اشاره

چهل و دومین جلسه جامعه مبلّغان کشور، ‌با موضوع «روحانیت و آسیب‌های اجتماعی» در محل معاونت تبلیغ و آموزش‌های کاربردی حوزه‌های علمیه برگزار شد که پس از تلاوت آیاتی از کلام الله مجید، تعدادی از خطبا پیرامون موضوع جلسه اظهار نظر کردند؛ در اینجا خلاصه‌ای از نظرات ایشان جهت استحضار مبلّغان عزیز به شرح ذیل تقدیم می‌گردد:

حجت الاسلام والمسلمین نبوی

متأسفانه برای تصحیح فرهنگ عمومی جامعه کاری جدی نشده است. بخشی از آسیب‌های اجتماعی آن چیزی است که در کوچه‌ها و خیابان‌ها دیده می‌شود که وضعیت حجاب یکی از آن‌هاست. بخشی هم به موضوع قانون‌گریزی عده‌ای مربوط می‌شود که در این بخش گاهی قوانین اشکال دارد و گاهی افرادی به فرار از قانون عادت کرده‌اند. ماه رمضان امسال در آلمان شاهد تقید خاص مردم به قانون بودم و نظم و انضباط اجتماعی خوبی داشتند. بخشی از مبانی آن‌ها اومانیستی است؛ برای انسان ارزش قائل‌اند، نه برای انسانیت. جریمه‌ها و مالیات‌های بالایی وضع کرده‌اند که توانسته است در نظم و قانون مداری آنان مؤثر واقع شود.

به نظر می‌رسد اگر روحانیت به این موضوعات حساس شود و به این مهم بپردازد، خیلی بیش‌تر از شورای فرهنگ عمومی یا نمایندگان و سازمان‌های مختلف مؤثر و کارآمد خواهد بود. در مقابله با آسیب‌های اجتماعی ناامید نشویم و از همه ظرفیت‌های خود استفاده کنیم و بدانیم جایگاه روحانیت و تأثیر آن در فرهنگ بسیار مهم است و می‌تواند بخش عمده‌ای از مشکلات فرهنگی جامعه را حل کند.

موضوع جلسه امروز این است که روحانیت در رفع آسیب‌های فرهنگی موجود در فضای اجتماعی و حتی مجازی، چه کارهایی می‌تواند انجام دهد؟ همچنین، منظور از تبلیغ در متون دینی، بلاغ مبین است، نه اینکه برای اثبات علمیت خود از مردم عبور کنیم و دین را مبهم و مغلق معرفی کنیم. نقش علما در حفظ دین مردم خیلی مهم است.

امام هادی(علیه السلام) می‌فرماید: «لَولا مَنْ یبْقی بَعْدَ غَیبَهِ قائِمِکمْ(علیه السلام) مِنَ الْعُلَماءِ الدّاعینَ اِلَیهِ وَ الدّالّینَ عَلَیهِ وَ الذّابّینَ عَنْ دینِهِ بِحُجَجِ اللهِ وَ المُنْقِذینَ لِضُعَفاءِ عِبادِاللّهِ مِنْ شِباک اِبْلیسَ وَ مَرَدَتِهِ وَ مِنْ فِخاخِ النَّواصِبِ لَما بَقی اَحَدٌ اِلاَّ ارْتَدَّ عَنْ دینِ اللهِ وَلکنَّهُمُ الَّذینَ یمْسِکونَ اَزِمَّهَ قُلوبِ ضُعَفاءِ الشّیعَهِ کما یمْسِک صاحِبُ السَّفینَهِ سکان‌ها اُولئِک هُمُ الاَفْضَلونَ عِندَاللهِ عَزَّوَجَلَّ؛[۱] اگر پس از غایب شدن حضرت قائم(علیه السلام) علما که مردم را به‌سوی او دعوت و راهنمایی می‌کنند و از دینش دفاع نموده، بندگان ناتوان خدا را از دام شیطان و دام‌های دشمنان اهل‌بیت(علیهم السلام) نجات می‌دهند، نبودند، هیچ‌کس نمی‌ماند، مگر اینکه از دین بازمی‌گشت؛ ولی آن‌ها هستند که زمام دل‌های شیعیان ضعیف را همچون سکان در دست ناخدای کشتی به دست گرفته‌اند. اینان همان انسان‌های برتر نزد خداوند هستند.»

