اگر چه غدیر نیز یک روز همانند سایر روزهاى ماه و سال است، و بخشى از تقویم تاریخ به شمار مى‏آید، امّا همیشه سنگینی مفاهیم حوادث و رخدادهای تاریخ عامل عظمت بخشیدن به پاره های تقویم تاریخ محسوب گردیده اند.          

 اگر چه غدیر نیز یک روز همانند سایر روزهاى ماه و سال است، و بخشى از تقویم تاریخ به شمار مى‏آید، امّا همیشه سنگینی مفاهیم حوادث و رخدادهای تاریخ عامل عظمت بخشیدن به پاره های تقویم تاریخ محسوب گردیده اند.

در غدیر نیز ماجرا به همین شرح است چرا که سنگینی مفهوم و معنای رخداد واقعه غدیر آنگونه بوده است که قابلیت تاثیر گذاری در طول تاریخ بشریت را داشته و دارد و می تواند به عنوان یک حرکت استمراری و ادامه دار به همراه پویایی و جذابیت در مسیر زندگی انسانهای حق طلب جریان پیدا کند.

از این رو بسیار کوته فکری و دون اندیشی است که این روز و این مناسبت را تنها در همان پاره زمان محدود ساخت و یا تنها با سایر پاره های زمان و تقویم تاریخ مقایسه کرد بلکه بایست این روز را احیاگر تفکر عقلانی و اندیشه الهی و استمرار حرکت ناب همه انبیای الهی و تکمیل همه مفاهیم ادیان توحیدی دانست.

به همین جهت در این مختصر به برخی عناوین مرتبط با عظمت این روز این مفهوم می پردازیم:

 الف) عظمت ذاتى این روز:

عن عمار بن حریز قال دخلت على ابى عبد الله(ع) فى‏یوم الثامن عشر من ذى الحجه
فوجدته صائما فقال لى: هذا یوم عظیم عظّم الله حرمته على المومنین و اکمل لهم فیه الدین و تمّ علیهم النعمه و جدّد لهم ما اخذ علیهم من العهد والمیثاق. مصباح المتهجد: ۷۳۷٫

عمار بن حریز روایت می کند که در روز هیجدهم ذی الحجه (غدیر) به محضر امام صادق(ع) وارد شدم و آنحضرت را در حال روزه یافتم پس امام صادق(ع) در باره این روز به من  فرمود: این روز (غدیر) روز بزرگی است که خداوند حرمت آنرا پاسداشته و برای  مومنین با عظمت و جلالت قرار داده و در این روز دین (اسلام) را برای آنان تکمیل نموده و نعمت (ولایت و امامت) را برایشان تمام کرد و مجددا و برای باری دیگر از آنان عهد و میثاق گرفت (تا از مسیر ولایت منحرف نشوند)

در جای دیگر امام صادق(ع)در باره عظمت این روز  فرمود: شاید گمان کنى که خداوند روزى با حرمت‏تر از روز غدیر خلق کرده باشد، نه به خدا قسم، نه به خدا قسم! نه به خدا قسم.

عوالم: ۲۱۵/۱۵٫

 ب) روز غدیر ارزشمندترین عید در میان اعیاد اسلامی:

عید قرار گرفتن برخی از ایام سال به دو جهت می تواند باشد : یا به جهت ارزشمندی ذاتی آن است و یا  به جهت وقوع حوادث ارزشمندی است که در آن پاره از زمان واقع شده و رخ داده.

اما روز غدیر از هر دو جهت دارای ارزش و فضیلت است که در روایات اسلامی نیز به هر دو جهت اشاره گردیده است.

عن أبی عبد الله علیه السلام قال :…ویوم الغدیر أفضل الاعیاد ، وهو ثامن عشر من ذی الحجه…××× (2) الخصال، ص ۳۹۴٫ ×××.

امام صادق (ع) فرمود: روز غدیر با فضیلت ترین اعیاد است که در روز ۱۸ ذی الحجه واقع گردیده.

قال رسول الله (ص):  یوم غدیر خم افضل اعیاد امتى و هو الیوم الذى امرنى الله تعالى ذکره فیه بنصب اخى على بن ابى طالب علما لامتى، یهتدون به من بعدى و هو الیوم الذى اکمل الله فیه الدین و اتم على امتى فیه النعمه و رضى لهم الاسلام دینا. امالى صدوق: ۱۲۵، ح ۸.

