شهادت و مقام شهید
شهادت یعنی کشته شدن در راه خدا
امام صادق- علیه السّلام- از پدران بزرگوارش- علیهم السّلام- نقل می کند که پیامبر اکرم- صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم- فرمود:
«فَوْقَ کلِّ بِرٍّ بِرٌّ حَتّی یقْتَلَ الرَّجُلُ فِی سَبیلِ اللَّهِ، فَاذا قُتِلَ فِی سَبیلِ اللَّهِ- عزّوجلّ- فَلَیسَ فَوْقَهُ بِرٌّ. . . »
بالاتر از هر نیکی، نیکی برتری است تا این که شخص در راه خدا کشته شود. پس هنگامی که در راه خداوند- عزّوجلّ- کشته شد، نیکوکاری ای بالاتر از آن نیست
افراد هنرشان را، مثلاً یک هنرمند هنرش را به جامعه عرضه میکند. یک مبتکر، ابتکار. صنعتگر، صنعت. همهی افراد آثاری از خودشان را به جامعه تحویل میدهند. اما شهید همهی خودش را تحویل میدهد. یعنی نمیتوانیم مثلاً بگوییم: نقش شهید مثل نقش یک خواننده، صنعتگر، نمیدانم مبتکر، قهرمان، چون همهی افراد یک بخشی از آثارشان را به جامعه عرضه میکنند. اما شهید خودش را عرضه میکند.
در قرآن پاداشها چند نرخ دارد، نرخهای قرآن. بعضی کارها نرخش «ضِعف» است یعنی دو برابر! «ضِعف» را مثل ضَعف مینویسند. بعضی آیات میگوید: «ضِعف» دو برابر،
بعضیها آیات میگوید: «اضعاف»! یعنی چند برابر. بعضی آیات میگوید: «فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها» (انعام/۱۶۰) ده برابر! به انفاق که میرسد میگوید:
بعضی انفاقها ۷۰۰ برابر میشود. «کَمَثَلِ حَبَّه» (بقره/۲۶۱) مثل دانهای که میکاری، از یک دانه هفت خوشه بیرون میآید، در هر خوشهای هم صد دانه! «فی کُلِّ سُنْبُلَهٍ مِائَهُ حَبَّه» (بقره/۲۶۱) یعنی یک، هفتصد میشود. بعد میگوید: «وَ اللَّهُ یُضاعِف» (بقره/۲۶۱) یعنی از هفتصد هم بیشتر! خوب اگر انفاق مال هفتصد برابر میشود، انفاق جان چقدر؟ شهید جان میدهد. تکرار میکنم. از اول! بعضی پاداشها دو برابر است. عربی آن چه بود؟ «ضِعف»! بعضی پاداشها چند برابر. عربیاش چه بود؟ «اضعاف»! بعضی پاداشهاده برابر است. در قرآن چه بود؟ «عشر» عاشورا، دهم! «عشر»! بعضی پاداشها هفتصد برابر، پشت سر هفتصد برابر میگوید: «وَ اللَّهُ یُضاعِف» پیش از هفتصد برابر، تازه این برای پرداخت مال است. و شهید مال نداده است. چه داده؟ جان داده است. یعنی نمیشود حسابش را کرد.
همطرازان شهادت:
بعضی افراد مقام شهید را دارند. به عنوان مثال:
ـ کسی که خدا و پیامبرش را و اهل بیتش را بشناسد و حقوق آنان را بداند. (نهجالبلاغه / خطبه ۱۹۰)
ـ کسی که دوستدار آل محمد ص از دنیا برود. (بحارالانوار، ح ۶۸، ص ۱۳۷) پیامبر اکرم ص. (بحار، ح ۸۲، ص ۱۷۲، امام سجادع)
ـ کسی که شهادت را خالصانه و صادقانه از خداوند طلب کند. (صحیح مسلم، خبر ۱۹۰۸، پیامبر اکرم ص)
ـ کسی که در راه خدا جهاد کند (چه کشته شود چه کشته نشود) (وسایل الشیعه، ج ۱۱، ص ۱۲، پیامبر اکرم ص)
ـ کسی که در راه دفاع از جان، مال و حق خانوادهاش کشته شود. (کنزالعمال، خبر ۲۱۱۶، پیامبر اکرم ص) (اصول کافی، ج ۷، ص ۲۹۶، پیامبر ص)
ـ کسی که در راه خدا مجروح یا زخمی شود. (کنزالعمال، خبر ۲۰۵۱۰، پیامبر اکرم ص) (فتح الباری، ج ۶، ص ۲۴، پیامبر اکرم ص)
ـ کسی که امر به معروف و نهی از منکر میکند. (کنزالعمال، خبر ۲۰۷۹، پیامبر اکرم ص)
ـ کسانی که از مرزها حراست میکنند. (پیامبر اکرم، کنزالعمال، خبر ۲۱۰۰ و ۱۶۴۵ و ۱۶۵۱)
ـ کسی که پاکدامنی و عفت خود را حفظ کند در حالی که توان انجام گناه را دارد. (کنزالعمال، ج ۴، خبر ۲۱۱۰، پیامبر ص) (نهجالبلاغه، حکمت ۴۶۶)
ـ کسی که به سبب بیماری خاص یا تحت شرایط خاص (مثل غرق شدن در آتش، زیر آوار، زن باردار) بمیرد. (کنزالعمال، ج ۴، خبر ۲۰۹۰) پیامبر اکرم ص.
