حضر ت آیت الله جوادی آملی در کتاب ارشمند حکمت عبادات در خصوص باطن روزه اظهار داشت: روزه برای این است که انسان به تقوا برسد: ﴿لعلّکم تتقون﴾ [۱]. و انسان باتقوا دو درجه دارد: یکی همان بهشتی که در آن نعمتهای فراوان موجود است:﴿إنّ المتقین فی جنّاتٍ ونَهَرٍ﴾ [۲] و این برای لذایذ ظاهری است. یکی هم مقام عنداللهی شدن است﴿فی مقعد صدقٍ عند ملیکٍ مقتدر﴾ [۳] در این مرحله دیگر سخن از سیب و گلابی نیست. چون جنت و نهر، مأکولات و مشروبات از آنِ جسم و بدن اوست امّا لقای حق برای روح اوست. این سرّ و باطن روزه است.

وی در ادامه با اشاره به حدیثی از امام صادق علیه السلام افزود: امام صادق (علیه‏ السلام) فرمود:«للصائم فرحتان، فرحه عند إفطاره وفرحهعند لقاء الله» [۴] روزه ‏دار دو وقت خوشحال است؛ یکی هنگام افطار و دیگری هنگام ملاقات با پروردگار. و در جای دیگر می ‏فرماید:«للصائم فرحتان حین یفطر وحین یلقى ربّه عزّ وجلّ» [۵]. روزه‏ دار در بعضی دعاها از خداوند، جمال تام می ‏خواهد:«اللّهم إنّى أسألک من جمالک بأجمله وکلّ جمالک جمیل» [۶]. حیف است که انسان به خودش و به غیر خدا و به هر آنچه که متغیّر است، دل ببندد؛ زیرا هر چه غیر خداست، در معرض زوال و تغییر است و نمی‏ تواند جزای انسان باشد؛ جزای روزه‏ دار، لقای حق است.

وی به فرازهایی از دعای سحر اشاره کرد و ادامه داد: به ما گفته ‏اند، جمال مطلق را در سحرهای ماه مبارک رمضان، بخواهید. چه مقام بلندی برای انسان میسور بود که به ما گفته ‏اند: بگویید: «اللّهم إنّى أسألک من نورک بأنْوره وکلّ نورک نیّر» این ادعیه را در ماه مبارک رمضان به ما آموختند برای اینکه انسان روزه‏ دار، لایق چنین سخن گفتن است و این دهان می‏ تواند بگوید:«اللّهم إنّى أسألک من جلالک بأجلّه وکلّ جلالک جلیل» [۷]. سخن از حور و غلمان، سیب و گلابی و جنّات و نهر نیست؛ بلکه سخن از کمالات معنوی است و این مقام برای انسان وجود دارد، اگر این مقامات برای ما نبود، دستور خواندن این دعاها را نمی‏ دادند. پس می‏ شود به آن مقام رسید.

حضرت آیت الله جوادی آملی با بیان حدیثی از امام کاظم علیه السلام در خصوص ارزش حقیقی انسان ابراز داشت: روایت لطیفی را مرحوم کلینی از امام هفتم (سلام‏ الله‌علیه) نقل فرموده، که حضرت فرمود:«إنّ أبدانکم لیس لها ثمن إلاّ الجنّه، فلا تبیعوها بغیرها» [۸] بدن شما به اندازه بهشت می‏ ارزد؛ آن را به غیر بهشت نفروشید که ضرر خواهید کرد. مرحوم محقق داماد می‏ فرماید: این روایت ناظر به آن است که روحتان فوق بهشت است. روح را باید به «جنّه اللّقاء» بدهید. روحتان بایستی به ﴿عند ملیکٍ مقتدر﴾ برسد و بهترین راه برای عنداللهی شدن روزه گرفتن است [۹]. باطن روزه به صورت لقای خدا ظهور می‏ کند و برای انسان، همتی بالاتر از لقای حق فرض ندارد. چون انسان موجودی ابدی است که هرگز از بین نمی‏ رود، بلکه در نهایت از عالَمی به عالَم دیگر منتقل می‏ شود. و اگر باطن روزه نصیب او شد، پیوسته در محضر حق است.

منبع: کتاب حکمت عبادات اثر حضرت آیت الله جوادی آملی

پاورقی:

[۱] ـ سورهٴ بقره، آیهٴ ۱۸۳٫

[۲] ـ سورهٴ قمر، آیهٴ ۵۴٫

[۳] ـ سورهٴ قمر، آیهٴ ۵۵٫

[۴] ـ وسائل‏ الشیعه، ج ۱۰، ص ۴۰۳٫

[۵] ـ روضه المتقین، ج ۳، ص ۲۲۶؛ وسائل‏ الشیعه، ج ۱۰، ص ۴۰۰٫

[۶] ـ مفاتیح الجنان، دعای سحر.

[۷] ـ همان.

[۸] ـ کافی، ج ۱، ص ۱۹، ح ۱۲٫

[۹] ـ : «جعله (علیه ‏السلام) الجنّه ثمن البدن، إشاره إلی أنّ ثمن جوهر النفس المجرّده هو الله سبحانه فکأنه (علیه ‏السلام) قال: أما إنّ أبدانکم ثمنها الجنّه فلا تبیعوه ها وأمّا نفوسکم المجرّده وأرواحکم القدسیّه فإنّما ثمنها هو الله سبحانه والفناء المطلق فیه وفى مشاهده نور وجْهه الکریم فلا تبیعوها بغیره» (تعلیقه میرداماد بر اصول کافی، ص ۳۸).