حجت الاسلام والمسلمین شجونی

پیرامون موضوع جلسه سه نکته به نظر می‌رسد:

۱٫ انسان فطرتاً مؤمن؛ ولی جنساً چموش است و تمام انبیا و اولیا با چنین موجودی مواجه بوده‌اند که در مقابل ایشان می‌ایستادند. قرآن می‌فرماید: ]یا حَسْرَهً عَلَی الْعِبَادِ مَا یأْتِیهِمْ مِنْ رَسُولٍ إِلاَّ کَانُوا بِهِ یسْتَهْزِءُونَ [[۲]؛«دریغا بر این بندگان! هیچ فرستاده‌ای بر آنان نیامد، مگر آنکه او را ریشخند می‌کردند.» یا صفات مجنون، کاهن، ساحر، کذاب، سفیه و… به انبیا(علیهم السلام) می‌دادند.

۲٫ امام علی(علیه السلام) در «نهج البلاغه» می‌فرماید: خداوند با علما پیمان بسته است که نسبت به ظلم ظالمان و گرسنگی فقرا سکوت نکنند، پس لازم است یک عالم دینی پیِ این مسائل را به خود بمالد.

۳٫ متأسفانه مشکل اینجاست که مردم به حرف علما و مبلغین گوش نمی‌دهند. خودشان جلوی در جهنم اعتراف می‌کنند: ]وَ قَالُوا لَوْ کُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا کُنَّا فِی أَصْحَابِ السَّعِیرِ[[۳]؛ «و گویند: اگر شنیده [و پذیرفته] بودیم یا تعقّل کرده بودیم، در [میان] دوزخیان نبودیم.»

حجت الاسلام والمسلمین اسماعیلی

مبلغین در مورد آسیب‌های اجتماعی مأمور به وظیفه هستند و لازم است نهایت تلاش خود را به کار ببندند:

۱٫ تبیین وظایف عمومی برای مردم، مانند امر به معروف و نهی از منکر؛

۲٫ افزایش بصیرت دینی و آگاهی‌بخشی به مردم؛

۳٫ زمینه‌سازی برای نیکوکاری مردم؛

۴٫ تبدیل زندگی به بندگی؛

۵٫ پیوند مفاهیم دینی با واقعیات زندگی مردم، مثل جهت دهی علایق مردم به ارزش‌های دینی؛

۶٫ تبدیل باورهای دینی مردم به عمل؛

۷٫ ترغیب و تشویق به خودسازی و خودکنترلی؛

۸٫ کمک به تقویت و بالا بردن ایمان مردم؛

۹٫ تقویت غیرت دینی افراد در جامعه؛

۱۰٫ تقویت هرچه حسن ذاتی دارد، در مردم، مانند حیا، صداقت، عدالت و…؛

۱۱٫ انذار و تبشیر و آگاه نمودن مردم به عواقب و نتایج اعمال آن‌ها؛

۱۲٫ گوش دادن کامل به سخنان و نظرات مردم؛

۱۳٫ جواب دادن به پرسش‌های دینی مردم با قول لیّن؛

۱۴٫ تقویت روحیه تعبّد و توکّل در مردم؛

۱۵٫ ارائه مشاوره‌های دینی به مردم؛

۱۶٫ یادآوری نعمت‌ها و توجه دادن مردم به داشته‌های زندگی خویش.