امام صادق- علیه السّلام- به نقل از رسول اللَّه- صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم- می فرماید:
«أَشْرَفُ الْمَوْتِ قَتْلُ الشَّهادَهِ. »
با شرافت ترین مرگ ها، کشته شدن به نحو شهادت است.
. . . از امام رضا- علیه السّلام- از پدران بزرگوارش- علیهم السّلام- از رسول اللَّه- صلّی اللَّه علیه وآله وسلّم- نقل شده که فرمود:
«. . . أَوَّلُ مَنْ یدْخُلُ الْجَنَّهَ: شَهیدٌ
مقام شهید
«أَلسَّلامُ عَلَیک یوْمَ وُلِدْتَ وَ یوْمَ تَمُوتُ وَ یوْمَ تُبْعَثُ حَیاً. »
سلام بر تو، روزی که متولد شدی، و روزی که جان می سپاری، و روزی که زنده مبعوث می شوی.
در زیارت وارث و روز عرفه، نسبت به شهیدان کربلا، تعبیرهای بلندی وجود دارد، آن جا که می فرماید:
«أَلسَّلامُ عَلَیکمْ یا أَوْلِیاءَ اللَّهِ وَ أَحِبّاءَهُ، أَلسَّلامُ عَلَیکمْ یا أَصْفِیاءَ اللَّهِ وَ أَوِدّاءَهُ. . . »
سلام بر شما ای اولیا و دوستان خدا، سلام بر شما ای برگزیدگان و مهرورزان به خدا.
در زیارت سومِ کامل الزیارات نیز نسبت به ایشان چنین آمده است:
«أَلسَّلامُ عَلَیکمْ أَیهَا الرَّبّانِیونَ.
در زیارت هجدهم کامل الزیارات می خوانیم:
«أَنْتُمْ خاصَّهُ اللَّهِ اخْتَصَّکمُ اللَّهُ لِأَبی عَبْدِ اللَّهِ، أَنْتُمُ الشُّهَداءُ، وَ أَنْتُمُ السُّعَداءُ سُعِدْتُمْ عِنْدَ اللَّهِ وَ فُزْتُمْ بِالدَّرَجاتِ مِنْ جَنّاتٍ لا یظْعَنُ اهْلُها وَ لا یهْرُمُونَ وَ رَضُوا بِالْمَقامِ فِی دارِ السَّلامِ مَعَ مَنْ نَصَرْتُمْ. جَزاکمُ اللَّهُ خَیراً. . . »
شما بندگان خاصّ درگاه الهی هستید که شما را برای ابی عبداللَّه- علیه السّلام- برگزید. شمایید شهیدان و شمایید سعادتمندان. نزد خدا سعادت یافتید و به درجاتی از بهشت هایی نایل شدید که اهل آن (به جایی دیگر) کوچ داده نمی شوند و پیر نمی شوند و به استقرار در دارالسّلام با کسی که شما او را یاری کردید (سیدالشّهدا- علیه السّلام-) راضی می شوند. خداوند جزای خیر به شما دهد. .
