آثار علمی امام صادق (ع)

محمد انصاری مدیر شبکه وهابی وصال حق مدعی شد هیچ اثر علمی از امام صادق (ع) وجود ندارد.محمد انصاری مدیر شبکه وهابی وصال حق مدعی شد هیچ اثر علمی از امام صادق (ع) وجود ندارد.این در حالی است که آنچه دانشمندان از آن حضرت در شاخه‏هاى گوناگون علمى همچون کلام، توحید و سایر اصول دین و فقه، اصول فقه، طب، مناظره، حکمت، موعظه، آداب و غیره نقل کردند، آن چنان فراوان و بسیار است که نمى‏توان آنها را برشمرد. ما به اختصار به ذکر چند نمونه از آن اکتفا می کنیم.
۱- نامه امام صادق (ع) به نجاشى والى اهواز که به نام «رساله عبدالله بن نجاشى» شهرت دارد.

۲- رساله‏اى از آن حضرت که صدوق در کتاب «خصال» آن را ذکر کرده و سندش را به امام صادق (ع) رسانیده است. این نامه حاوى احکام اسلامى از قبیل وضو، غسل و انواع آنها، نماز و اقسام آن و زکات، زکات مال و زکات فطره، حیض، صیام، حج، جهاد، نکاح، طلاق، صلوات بر پیامبر (ص) ، دوستى اولیاى خدا ، برائت از دشمنان خدا ، نیکى به پدر و مادر، حکم متعه ازدواج و حج، احکام اولاد و کردار بندگان و جبر و تفویض ، حکم کودکان ، عصمت پیامبران و ائمه ، مخلوق بودن قرآن ، وجوب امر به معروف و نهى از منکر ، معناى ایمان و عذاب قبر و بعث ، تکبیر در عید فطر و قربان ، احکام زنى که وضع حمل کرده ، احکام خوردنی‎ها و نوشیدنی‎ها ، صید ماهى ، قربانى ، گناهان کبیره و مسائلى از این قبیل مى‏باشد.

۳- کتابى در توحید که به خاطر نام روایتگر آن «توحید مفضل» نام دارد. این کتاب در رد دهریون و اثبات خداوند جزو بهترین کتاب‎ها به شمار مى‏رود و تمام آن در «ضمن بحارالانوار» موجود است. همچنین این کتاب به صورت جداگانه با چاپ سنگى در مصر به چاپ رسیده است.

۴- کتاب «اهلیلجه»، این کتاب هم به وسیله «مفضل بن عمر» روایت ‏شده و در ضمن بحارالانوار موجود است. در مقدمه بحار آمده است که سیاق کتاب‎هاى توحید (مفضل) و اهلیلجه بر صحت آنها دلالت دارد.
سید على بن طاووس در «کشف المحجه لثمره المهجه» در آنجا که فرزندش را سفارش مى‏کند، می گوید: به کتاب مفضل بن عمر که امام صادق (ع) آن را بر وى املا فرموده بنگر، که درباره آثار و پدیده‏هایى است که خداوند آفریده است. و نیز کتاب «اهلیلجه» را بخوان که کتاب بس پرارزشى است.

۵- کتاب «مصباح الشریعه» و «مفتاح الحقیقه» که منسوب به امام صادق (ع) است. این کتاب همراه با کتاب «جامع الاخبار» چاپ شده است.

ابن طاووس و ظاهر عبارت سید على بن طاووس در کتاب «امان الاحظار» نشان مى‏دهد که وى بر این کتاب اعتماد داشته است. زیرا در آنجا مى‏گوید: از جمله کتاب‎هایى که باید با مسافر همراه باشد کتاب «اهلیلجه» است. این کتاب حاوى مناظره امام صادق (ع) با طبیبى هندى است که درباره شناخت ‏خداوند جل جلاله به طرزى عجیب و بدیهى استدلال شده به طورى که آن طبیب هندى پس از این مناظره به الوهیت و یگانگى خداوند اقرار کرده است. همچنین کتاب مفضل بن عمر که از امام صادق (ع) روایت کرده و در زمینه وجوه حکمت در خلقت گیتى و آشکار کردن اسرار آن است، باید همراه مسافر باشد. این کتاب در نوع خود بسیار شگفت‏آور است. و نیز کتاب «مصباح الشریعه» و «مفتاح الحقیقه» از امام صادق (ع) باید با مسافر باشد. این کتاب درباره سلوک به سوى خداوند و توجه به او و دستیابى به اسرارى که در آن نهفته است، بس لطیف و گرانقدر است.

کفعمى در «مجموع الغرائب» روایات بسیارى را با لفظ قال الصادق از «مصباح الشریعه» و «مفتاح الحقیقه» نقل کرده است. شهید ثانى در «کشف الریبه و نیز در منیه المرید و مسکن الفواد و اسرار الصلاه» روایاتى از مصباح الشریعه نقل کرده و آنها را قاطعانه به امام صادق (ع) نسبت داده و در پایان برخى از آنها آورده است: آنچه گفته شد تماما از کلام امام صادق (ع) بود

سید حسین قزوینى در کتاب «جامع الشرایع»، به هنگام ذکر مآخذ کتاب، گوید: مصباح الشریعه به شهادت شارح فاضل شهید ثانى و سید بن طاووس و مولانا محسن کاشانى و عده‏اى دیگر منسوب به امام صادق (ع) است. بنابراین، پس از تایید اینان، جایى براى تشکیک و تردید در این کتاب باقى نمى‏ماند.

