعث طغیان و سرکشی شود بهتر از فقر است چون هم موجب سربلندی در دنیا و هم موجب خوشبختی در آخرت می شود ولی اگر بد مصرف شود البته آثار شومی هم دارد. ولی اصل ثروت فی نفسه چیز بدی نیست بلکه وسیله ای برای سعادت انسان می باشد. اما اگر باعث عجب و غرور و تکبر و هرزگی و اسراف شد قطعاً گناه است.
امام صادق (ع) می فرماید: روزی مرد ثروتمندی با لباس نو و تمیز وارد برمجلس پیامبر (ص) شد بعد از او هم فقیری نزد و او نشست مرد ثروتمند لباس خود را جمع کرد و مقداری جمع و جورتر نشست پیامبر(ص) متوجه شد به مرد ثروتمند فرمود:آیا ترسیدی از فقر او چیزی به تو برسد؟عرض کرد : خیر، فرمود: آیا ترسیدی لباست کثیف شود؟عرض کرد:خیر فرمود: پس چه چیزی باعث شدکه این کاررا انجام دهی؟ مرد ثروتمند که از کار خود پشیمان شده بود عرض کرد :برای جبران حاضرم نیمی از ثروتم را به ایشان بدهم، پیامبر(ص) به مرد فقیرفرمود: چه می گوئی؟ حاضری قبول کنی؟آن مرد فقیرگفت : خیر ،ثروتمند از آن مرد پرسید :چرا؟عرض کرد:چون می ترسم گرفتار شوم به حالتی که تو به آن مبتلی شدی. بحارالانوار ج ۷۲ ص ۳۱
البته معلوم است کسی که استعداد تحمل ثروت را ندارد نداشتن ثروت برای او بهتر است ،خیلی افراد از پیامبر (ص) می خواستند دعا کند تا ثروتمند شوند، ولی پیامبر(ص) چون ظرفیتش رادرآنها نمی دید، دعا نمی کرد. بعضی:مثل ثعلبه انصاری با اصرار دعا را گرفتند، ثروتمند هم شدند ولی همین ثروت باعث شد از معیت با پیامبر (ص)و شرکت در نماز جمعه وجماعت و حضور میان مؤمنین محروم گردند، تا جایی که نسبت به حکم خدا و زکات هم بی اعتنا شدند و از پرداخت آن سرباز زدند و در نتیجه به قهر خدا و رسول مبتلی شده و کافر از دنیا رفتند. بحار الانوار ج ۱۰۳ ص ۵
در پایان باید عرض کرد در دعا به درگاه خدا قبل از ثروت باید تحمل ثروت را (یا همان فرهنگ ثروتمندی) را از خدا بخواهیم یعنی : طوری زندگی کنیم که خدا صلاح او را در ثروتمندی ببیند نه فقر و تهیدستی،آدمی که دیگران را در اموال خود شریک می کند و از صرف مال در راه خیر و خدمت به خلق خدا کوتاهی ندارد البته که ثروت برای او بسیار مطلوب و مناسب است.
سؤال سوّم : چرا خداوند از همان اول روزی انسانها را فراوان قرار نداد؟
جواب : خدادرقرآن فرموده:
وَ لَوْ بَسَطَ اللَّهُ الرِّزْقَ لِعِبادِهِ لَبَغَوْا فِی الْأَرْض. شورى ۲۷
اگر روزیها را خدا فراوان قرار می داد دیگر کسی زیر بار فرمان خدا نمی رفت چون به حکم قرآن :
کَلَّا إِنَّ الْإِنْسانَ لَیَطْغى أَنْ رَآهُ اسْتَغْنى. علق ۶
سئوال چهارم: از نظر اسلام بهترین روزی چه می باشد؟
جواب : روزی به اندازه کفایت.
دعای پیامبر(ص) برای اهل بیت خود:
اللَّهُمَّ اجْعَلْ قُوتَ آلِ مُحَمَّدِ کَفَافاً فَلَمْ یَطْلُبْ مِنَ الدُّنْیَا إِلَّا مَا یَتَمَحَّضُ خَیْرُه. مجموعه ورام ج ۱ ص ۱۵۹
وفرمود : طُوبَى لِمَنْ أَسْلَمَ وَ کَانَ عَیْشُهُ کَفَافا. مجموعه ورام ج۲ص ۱۹۵
فرمود : إِنَّ مَا قَلَ وَ کَفى خَیْرٌ مِمَّا کَثُرَ وَ أَلْهى (انسان را غافل و مست کند) اللَّهُمَّ ارْزُقْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ الْکَفَاف. کافی ج۳ ص ۳۶۱
به اباذر گفتند : گوسفندانت زاد و ولد کرده اند و زیاد شده اند.گفت: مرا به زیادی گوسفندانم مژده می دهید در حالی که اگر کم ولی کافی باشد بهتر است از اینکه زیاد باشد و باعث غفلت.
داستان سفر پیامبر(ص) به همراه و اصحاب و برخورد آنها به دو چوپان یکی از فروختن شیر امتناع کرد پیامبر(ص) دعا کرد ثروت او فراوان شود ولی دومی که با رغبت پذیرایی کرد پیامبر (ص)دعا کرد تا در حد کفاف خدا به او بدهد وقتی علت را از پیامبر (ص)اصحاب سؤال کردند فرمود: برای اولی دعا نبود نفرین بود ولی برای دومی طلب خیر. چون کفاف همیشه دست نیاز انسان را به سمت خدا بلند می کند. ( بدترین بی نیازی آنچه که باعث طغیان و مستی شود.) که خدا فرمود:
کَلَّا إِنَ الْإِنْسانَ لَیَطْغى أَنْ رَآهُ اسْتَغْنى. علق ۶
امیر المؤمنین (ع)فرمود : اسْتَعِیذُوا بِاللَّهِ مِنْ سَکْرَهِ الْغِنَى فَإِنَّ لَهُ سَکْرَهً بَعِیدَهَ الْإِفَاقَ غررالحکم ص ۱۵۶
از مستی غنی و ثروت به خدا پناه ببرید که مستی ثروت خیلی دیر برطرف می شود.
اخبار مرتبط
سخنرانی منتشر نشده از امام موسی صدر درباره حضرت زهرا(س)
«فاطمه و نماز» عنوان سخنرانی امام موسی صدر است که به مناسبت ایام ماه جمادی‌بیشتر بخوانید
رهبر انقلاب اسلامی در دیدار صدها تن از زنان فرهیخته و فعال کشور:
زنان در اتفاقات اخیر در دهان دشمنان زدند/ غرب متجدد نسبت به مسئله زن جنایتبیشتر بخوانید