رسول خدا(ص) فرمود: روز غدیر خم برترین عیدهاى امت من است و آن روزى است که خداوند بزرگ دستور داد; آن روز برادرم على بن ابى طالب را به عنوان پرچمدار (و فرمانده) امتم منصوب کنم، تا بعد از من مردم توسط او هدایت‏شوند، و آن روزى است که خداوند در آن روز دین را تکمیل و نعمت را بر امت من تمام کرد و اسلام را به عنوان دین براى آنان پسندید.

غدیر روز پیمان آسمانیان و عید همه انبیاء الهی است:

اعیاد اسلامی از جمله روزهایی است که همه مسلمانان در آنروز شادمان و مسرورند اما روز غدیر دارای امتیازی بر سایر اعیاد امی باشد که عبارت است از اینکه در این روز همه آسمانیان و انبیاء الهی شادمانند و در حال مسرت و خوشحالی به سر می برند.

عن الصادق(ع) قال: هو عید الله الاکبر،و ما بعث الله نبیا الا و تعید فى هذا الیوم و عرف حرمته و اسمه فى السماء یوم العهد المعهود و فى الارض یوم المیثاق الماخوذ و الجمع المشهود. وسائل الشیعه، ۵:
۲۲۴، ح ۱.

امام صادق(ع) فرمود: روز غدیر خم عید بزرگ خداست، خدا پیامبرى مبعوث نکرده، مگر اینکه این روز را عید گرفته و عظمت آن را شناخته و نام این روز در آسمان، روز عهد و پیمان و در زمین، روز پیمان محکم و حضور همگانى است.

 ج) غدیر روز دریافت بالاترین فضیلت براى امام على (ع):

روز غدیر تنها برای مسلمانان و انسان ها روز فضیلت و بهره مندی از فضایل و ارزش ها نیست بلکه امام علی (ع) نیز در این روز بزرگترین فضیلتش را از ناحیه خداوند و به دست و زبان مبارک پیامبر اعظم دریافت می کند چرا که اگرجه علی شخصیتی دارای ابعاد گوناگون است و برخوردار از فضایل متنوع اما بالاترین ارزش وی این است که رهبری پس از پیامبر اعظم و هدایت کرسی جهانی دین اسلام بعنوان آخرین دین و کامل ترین آیین توحیدی را در روز غدیر به عهده گرفت و مورد اصطفا و اجتباء خداوند قرار گرفت و و به طور رسمی و علنی ولی خداوند و مولای همه مومنان و مسلمانان جهان معرفی گردید.

 مردى به امیرالمونین عرض کرد: بالاترین فضیلتى که از سوى پیامبر نصیب شما شده است کدام است؟

 فرمود: نصبه ایّاى بغدیر خمّ، فقام لى بالولایه من الله عزّوجلّ بامرالله تبارک و تعالى.

 على فرمود: منصوب کردن آن حضرت مرا در غدیر خم که ولایت مرا از طرف خداوند به مردم اعلام کرد.

کتاب سلیم بن قیس: ص ۹۰۳٫

 د) غدیر بزرگترین روز براى شیعیان:

 امام رضا در باره روز غدیر فرمود: هو الیوم الذى یجعل الله فیه سعى الشیعه مشکورا و ذنبهم مغفورا و عملهم مقبولا.

 اقبال الاعمال: ۲۶۱/۲٫

 روز غدیر روزى است که خداوند در آن روز سعى و زحمات شیعیان را مشکور و گناهان آنها را مغفور و عمل آنها را مقبول قرار داده است.

اما پرسش این است که سخن امام رضا(ع) ناظر به چه موضوعی می تواند باشدمگر شیعه در باره غدیر چه کرده است و تلاشی را مصروف داشته تا اینکه این روز روز مشکور داشتن آن تلاشها است و ارچ نهادن به عمل و رفتار آنها و بخشش گناهانشان؟

این پرسش می تواند ذهن آدمی را به خود متوجه سازد و مشغول نماید.  از این رو بایستی به دنبال پاسخ آن حرکت کرد.

شاید بتوان پاسخ این پرسش حقیقی و مهم را از لابلای روایاتی که بر مساله ولایت و امامت توصیه نموده و آن را شرط پیروزی و سعادت دنیوی و آخروی دانسته و پیروی از ولی را شرط موفقیت در جامعه معرفی نموده به دست آورد.