«بَوّأَکمُ اللَّهُ مُبَوَّأَ الْأَبْرارِ، أَشْهَدُ لَقَدْ کشَفَ اللَّهُ لَکمُ الْغِطاءَ وَ مَهَّدَ لَکمُ الْوِطاءَ وَ أَجْزَلَ لَکمُ الْعَطاءَ وَ کنْتُمْ عَنِ الْحَقِّ غَیرَ بِطاءٍ وَ أَنْتُمْ لَنا فُرَطاءُ وَ نَحْنُ لَکمْ خُلَطاءُ فِی دارِ الْبَقاءِ وَ السَّلامُ عَلَیکمْ وَ رَحْمَهُ اللَّهِ وَ بَرَکاتُهُ. »
خداوند شما را در جایگاه نیکان جای دهد. گواهی می دهم که خداوند پرده را برای شما کنار زد و جایگاه آسوده برای شما مهیا نمود و عطای فراوان به شما بخشید و شما در دفاع از حقّ سستی نورزیدید. شما پیشتاز ما هستید و ما نیز در سرای پاینده، همدم شما خواهیم بود و سلام، رحمت و برکات خدا بر شما
سوره بقره، آیه ۱۵۴:
«و لا تقولوا لمن یقتل فی سبیلالله اموت بل احیاء ولکن لا تشعرون»
«کسی را که در راه خدا کشته شد، مرده نپندارید، بلکه او زنده جاوید است، ولیکن شما این حقیقت را نخواهید یافت.»
در آیه بالا ۳ تذکر بسیار مهم درباره شهدا به انسانهای دیگر شده است:
۱- در پندار و گفتار در مورد شهدا نباید لفظ (مرگ) را بکار برد.
۲- حیات شهدا بعد از شهادت برای همیشه جاودان است.
۳- ما توان درک زندگی شهدا را نخواهیم داشت.
در حقیقت این سوره جایگاه شهید را نشان میدهد، تا جایی که بشر نمیتواند مقام رفیع شهید را درک کند.
نکات مهم
۱- حضرت على علیه السلام با داشتن دهها فضیلت اختصاصى، تنها وقتى که در آستانهى شهادت قرار گرفت فرمود: « فزت و ربّ الکعبه » او اوّل کسى بود که ایمان آورد، جاى پیامبر صلى الله علیه و آله خوابید، برادر پیامبر شد، تنها خانهى او به مسجد پیامبر درب داشت، پدر امامان و همسر زهرا علیها السلام بود. بتشکن بود، ضربت روز خندق او، از عبادت ثقلین افضل شد. امّا در هیچ یک از موارد مذکور نفرمود: « فُزت»
۲- على علیه السلام مىفرمود: قسم به خدایى که جان فرزند ابوطالب در دست اوست، تحمّل هزار ضربه شمشیر در راه خدا، آسانتر از مرگ در رختخواب است.
۳- على علیه السلام در جنگ احد ناراحت بود که چرا به شهادت نرسیده است تا اینکه مژده شهادت در آینده را از پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله دریافت نمود.
۴- شهید مطهرى در کتاب حماسه حسینى مىنویسد: سخاوتمند، هنرمند و عالم؛مال، هنر و علم خود را که بخشى از وجود اوست جاودانه مىکند، امّا شهید، خودش را جاودانه مىکند.
۵- پیامبر صلى الله علیه و آله از شخصى شنید که در دعا مىگوید: « اسئلک خیر ما تسئل » خدایا! بهترین چیزى که از تو درخواست مىشود به من عطا کن، فرمود: اگر این دعا مستجاب شود، در راه خدا شهید مىشود
۶- در روز قیامت، شهید مقام شفاعت دارد.
۷- از امام صادق علیه السلام روایت شده است که فرمود: در قیامت لغزشهاى شهیدبه خودش نیز نشان داده نمىشود
۸- تنها شهید است که آرزو مىکند به دنیا بیاید و دوباره شهید شود.