حجت الاسلام والمسلمین مهدوی

بنده پیرامون موضوع جلسه به چهار نکته اشاره می‌کنم:

۱٫ دشمن از طرق مختلف (ماهواره، اینترنت، شبکه‌های اجتماعی و…) مفاسد را تا کنار چشم و گوش جوانان ما آورده است. ما چقدر توانسته‌ایم دین را تا کنار چشم و گوش جوان‌ها بکشانیم؟

۲٫ تلاش کنیم بحث‌های شیرین دینی را به‌صورت مختصر و ساندویچی در فضای مجازی منتشر کنیم؛

۳٫ ارتباط چهره به چهره با جوانان را تقویت کنیم و در شهرهای مختلف برای جوانان و مخاطبین مختلف کانون‌های جذابیت‌های دینی ایجاد کنیم و با ارتباط مؤثر و راه‌اندازی اردوهای چندروزه سیاحتی- زیارتی به نشر معارف دین بپردازیم؛

۴٫ مسیر بندگی سربالایی است و زحمت و هزینه دارد؛ ولی شهوت‌رانی و بندگی شیطان، سراشیبی و آسان است. بنابراین، باید هزینه و سختی راه را بر خود هموار کنیم؛

۵٫ توجه جدی به بحث تغذیه و لقمه‌های مردم؛ متأسفانه خیلی از مردم به حلال یا حرام بودن لقمه توجهی نمی‌کنند.

حجت الاسلام والمسلمین مقدسی

همواره روحانیت مرزبان ارزش‌های دینی و مرجع داوری در میان مردم و تزریق کننده هنجارها و مانع نفوذ ناهنجاری‌ها بوده است؛

ناهنجاری‌ها به سه دسته تقسیم می‌شود:

۱٫ ناهنجاری‌های رسمی: مواردی که در اداره مملکت و مسائل مالی و اداری و قانونی وجود دارد؛

۲٫ ناهنجاری‌های غیر رسمی: مانند برخی رسوم اجتماعی و اخلاقی؛

۳٫ ناهنجاری‌های دینی: شبهاتی که در لباس شرع و دین القا می‌شود.

حجت الاسلام والمسلمین صابری (از خراسان)

در جهت حل مسئلهٔ آسیب‌های اجتماعی، چند کار باید صورت گیرد:

۱٫ شناخت مخاطبین مختلف و نیازهای ایشان برای شناسایی الزامات و وظایف خود؛

۲٫ شناخت انواع ناهنجاری‌ها (سازمان‌یافته، سازمان نیافته و…) و خاستگاه‌های آن‌ها برای مقابله به‌موقع و به بهترین شکل ممکن؛

۳٫ حساس کردن مسئولین تأثیرگزار در مقابله با آسیب‌های اجتماعی، تا در این راستا و در زمان مناسب همکاری کنند.

حجت الاسلام والمسلمین محدثی

چون نداری درد درمان هم مخواه
درد پیدا کن که درمانت کنند

لازم است روحانیت در سه حوزه در نوع تبلیغات خود بازنگری کند:

الف) بازنگری در مخاطبین خود به اینکه آیا فقط مسجدی‌ها هستند یا همه اقشار مردم؟

ب) بازنگری در روش‌های تبلیغ، به‌گونه‌ای که فقط به منبر اکتفا نشود؛

ج) بازنگری در محتوای تبلیغ.

اینک به برخی از آسیب‌های فرهنگی در جامعه اسلامی خود می‌پردازیم:

