نتیجه عدم پرداختن به بحث های عقلی در حوزه

وی در پایان فصل اول گفت: در اینجا برخی از اعتراضاتی که باعث عدم بحث عقلی در حوزه‌های علمیه می‌شد بررسی شد بنابراین نتیجه اینکه، مسائل عقلی باید در حوزه‌های علمیه بحث شود (البته نه مکتب شخص خاصی) یعنی با استفاده از کتاب و سنت و با عقل روشن که مقداری از آن فطری است بررسی شود و آنچه حق است پذیرفته شود.

فصل دوم/ روش قرآن در مباحث عقلی

حضرت آیت الله سبحانی بیان داشت: باید ببینیم کتاب خداوند و سنت رسول خدا و کلمات ائمه اهل‌بیت چگونه است و آیا مسائل عقلانی در آن مورد بحث است یا رها شده؟ یعنی روش خود را با روش قرآن و سنت تطبیق دهیم.

این مرجع تقلید با بیان اینکه ابتدا از آیات قرآنی شروع می‌کنیم، گفت: قرآن همه عقاید را با برهان مطرح می‌کند، گاهی برهانش خیلی روشن است و گاهی نیاز به فکر دارد.

وی ادامه داد: آیات قرآن دو حالت دارد گاهی به صورت غیبی بحث می‌کند و جای سؤال ندارد، چون خدا را پذیرفته‌ایم و فرمایش او را نیز می‌پذیریم، اما گاهی حالت معلمی به خود می‌گیرد یعنی بسیاری از مباحث عقائد قرآن اینگونه است و از مافوق سخن نمی‌گوید بلکه خود را تا مرتبه مستمع پایین می‌آورد و بحث می‌کند.

بدیهی بودن سبب عدم اثبات صانع در قرآن است

استاد برجسته درس خارج حوزه علمیه قم بیان داشت: اینکه توحید مراتبی دارد نظیر توحید در ذات، توحید در صفات، توحید در خالقیت، توحید در ربوبیت، توحید در حاکمیت و توحید در تشریع، قبلا بیان شده است.

وی افزود: ابتدا باید دانست که خداوند برای اثبات صانع دلیل نمی‌آورد زیرا امری بدیهی است و گاهی اشاره‌ای کوچک به آن شده، یعنی اصل وجود خداوند جای بحث نیست و صفات خداوند است که جای بحث دارد.

برهان استثنائی رسیدن به وحدت خالق از وحدت تدبیر

حضرت آیت الله سبحانی بیان داشت: یکی از بحث‌هایی که در قرآن مطرح می‌شود توحید در خالقیت است، یعنی خالق نظام موجود، یکی است که خداوند با این آیه۹۱ سوره مومنون به اثبات این مطلب می‌پردازد «ما کان معه من اله اذا لذهب کل اله بما خلق و لعلا بعضهم علی بعض سبحان الله عما یصفون»

وی افزود: این برهان قبلا بررسی شد که اگر جهان دو خدا داشت، دو خدا متباین خواهند بود و مسلما دو نوع تدبیر خواهند داشت و وقتی دو تدبیر بر نظامی اعمال شد باعث فساد آن نظام می‌شود، بنابراین از وحدت تدبیر پی می‌بریم به وحدت خالق. که این یک برهان استثنائی است.

توصیه های درسی و اخلاقی به طلاب

حضرت آیت الله سبحانی پس از ورود به بحث فصل دوم دوره اندیشه اسلامی در پایان ضمن بیان توصیه هایی به طلاب گفت: طلاب وقتی وارد حوزه می‌شوند هدف را باید مشخص کنند چون هدف می‌تواند برای فعل انسان قانون بسازد. اگر هدف این است که راهنمای خود و دیگران باشید، باید سرمایه فراهم کنید زیرا بدون سرمایه انسان نمی‌تواند به کار خود برسد.