۶- رساله آن حضرت خطاب به یارانش. کلینى این رساله را در آغاز «روضه کافى» به سند خود از اسماعیل بن جابر از ابو عبدالله علیه السلام نقل کرده است: امام صادق (ع) این رساله را براى اصحاب خود مرقوم داشت و به آنها دستور داد که آن را به یکدیگر درس دهند و در آن نظر کنند و آن را فراموش نکنند و بدان عمل کنند. اصحاب نیز این رساله را در جایگاه عبادت خود در خانه‏هاشان گذارده بودند و چون از کار فراغ مى‏یافتند آن را مى‏خواندند.

کلینى در همان کتاب به سند خود از اسماعیل بن مخلد سراج نقل کرده که گفت: این نامه از طرف امام صادق (ع) خطاب به اصحابش ابلاغ گردید، آغاز این نامه چنین است: بسم الله الرحمن الرحیم. اما بعد، از پروردگارتان عافیت طلب کنید. آنگاه تمام نامه را ذکر کرده است. همچنین قسمتى از آغاز این نامه در تحف العقول تحت عنوان رساله امام به گروهى از پیروان و یارانش، ذکر شده است.

۷- رساله امام به پیروان شیوه راى و قیاس.

۸ – رساله آن حضرت درباره غنایم و وجوب خمس در آنها. در تحف العقول این قسمت و تا بخش شانزدهم از این رساله، نقل شده است.

۹- سفارش امام صادق (ع) به عبدالله بن جندب.
۱۰- سفارش آن حضرت به ابوجعفر محمد بن نعمان احول.

۱۱- رساله‏اى که برخى از شیعیان آن را «نثر الدرر» نامیده‏اند.

۱۲- سخنان آن حضرت در وصف محبت اهل بیت و توحید و ایمان و اسلام و کفر و فسق.
۱۳- رساله آن حضرت درباره وجوه معیشت و کسب و کار بندگان و وجوه اخراج اموال.

امام صادق (ع) این نامه را در پاسخ کسى که از وى درباره جهات معیشت ‏بندگان که در آنها کسب و کار و معامله بین یکدیگر انجام مى‏دهند و نیز وجوه نفقات پرسیده بود، نوشت.

۱۴- رساله آن حضرت در احتجاج بر صوفیه که آن حضرت را از طلب رزق و روزى نهى مى‏کردند.

۱۵- گفتار آن حضرت درباره خلقت انسان و ترکیب او.

۱۶- کلمات قصار آن حضرت. در این باره، کتاب‎هاى بسیاری از امام صادق (ع) موجود است که اصحاب آن حضرت بر اساس آنچه که از ایشان روایت ‏شده، گرد آورده‏اند. از این رو منتسب ساختن کتب مزبور به امام صادق (ع) صحیح به نظر مى‏رسد. چرا که املا، خود یکى از طرق تالیف است. نجاشى در کتاب خود، نام پنج کتاب از این قبیل را یاد مى‏کند و نحوه دستیابى خود را بدان‎ها تذکر مى‏دهد. البته بعید نیست که برخى از کتاب‎هایى که نجاشى نام برده با آنچه قبلا یاد شد، تداخل پیدا کند. این کتاب‎ها عبارتند از:

الف. نسخه‏اى که نجاشى به هنگام ذکر زندگانى محمد بن میمون زعفرانى از آن یاد کرده است. وى درباره محمد بن میمون گوید: او از اهل سنت است و فقط یک روایت از امام صادق (ع) نقل کرده است.
ب. روایتى که فضیل بن عیاض از امام صادق (ع) نقل کرده است. نجاشى در شرح زندگانى فضیل گوید: او از مردم بصره و از ثقات اهل سنت ‏بود و از امام صادق (ع) یک روایت نقل کرده است.

ج. نسخه‏اى که عبدالله بن ابى اویس بن مالک بن عامر اصبحى هم‎پیمان بنى تمیم بن مره بن ابواویس، از آن حضرت نقل کرده است. نجاشى درباره او گوید: او نسخه‏اى از امام جعفر بن محمد (ع) روایت کرده است.

د. نسخه‏اى که ابراهیم بن رجاء شیبانى نقل کرده است. نجاشى گوید: وى از امام جعفر صادق (ع) نسخه‏اى روایت کرده است.

ه. نسخه‏اى که سفیان بن عینیه بن ابى عمران هلالى نقل کرده است. نجاشى گوید: او نسخه‏اى از امام جعفر بن محمد روایت کرده است.

و. کتابى که جعفر بن بشیر بجلى روایت کرده است. شیخ طوسى در الفهرست می گوید: جعفر کتابى دارد که منسوب به امام صادق (ع) به روایت على بن موسى الرضا (ع) مى‏باشد.

ز. مجموعه رسایل آن حضرت که جابر بن حیان کوفى آن را روایت کرده است. یافعى در کتاب مرآه‎الجنان گوید: امام صادق (ع) در علوم یکتاشناسى و غیر آن، سخنان ارزشمندى دارد. و شاگرد او، جابر بن حیان، کتابى در هزار برگ تالیف کرده که رسایل آن حضرت را که حدود پانصد رساله است، در برمى‏گیرد.

آنچه گفته شد مربوط به کتاب‎هایى بود که تا کنون تدوین گردیده و به نام‎هاى خاصى شناخته شده است. وگرنه آنچه دانشمندان از آن حضرت در شاخه‏هاى گوناگون علمى همچون کلام، توحید، سایر اصول دین، فقه، اصول فقه، طب، مناظره، حکمت، موعظه، آداب و غیره نقل کردند، آن چنان فراوان و بسیار است که نمى‏توان آنها را برشمرد. و براى آگاهى از آنها باید به کتاب‎هاى حدیثى که متکفل جمع‏آورى سخنان آن حضرت شده‏اند، رجوع کرد.






دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *


+ 1 = 8