پنجمین شماره از سلسله یادداشت های حضرت آیت ‌الله صافی گلپایگانی درباره ماه مبارک رمضان با عنوان «آرامش بشریت در پناه ایمان» منتشر شد، متن این مقاله بدین شرح است؛

بشر دنیای مادّی، انسان عصر فضا، جهان سرکش و رها شده از التزامات اخلاقی، جوامع ماشینی و اجتماعات سرمایه‎داری که شب و روز از کار و کوشش برای یک زندگی پر از حرارت مادّی آرام نمی‎گیرند؛ جوامعی که در آن رشته‎های محکم و استوار فضیلت، پاکدامنی و عفاف یکی پس از دیگری گسسته می‎شود، هر روز ناراحتی‎های روحی و فکری و بی‎اعتمادی تازه‎ای بر سرشان سایه می‎افکند.

جامعه جهانی، گرفتار آخرین مراحل فساد و انحطاط

خیانت و شهوت‎رانی به سر حدّ افراط رسیده است؛ به گونه‎ای که تاریخ بشر مانند آن را به خود ندیده است.

وضع واقعی برخی انسان‌ها در آخرین مرتبه‌ی انحطاط و پستی و سقوط قرار گرفته و شرافت آن‎ها لکّه‌دار شده و بلکه از میان رفته است؛ چرا که خوش‌بخت‎ترین آنان در منطق و مکتب مادّی‎گری، کسی است که در اجتماعات شهوت‌رانی، و در بین مردان پست و کثیف بیشتر و برهنه‎تر، آشکار شود و با بوالهوسان هم پیاله گردد و از این رهگذر و از طفیل این روابط به ظواهر زندگی خود سر و سامان داده و شکم خود را سیر سازد.

در پاره‎ای از نقاط، وضع به طوری است که زن بدبخت، خواه و ناخواه باید خود را تسلیم امیال حیوانی مردان متجاوز سازد؛‌ و اگر این موازین اخلاقی که هنوز پرتو ضعیفی از آن، بر دل‎ها می‎افتد از میان برود و این نور خفیف عفّت و پاکدامنی و احترام به ناموس و زن و التزام به انجام غریزه جنسی از طریق ازدواج مشروع از بین برود، و اگر یک برنامه تربیتی اسلامی همه جانبه که رهبر و راهنمای بانوان به عفاف و پاکدامنی، تعدیل غریزه جنسی، حفظ موجودیّت و شخصیّت ارجمند زن موجود نباشد و یا به اجرا در نیاید، زن هیچ‎گونه استقلالی نیافته و برای جلوگیری از تجاوز به او هیچ قانونی و قدرتی دست به اصلاح نخواهد زد و باید به حکم اجبار، به هر پستی و ننگی تن در دهد. تصوّر مفاسدی که از تعقیب روش «اختلاط زن و مرد» در اجتماع کنونی بشریت پدید می‎آید، واقعاً سرسام آور است.

آرامش واقعی، گمشده بشریت

بی‎شک، آرامش و آسایش مصنوعی ـ ‎که با سرگرمی‎ها، شب نشینی‎ها، و مواد تخدیرکننده قوای عقلی و روحی فراهم می‎شود ـ نمی‎تواند بشر را سیر و قانع سازد، و افرادی که بدین ابزار متوسّل می‎شوند از بهتر زیستن واقعی که با آرامش و سکون روحی و اطمینان قلبی توأم باشد، دورتر می‎شوند.

در چنین جهانی که تشریح ناکامی‎های آن در این مجال ممکن نیست و آن چه می‎شنویم و می‎بینیم گوشه‎ای از بدبختی‎های جهان انسانی است، یگانه راه علاج برای آرام‌کردن روح بشر، توسّل به نیروی ایمان، تقوا، تقویت قوای اخلاقی و کنترل غرایز حیوانی است.

مللی که در زور و قدرت مافوق دیگران‌اند و مللی که ضعیف و خودباخته و غارت‌زده هستند، و بالاخره تمام انسان‎های عصر ما، برای رسیدن به یک حال معتدل، و توازن روحی و برای رفع این همه نگرانی‎ها و تأمین زندگی آرام‌بخش به برنامه‎هایی اطمینان‌بخش، بیش از انسان‎های سال‎ها و قرون پیش نیاز دارند.

تمام برنامه‎های دینی برای تکمیل و ترقّی انسانیّت و تقویت اراده پی‎ریزی شده و حبّ فضیلت، بشردوستی و راهنمایی به سوی اهداف عالی‎تر از اهداف مادّی را مدّ نظر دارد.

 برنامه نجات‌بخش ماه رمضان

یکی از مهم‌ترین این برنامه‎ها، همین برنامه «روزه ماه رمضان» است. آیا می‎دانید و هیچ فکر کرده‎اید که اجرای این برنامه در هر سال تا چه حدّ انسان را به خود باز می‎گرداند و ضمیر فرد را آگاه و شعورش را بیدار می‎سازد؟

آیا اندیشیده‎اید که اجرای برنامه ماه رمضان توسّط انسان‎هایی که در عصر ما گرفتار مسایل مادّی وحیوانی، مسابقات بیهوده، شهوت‎رانی‎های بی‎نهایت شرم‎آور، شرکت در مجالس لهو و لعب و رقص، و صدها آفت دیگر شده‎اند، چه آثار نیک و سودمندی دارد و چگونه آنان را از منجلاب این پلیدی‎ها نجات می‎دهد؟