قال رسول الله (ص) : للشهید سبعُ خصال من الله :
۱- اولُ قطرهٍ مِن دَمه مَغفورٌ لهُ کُـــلّ ذنبٍ
۲- یقع ُ رأسُهُ فی حجر زوجتـَیهِ من الحور العین، وتمسحان الغبارَ عن وجهـِهِ وتقولان: مرحباً بکَ ویقول ُ مثل ذلک لهما
۳- یُکسی من کسوهِ الجنهِ
۴- تبتدرهُ خزنهُ الجنــّهِ بکُــل ریح ٍ طیّبهٍ أیّـُهُم یأخذُهُ مَعهُ
۵- ان یَری منزلَهُ (منزلته )
۶- یقال لروحه: اسرح فی الجنه حیثُ شئتَ
۷- ان ینظرَ فی وجه الله ، أنـّها لَراحه لکُلّ نبی وشهید
وسائل الشیعه ،ج ۱۱ ، ص ۱۰ – تهذیب ج۶، ص۱۲۱- وافی ، ج۲، جزء ۹، ص۱۰
پیامبر اسلام (ص ) فرمودند : ازجانب خدا برای شهید هفت خصلت است :
۱ـ با اولین همه ی گناهانش بخشیده می شود
۲ ـ سرش در دامان دوهمسرش از حور العین قرار می گیرد ، آنان گرد و غبار ازچهره ا ش پاک می کنند و می گویند مرحبا به تو ، او هم مثل این را به آنها می گوید
۳ ـ بر او لباس بهشتی پوشانده می شود
۴ ـ خزانه داران بهشت عطر و بوهای خوش در اختیارش می گذارند
۵ ـ مقام و جایگاهش را می بیند
۶ـ به روح او گفته می شود به هر کجای بهشت می خواهی آزادانه سیر وگردش کن
۷ ـ به وجه الله نظر می کند که آرامش وآساش هر پیامبر و شهید است
قاَلَ رَسُولُ اللهِ (ص):
وَ یُؤَ مَّنُ مِنَ الْفَزَعِ الْأَکْبَرِ وَ مِنْ عَذابِ الْقَبْرِ وَ یُحَلّیَ حُلَّهَ الْایمان:
به شهید شش امتیاز داده میشود:
۵- از عذاب قبر ایمن است. ۶- به زیور ایمان آراسته میگردد.
وظیفه ما نسبت به شهدا
تکریم و یادواره شهدا کار بسیار خوبی است امّا این را مکرراً عرض کردم یکی از مهمترین وظایف امروز ما در قبال شهدا، پیاده کردن اخلاق شهدا است و در این مورد کار زیادی صورت نگرفته است. هرکدام از شهدای ما ویژگیهایی داشتند که ما میتوانستیم آن را در مدارس و دانشگاه پیاده کنیم، مخصوصاً صداوسیما که در این امر کمک بسیاری را در غالب مستند و ساختن فیلم و … میتواند انجام دهد.
جانشین شهید
جناب شیخ طبرسی در مجمعالبیان حدیث قدسیرا نقل میکند که خداوند خطاب به خانواده شهدا میفرماید: «أَنَا خَلِیفَتُهُ فِی أَهْلِه» وقتی کسی به شهادت میرسد، منِ خدا جانشین او در خانوادهاش میشوم در ادامه میفرماید: «وَ مَنْ أَرْضَاهُمْ فَقَدْ أَرْضَانِی» هرکه موجبات شادی خانواده شهدا را فراهم کند من از او راضی هستم «وَ مَنْ أَسْخَطَهُمْ فَقَدْ أَسْخَطَنِی»
سیره و رفتار شهدا
ویژگیهای شهدا و رفتارشان میتواند جزء دروس مدارس و دانشگاه شود. شهدا برای ما الگو هستند بهطور مثال اهمیت به نماز اول وقت در بین شهدا، فروتنی و تواضع آنها با هر درجه و مقامی که بودند.
پیام شهدا
نکته جالب در وصیتنامه شهدا تأکید آنها بر ولایتفقیه و امام است. برای همین باید نسبت به آگاهی دادن جوانان نسبت به امام و ولایتفقیه و همچنین نظام دینی که در آن زندگی میکنند اهتمام ورزید، زیرا پیام شهدا، حفظ ولایتفقیه، نظام، انقلاب و دستاوردهای آن است؛ و مردم ما با بصیرت تمام در این امر بهخوبی عمل کردند.
بماند که ما امروز به برکت شهدا،در انقلاب،دفاع مقدس،سوریه و فتنه های داخلی پیروز شدیم.انهم در یک جنگ۴۰ساله….
دستاوردهای بین المللی انقلاب اسلامی….. زکزاکی،….
ملتی که شهادت دارد اسارت ندارد..
.نجابت مردم در اشوبهای اخیر …. این البته بمعنی توجیه کم کاری و قصور بعضی مسولان نیست .البته علمای شهر و کشور دارند مطالبات مردم را جدی پیگیری میکنند
اخبار مرتبط
سخنرانی منتشر نشده از امام موسی صدر درباره حضرت زهرا(س)
«فاطمه و نماز» عنوان سخنرانی امام موسی صدر است که به مناسبت ایام ماه جمادیبیشتر بخوانید
رهبر انقلاب اسلامی در دیدار صدها تن از زنان فرهیخته و فعال کشور:
زنان در اتفاقات اخیر در دهان دشمنان زدند/ غرب متجدد نسبت به مسئله زن جنایتبیشتر بخوانید