این مرجع تقلید افزود: جوانی که لباس سربازی را می‌پوشد باید با درس‌خواندن برای خود سرمایه ایجاد کند. بعد از انجام واجبات و مستحبات باید به درس مشغول شده و به حفظ‌کردن و نوشتن بپردازد.

وی ادامه داد: یکی از آفت‌های امروز درس همین موبایل‌ها است که مرتب با آن کار می‌شود و سبب می‌شود بخشی از ذهن از علم غافل شود، از موبایل باید گاهی بهره متناسب برد نه اینکه مرتبا درگیر آن باشید.

انگیزه تحصیل

استاد برجسته درس خارج حوزه علمیه قم به نقل داستانی پرداخت و گفت: حضرت امام از استادش مرحوم شاه‌آبادی و ایشان هم از پدرش که شاگرد صاحب جواهر بوده نقل می کند پسر صاحب جواهر فوت شد و عصر تشییع شد اما به دفن نرسید. جنازه را در یکی از اتاق‌های صحن حیدری گذاشتن. پدر شب آمد و کنار جنازه پسر مقداری قرآن خواند و پس از آن مقداری از کتاب خود را که می‌توانست در آنجا نگارش کرد.

وی بیان داشت: انگیزه تحصیل را تقویت کنید، انگیزه تحصیل کم شده است. در سال ۱۳۳۲ حضرت امام تابستان به محلات قم رفته بودند. عرض کردم در آنجا مشغول چه کاری بودید؟ فرمود: صبح ساعت ۶ قالیچه‌ای در حیاط می‌انداختم و تا ۱۲ مطالعه می‌کردم و اگر خسته می‌شدم پاکنویس می‌کردم.

جنگ فرهنگی

حضرت آیت الله سبحانی بیان داشت: امروز جنگِ فرهنگی است و برای حفظ نظام علمای ما باید مجهز به علم باشند. فضای مجازی بلایی است که کشورهای اسلامی به خصوص ایران را فراگرفته است.

وی افزود: ۴۱ رسانه علیه شیعه سخن می‌گوید که اکثر آن‌ها از خارج برنامه‌ریزی می‌شود که در مقابل شبهات آن‌ها باید از نظر علم و دانش در مقام بالا بود. حداقل ۸ ساعت در روز کار علمی برای طلبه نیاز است.

این مرجع تقلید در پایان گفت: برای مسائل اخلاقی هم دفترچه‌ای داشته باشید. اگر روزی ترک اولی کردید یادداشت کنید و در آخر هفته دفتر را باز کنید و به مقدار خطاها استغفار کنید که نورانیت خاصی پیدا می‌شود که حاصل پناه‌بردن به خدا است.

وی با بیان اینکه بسیار خرسند شدم که طلاب خراسانی که مجهز به بیان بوده‌اند، مجهز به قلم نیز شده‌اند گفت: بیان یک شمشیر است و قلم نیز شمشیری دیگر که با فعالیت‌های صورت‌ گرفته در حوزه علمیه خراسان، طلاب هر دو جنبه را دارند، البته پژوهش‌ها باید هدفمند باشد و متناسب با مسائل روز جامعه صورت گیرد.

حضرت آیت‌الله  سبحانی تربیت گوینده و مبلغ را بسیار مهم دانست و بیان داشت: در گذشته مبلغان در مسجد گوهرشاد به نوبت منبر می‌رفتند و معاونتی لازم بود که تربیت گوینده و خطیب به تمام معنی یعنی حافظ قرآن و حدیث و دانای به تاریخ و فقه اسلامی را تربیت کند که خوشبختانه در حوزه علمیه خراسان گام‌های مؤثری برای آن برداشته شده است.

این مرجع تقلید با اشاره به اینکه خطابه در طلاب خراسانی فطری است و آن‌ها از نظر بیان معروف بوده‌اند، گفت: امروز شرایط به گونه ای است که طلبه باید زودتر از زمان های دیگر برای حضور و پاسخگویی در جامعه آماده باشد و باید زمینه را فراهم کرد تا زودتر به هدف خود یعنی محقق، خطیب یا فقیه شدن برسد.