کسانی که در طول سال به واسطه اشتغالات مادّی حتّی برای لحظه‎ای فرصت توجّه به امور روحانی را نداشته‎اند و از وجدان انسانی خود جدا شده و موج اجتماع، آنان را از این سو به آن سو پرتاب کرده و پناهگاه و آسایشگاهی نیافته‎اند، اکنون در پناه ماه رمضان می‎آرمند و در لذایذ روحانی و معنوی غرق می‎شوند؛ با خدا مناجات کرده و دعا می‎خوانند: «اَللُهَّم اِنّی اَسئَلُکَ اِیماناً تُباشِرُ بِه قَلبِی …»(۱) گریه کرده و اشک می‎ریزند؛ و با روحی سرشار از امیدواری عرض امید نموده و دعای: «اِلهِی لَو قَرَنتَنِی فِی الاَصفاد، وَمَنعَتَنِی سَیبَکَ بَینَ الاَشهاد، وَدَلَلتَ عَلی فَضائِحِی عُیونَ العِباد ما قَطَعتُ رَجائی مِنکَ، وَمَا صَرفتُ تَأمیلی لِلعَفوِ عَنکَ أنَا لاأنسی أیادیَک عِندی»(۲) را زمزمه می‎کنند که دین، منبع امید و خدا مصدر تمام خیرات است و غیر از این مادّیّات، غیر از جنگ‎ها و مسابقه‎ها، خیانت‎ها و جنایت‎ها، استثمارها، پرده‌دری‎ها و بی‎غیرتی‎ها ‎که خسته‎کننده روح و تاریک کننده باطن و باعث تضعیف اعصاب و پرده خرد و بینش و کشنده غیرت و مردانگی و شخصیّت است عالم دیگر و لذّت‎های بهتری وجود دارد.

می‎فهمند که آدمی‎زاد می‎تواند به مادّیّات بی‎اعتنا باشد؛ و در مقابل شهوات، امیال تشنگی و گرسنگی، زبان، چشم‎چرانی و… سر خم نکند.

می‎فهمند که آرامش واقعی روح، در یاد خداست، و در عالم فضایل انسانی صفاتی مانند: راستی و درستی، شکیبایی، بشر دوستی، خدمت به هم نوع، دانش پژوهی، نیکوکاری، فروتنی و دادگری وجود دارد؛ و مزاحمت، دشمنی و کینه، جنگ، بی‎خانمان کردن و صفاتی از این قبیل در آن راه ندارد.

عالم فضایل، عالمی است که هر چه بشر، عالی همّت و بلندنظر باشد، زودتر در آن به مقصد می‎رسد.

ثمرات ماه خدا در تعالی جامعه

راستی، کدام مدرسه و چه مکتبی برای تربیت این بشر، بهتر از ماه رمضان است؟

در ماه رمضان؛ شعائر اسلام ـ که شعائر انسانیّت و فضیلت است ـ زنده می‎شود. نماز جماعت‎ها رونق یافته و در آن مساوات اسلامی و حسّ هم ردیفی و هم قدمی آشکار می‎شود.

غرورها، خودخواهی‎ها، کبرها و طمع‎ها و حسدها همه در ماه رمضان ضمن اجرای برنامه‎هایی از قبیل: ادعیه، مجالس وعظ و خطابه و… به اندازه قابل توجّه ضعیف یا نابود می‎شود.

اگر کسانی که مادّیّات، چشم بصیرت آنان را کور کرده، این برنامه‎های اسلامی را انجام دهند و از لذایذ مادّی کناره‎گیری نموده و به حال معنوی خود برسند، در یازده ماه دیگر سال نیز از حدود اعتدال، چندان تجاوز نمی‎کنند.

ادعیه‎ای که در ماه رمضان می‎خوانیم، هر یک درسی آموزنده و راهنمایی برای توجّه به مصالح عموم و آسایش همگان است. این جمله‎ها، گویای احساسات و خواسته‎های روزه‎دار است: «اَللّهُمَّ اَدْخِلْ عَلی اَهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورِ. اَلّلهُمَّ اَغْنِ کُلَّ فَقیر اَلّلهُمَّ اَشْبِعْ کُلَّ جائِع …»(۳)

ما باید از ماه رمضان حداکثر استفاده را برده و شکر این خوان گسترده و نعمت بی‎دریغ را به جای آوریم و از موائد و غذاهای روحی آن بهره‎مند گردیم.

پی‌نوشت‌ها:

۱ ـ خدایا! از تو درخواست می‌کنم ایمانی ثابت که همیشه در قلبم برقرار باشد.

۲ ـ از دعای ابی حمزه : معبود من! اگر مرا در قیود در بند کنی، و در بین گواهان عطایت را از من بازگیری؛ و چشم‎های بندگان را بر رسوایی‎های من دلالت دهی; و فرمان دهی مرا به سوی آتش برند، و میان من و نیکان حایل شوی، امیدم را از تو نمی‎گیرم و آرزویم را از عفو تو برنمی‎گردانم. و دوستی تو از دلم بیرون نمی‎رود. من نعمت‌های تو را ـ که در نزد خود دارم ـ فراموش نمی‎کنم.

۳ ـ خدایا! بر اهل قبول شادی و سرور عطا کن، خدایا هر نیازمندی را بی‌نیاز کن خدایا هر گرسنه‌ای را سیر کن.