چرا که وقتی این گونه بر مساله ولایت تاکید می شود و ولایت پذیری را شرط قبولی اعمال و شرط نجات ا زحیرانی و سرگردانی می داند معلوم می شود که هر آنکس که در این مسیر یعنی در مسیر حفظ ولایت و صیانت از انحراف آن تلاش کند مورد شکر و قدردانی خداوند و پیامبر قرار می گیرد چرا که او برا ی فراهم شدن زمینه هدایت مردم در مسیر ولایت اهل البیت که قرین کتاب الهی است گام برداشته و سعی کرده یعنی امام رضا می خواهد این چنین برای ما تشریح و تبیین نماید که تلاش شما شیعیان در مراقبت بر ولایت اهل البیت و صبر و بردباری شما بر پذیرش آن سبب ماندگاری این مساله در متن جامعه شده است که خداوند در روز غدیر این سعی و تلاش را مشکور قرار می دهد.

در این جا این نکته قابل توجه است که تلاش برای ولایت مولا علی (ع) مورد شکر و سپاس قرار می گیرد نه چیز دیگر . پس می توان این مطلب را در همه زمان ها و در باره ولایت همه امامان چه در دوران حضو رو چه در دوران غیبت تسری و جریان داد یعنی امروز هم هر آنکس که برای موضوع ولایت تلاش کند مورد شکر الهی قرار خواهد گرفت.

غدیر روز شکر و سپاس به درگاه خداوند:

از این جهت که خداوند همه نعمتها را به بشر عنایت فرموده پس شایسته شکر و سپاس در همه لحظات زندگی است تا موجب ازدیاد نعمت گردد اما در میان این نعمت های الهی برخی ا زنعمتها معنوی از یک ویژگی بالایی برخوردار است که شایسته شکر و سپاس ویژه می باشد از آن جمله نعمتهای الهی نعمت معنوی ولایت ائمه معصومین است که انسان با این نعمت از حیات و زندگی بهره مند می شود و جان آدم یبا آن گره خورده و عجین شده است.از این رو روز عید غدیر را روز شکر و سپاس به درگاه خداوند دانسته اند.

قال ابو عبد الله(ع):… هو یوم عباده و صلوه و شکر لله و حمد له،و سرور لما من الله به علیکم من ولایتنا،و انى احب لکم ان تصوموه.  وسائل الشیعه ۷: ۳۲۸، ح ۱۳.

امام صادق(ع) فرمود: عید غدیر، روز عبادت و نماز و سپاس و ستایش خداست و روز سرور و شادى است به خاطر ولایت ما خاندان که خدابر شما منت گذارد و من دوست دارم که شما آن روز را روزه بگیرید.

 ه) بزرگترین مسؤولیت پیامبر اعظم  در روز غدیر:

 روزى رسول خدا رو به امیرمومنان کرد و فرمود: اى على! خداوند آیه شریفه یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک را در باره تو بر من نازل کرده است، آن چه را که به من امر شده از ولایت تو، اگر تبلیغ نکنم هر آینه عملم باطل است و کسى که خدا را بدون ولایت تو ملاقات کند، عملش باطل است، اى على من جز قول خدا را نمى‏گویم.

 امالى شیخ صدوق: ص ۴۰۰٫

شناخت و معرفت نسبت به فضیلت غدیر:

عن الصادق(ع): والله لو عرف الناس فضل هذا الیوم بحقیقته لصافحتهم الملائکه فى کل یوم عشر مرات …وما اعطى الله لمن عرفه ما لایحصى بعدد. مصباح المتهجد: ۷۳۸.

امام صادق(ع) فرمود: به خدا قسم اگر مردم فضیلت واقعى «روز غدیر» را مى‏شناختند، فرشتگان روزى ده‏بار با آنان مصافحه مى‏کردند و بخششهاى خدابه‏کسى‏که‏آن روز را شناخته، قابل‏شمارش نیست.