۱٫ اعتیاد به مواد مخدر؛

۲٫ ناامنی، سرقت و زورگیری؛

۳٫ روابط نامشروع و فاسد؛

۴٫ شراب‌خواری و می‌گساری؛

۵٫ طلاق و تزلزل بنیان خانواده‌ها؛

۶٫ پدیده ازدواج‌های سفید، کاهش ازدواج، بالا رفتن سن ازدواج و بی‌رغبتی به آن؛

۷٫ بدحجابی به شکل سازمان‌یافته؛

۸٫ طبقاتی شدن جامعه در فقر و غنا؛

۹٫ قاچاق، احتکار و دلالی‌های نادرست؛

۱۰٫ ربا و درآمدهای حرام؛

۱۱٫ قبح زدایی از محرمات و عادی شدن گناه؛

۱۲٫ بانکداری و سودهای کلان؛

۱۳٫ اختلاط زن و مرد در مجالس مختلف، حتی در مراسم مذهبی؛

۱۴٫ اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی، گوشی‌های همراه و دسترسی آسان به اینترنت؛

۱۵٫ فاصله گرفتن مردم از همدیگر، سردی روابط و منسوخ شدن سنت حسنه صله رحم؛

۱۶٫ آرایش و پیرایش مردان و غرب‌زدگی در نوع پوشش؛

۱۷٫ مسکن‌های ناسالم و ناامن و مشکلات آپارتمان‌نشینی؛

۱۸٫ قانون‌شکنی و دور زدن قانون؛

۱۹٫ رواج نگهداری انواع حیوانات (سگ، گربه و…) در خانه‌ها؛

۲۰٫ شرکت‌های خصوصی، حریم‌شکنی‌ها و مفاسد اخلاقی در آن‌ها؛

۲۱٫ مهد کودک‌ها و آموزش رقص و روابط نامشروع به آن‌ها؛

۲۲٫ فیلم‌های سینمایی و فساد در سینما؛

۲۳٫ مفاسد اخلاقی در ورزش و حقوق‌های بسیار زیاد بعضی از ورزشکارن؛

۲۴٫ سست شدن اعتماد مردم به نظام و مسئولان؛

۲۵٫ سست شدن اعتماد به روحانیت به علت عملکرد بد برخی از مسئولین؛

۲۶٫ ناهنجاری‌های اعتقادی؛

۲۷٫ سفرهای خارجی و… .

حال چه کارهایی می‌توان انجام داد:

۱٫ برخی از موارد فوق مربوط به نهادهای دولتی است؛

۲٫ برخی با تألیف کتاب و مقاله حل می‌شود؛

۳٫ در حوزه یک نهادی برای تشویق و تذکر تأسیس شده، در مواقع لازم وارد عمل شود؛

۴٫ پرداختن به سبک زندگی اسلامی و بیان آداب و سنن دینی؛

۵٫ برپایی همایش‌های جدی در خصوص بازیابی جایگاه روحانیت؛

۶٫ تکیه بر مبانی دینی و اعتقادی در منابر و سخنرانی‌ها.

حجت الاسلاموالمسلمین برادران

بنده در این موضوع به سه نکته اشاره می‌کنم:

۱٫ آیا ما فقط سخنران هستیم یا روحانی هم هستیم؟ اولویت تبلیغی مبلغان، با محوریت کارهای آخوندی باشد. گاهی یک روحانی و مبلغ سال‌ها در یک شهر یا روستا مانده و توانسته منشأ خیرات و برکات زیادی شود؛

۲٫ توجه بیش از پیش به تبلیغ در قوم خود که البته تبلیغ در قوم خود اولویت دارد؛

۳٫ ارتباط با میزبانان و افراد مؤثر (خواص) در مناطق تبلیغی.

مرحوم آیت الله انواری حدود ۳۰ سال برای تبلیغ به منطقه ما می‌آمد. آن هم نه فقط برای سخنرانی؛ بلکه با تک‌تک مردم ارتباط داشت. در عروسی جوانان روستا شرکت یا پیام تبریک می‌داد و وقتی به روستا می‌آمد، به آن‌ها سر می‌زد. به‌قدری رابطه داشت که الآن در روستا تمام مناسبت‌ها برنامه داریم و برای برنامه‌های مختلف مذهبی (دعای کمیل، ندبه، صبحانه و هدیه مبلغ) بانی داریم.

و الحمدلله رب العالمین