آشنایی اهل آسمان با غدیر بیش از اهل زمین است:

 أحمد بن محمد بن ابی نصر قال: کنا عند الرضا والمجلس غاص باهله فتذاکروا یوم الغدیر ، فانکره بعض الناس فقال الرضا)علیه السلام(: حدثنی ابی عن أبیه ) علیه السلام ( قال : ان یوم الغدیر فی السماء اشهر منه فی الارض…  . تهذیب الأحکام، ج ۶، ص ۲۴، ح ۵۲٫

 احمد بن محمد بن ابى نصر مى‏گوید روزى در مجلس امام رضا حاضر شدم در حالى که مجلس پر از جمعیت بود، در آن مجلس سخن از غدیر به میان آمد، و برخى می خواستند غدیر را انکار کنند، که امام(ع)  فرمودند: غدیر در میان آسمان و اهل آسمان مشهورتر از میان اهل زمین است.

روز غدیر روز بندگی و شکر بر نعمت ولایت است:

عن فرات بن أحنف ، عن أبی عبد الله علیه السلام ) فی حدیث ( فی فضل یوم الغدیر قال : قلت : فما ینبغی لنا أن نعمل فی ذلک الیوم ؟ قال : هو یوم عباده وصلاه ، وشکر لله وحمد له ، وسرور لما من الله به علیکم من ولایتنا….   وسائل الشیعه: ، ج ۷، ص ۳۲۸، ح ۱۳۸۱۰٫

 فرات بن احنف روایت مى‏کند روزى که امام صادق در باره فضیلت روز غدیر سخن مى‏گفت، به آنحضرت گفتم: چه کارى براى ما شایسته است که در این روز انجام دهیم؟ امام فرمود: این روز غدیر، روز عبادت، نماز خواندن، شکر و سپاس به درگاه خداوند بردن، و شادمانى نمودن است به جهت اینکه خداوند بر شما منت نهاده و ولایت ما در این روز به شما عطا کرده است.

معرفی علی(ع) در روز غدیر عامل ایجاد سدی محکم در برابر نفوذ شیطان بود:

یکی از راههای موفقیت و نفوذ شیطان در میان افراد جامعه برای انحراف آنها محرومیت جامعه از وجود رهبری شایسته و برخوردار از جایگاه معنوی و دینی است زیرا که با نبود رهبری عالم و عادل زمینه انحراف و گمراهی برای مردم بیشتر فراهم می شود از این رو شیطان هرگز ا زوجود و یا معرفی رهبری واجد شرایط خوشنود نمی شود بلکه از موفقیت خود مایوس شده و احساس نگرانی می کند.

روز غدیر به جهت اینکه روز معرفی و نصب علی(ع) به امامت و رهبری است در نتیجه می تواند روز نومیدی و یاس شیطان از موفقیت باشد.

عن جابر ، عن أبی جعفر ) علیه السلام ( قال : لما أخذ رسول الله ) صلى الله علیه وآله ( بید علی ) علیه السلام ( یوم الغدیر صرخ إبلیس فی جنوده صرخه فلم یبق منهم أحد فی بر ولا بحر إلا أتاه فقالوا : یا سیدنا ومولانا ماذا دهاک فما سمعنا لک صرخه أوحش من صرختک هذه ؟ فقال لهم : فعل هذا النبی فعلا إن تم لم یعص الله أبدا.  الکافى، ج ۸، ص ۳۴۴، ح ۵۴۲٫

امام باقر(ع) روایت می کند که چون پیامبر اعظم دست علی را در روز غدیر بگرفت و او را به عنوان امام و خلیفه پس از خود معرفی نمود شیطان در میان سربازان و سپاهیان خود ناله ای بسیار بلند سر داد که تا آن روز هیچ کسی در هیچ کجای عالم ناله ا ی چنین از وی نشنیده بود پس یاوران و حامیان و سربازان وی در او جمع شدند و پرسیدند مولای ما چه رخ داده است که این چنین ناله کردید؟ ناله ا ی وحشتناک که بی سابقه بود؟

گفت: این پیامبر (یعنی پیامبر اسلام) امروز کاری را انجام داد که چنانچه کار او به انجام رسد هیچ کس در عالم مرتکب گناه و معصیت نخواهد شد.

آری این جمله شیطان به خاطر آن است که مردم تا به دنبال رهبری شایسته باشند احتمال گمراهی و ارتکاب معصیتشان کمتر خواهد بود.

 مسعده بن صدقه قال: حدثنى جعفر بن محمد، عن أبیه: إن إبلیس عدو الله رن أربع رنات: یوم لعن، ویوم اهبط إلى الارض، ویوم بعث النبی صلى الله علیه وآله، ویوم الغدیر.    قرب الاسناد، ص ۹، ح ۳۰٫

امام باقر(ع) از پدر بزرگوارش امام صادق(ع) نقل کرد که فرمود:  شیطان دشمن خدا چهار بار ناله کرد: روزى که مورد لعن خدا واقع شد و روزى که به زمین هبوط کرد و روزى که پیامبر اکرم(ص) مبعوث شد و روز عید غدیر.

غدیر استمرار حرکت انبیاء:

به طور کلی در اندیشه شیعی و پیروان مکتب اهل البیت (ع) امامت تعیین مسیر رهبری جامعه پس از گذر از حلقه رهبری و هدایت نبوت و پیامبران است .

روز غدیر که آغاز اولین حرکت قرار گرفتن در مسیر هدایت و رهبری امامت است می تواند استمرار حرکت انبیاء تلقی شود و پایه گذار ی هدایت پس از نبوت و انبیاء را تعیین نماید چرا که همه فضیلت های انبیاء در وجود مقدس پیامبر اعظم جمع گردیده و آنحضرت نیز به امر الهی و با تنها فشار سینه در آخرین ملاقات های خود با علی(ع) این مجموعه علم الهی و اسم اعظم حضرت حق را به سینه علی(ع) منتقل نمود که در این صورت می توان علی را عصاره همه انبیاء معرفی نمود و قطعا حرکت او و اقدام وی برای رهبری جامعه نیز در استمرار حرکت انبیاء تلقی نمود.

 استمرار حرکت انبیاء بر سه اصل اساسى و محورى وحدت، عدالت و عزّت، قابل انجام است، بر همین اساس، یکى از اولویت‏هاى نخست پیامبر اعظم در مدینه، ایجاد اخوت و برادرى میان مسلمین بوده، و در استمرار این حرکت نیز یکى از اعمال مستحبه و مورد توصیه براى روز غدیر، اجراى عقد اخوت میان مسلمانان مى‏باشد، که حاکى از توجّه غدیر به وحدت اسلامى است.

 ممکن است برخى غدیر را یک موضوع اختلافى در جامعه مطرح کنند که با وحدت جامعه اسلامى منافات دارد، ولى هرگز چنین نبوده، و شیعیان نیز بدین اعتقاد نیستند، بلکه غدیر خود منشا ایجاد وحدت اسلامى بوده است.

 عدالت نیز یکى دیگر از ارکان مهم رسالت پیامبر، بلکه همه انبیاء الهى بوده، و در حقیقت، عدالت یعنى تامین کردن هدفى که قرآن براى ارسال رسل و انزال کتب و شرایع آسمانى بیان فرموده است، »لیقوم الناس بالقسط«.

 عدالت در شیوه زندگى و حکومتى امیرمومنان على‏علیه السلام نیز داراى اولویت اول بود، و در مدت چند سال حکومت ظاهرى خود نیز به اثبات رسانید، که حاضر نیست حتى به خاطر هیچ موضوع مهمّى، دست از عدالت بر دارد، و پیامبر اعظم‏صلى الله علیه وآله وسلم با نصب امام على‏علیه السلام از سوى خداوند، عدالت را در جامعه استقرار بخشید.

 عزّت که رکن سوّم رسالت انبیاء بوده و در قالب تشکیل حکومت اسلامى بیشتر در بعد اجتماعى آن، تحقق یافته است، در غدیر براى استمرار آن پایه ریزى شد، زیرا برخى‏ها حتى امروز سخن از جدایى دین از سیاست بر زبان مى‏آورند، ولى غافل از اینکه این سفسطه، مایه ذلت اسلام و مسلمانان خواهد شد، و غدیر نیز خط بطلانى بر این نظریه کشید، زیرا محبت و دوستى و یا سرپرستى صغار و محجورین براى مسلمانان امرى روشن بود، امّا آنچه که خداوند براى آن پیامبرش را به عتاب مى‏گیرد که اگر ابلاغ نکنى، در رسالت تو خدشه‏اى ایجاد خواهد شد، »فمابلغت رسالته«، موضوع مهم ولایت به معناى امامت و رهبرى جامعه بزرگ اسلامى است که از ناحیه خداوند مامور به ابلاغ آن شده است.

 پس شعار »سیاست ما عین دیانت ما است به شرطى که به عزّت ما ختم شود«، در حقیقت شعار غدیر است.

  به کوشش: حجه الاسلام والمسملین سیدابوالفضل طباطبایی اشکذری