هشتمین شماره از سلسله یادداشت های حضرت آیت ‌الله صافی گلپایگانی درباره ماه مبارک رمضان با عنوان « ماه رمضان، از منظر اسلام تا رفتار مسلمانان» منتشر شد، متن این مقاله بدین شرح است؛

بی‎تردید کسانی که می‎خواهند اسلام را در آینه اعمال و رفتار اجتماع مسلمانان این عصر ببینند و آن جمال نورانی و خورشید جهان تاب را در چنین منظر و آیینه تیره و تار زیارت کنند، سخت در اشتباه‌ هستند.

اگر تصویر چهره اسلام ممکن بود و یک نفر آگاه به تمام تعالیم و امتیازات و هدایت‎های اسلام و برنامه‎های تربیتی و جامع آن، چهره زیبای آن را تصویر می‎کرد، از هر اثر هنری دیگر زیباتر و جالب‎تر می‎شد.

اگر خدای جهان و آفریننده زمین و آسمان ـ که نعمت اسلام را به وسیله حضرت خاتم الانبیا انعام و اعطا فرمود‎ ـ آن را به صورتی تمثیلی می‎ساخت، یقیناً زیبایی و جمال آن صورت، خلق اوّلین و آخرین را از خود بی‎خود می‎کرد.

اسلام را باید در آینه نصوص قرآن و سنّت، و در سیره رفتار و گفتار و کردار پیشوایان دین و کسانی که اسلام در وجودشان به تمام معنا منعکس شده و در سلوک مجاهدین و مسلمانان صدر اسلام تماشا کرد.

اجتماعی را می‎توان یک جامعه کاملاً اسلامی دانست که همه احکام و دستورات اسلامی بر تمام مسائل زندگی فردی و اجتماعی آن جامعه منطبق بوده و به عبارت دیگر، اسلام از برنامه‎های کسب و کار، معاشرت، حکومت، سیاست و… آن‎ها تفکیک نشده باشد.

با این وصف، اجتماعات ما معرّف یک اجتماع کامل و تمام عیار اسلامی نیست؛ زیرا بسیاری از احکام اسلام در بین مسلمانان معاصر متروک گردیده، و جز «عبادات» (مثل: نماز و روزه، حج و…) ـ که اجتماع اسلام به آنها نیز قائم است‎ ـ بقیّه احکام و دستورات اسلامی کم‎تر مورد عنایت قرار گرفته و بعضاً مهجور مانده است. چه بسا که عبادات ما نیز آن طور که شایسته است نشان دهنده مقاصد اسلام نیست و کسانی که از آثار و برکات آن هم محروم می‎باشند، بسیارند.

در «عبادات»، معانی بزرگ و درس‎های عمیق به ما آموخته می‎شود که اگر به آنها توجّه کنیم، افق افکار ما روشن و طرز تصوّر ما دگرگون می‎شود.

در عبادات هم جنبه عادت نهفته است و هم اظهار شوکت اسلام، اتّحاد و هماهنگی مسلمین، ارشادات اخلاقی، آموزشی و تربیتی، تعالیم اجتماعی، رشد فکری، عقلی و علمی و بلکه فواید بهداشتی و اقتصادی نیز منظور شده است.

همین روزه ماه رمضان که از ارکان اسلام و نیز شعایر بزرگ و وسیله‎ای جهت تقرّب به خدا است، آیا با همان برنامه مقرّر انجام می‎شود؟ و آیا ماه رمضان ما همان ماه رمضان اسلام است؟ این موضوع و مسأله‎ای است که به بررسی و تحقیق نیاز دارد

ماه رمضان اسلام: چنان‌چه از خطبه حضرت رسول‎اکرم ‎صلّی‎الله علیه وآله وسلّم ‎استفاده می‎شود، فرصتی برای افزودن به اعمال خیر و کارهای نیک، دستگیری از فقیران و بی‎نوایان، پیوند با خویشاوندان، یاری ضعیفان، تکمیل و تهذیب اخلاق، فرو خوردن خشم و غضب و کنترل قوای شهوانی است.

امّا برنامه ماه رمضان ما: پرخوری در افطار و سحر، تندخویی و بدزبانی با نزدیک و بیگانه، شب‌نشینی‎های زیان بخش است.

ماه رمضان اسلام: بهترین فرصت و گران‌بهاترین وقتی است که حتّی یک دقیقه و ثانیه‎اش نباید هدر برود و بیهوده مصرف شود؛ بلک باید تمام دقایق و ساعات آن در انجام کارهای نیک و اعمال حسنه، تفکّر و تأمّل، توبه و اصلاح حال سپری شود.

ماه رمضان ما: بیشتر اوقاتش تلف می‎شود و اوقاتی به این عزیزی، آسان از دست می‎رود.

ماه رمضان اسلام: مسلمانان باید در آن به مناسبت نزول قرآن در سیره رسول اکرم ‎صلی الله علیه وآله وسلّم شخصیّتی که قرآن به او نازل شد به طور عمیق مطالعه نمایند و ارشادات و راهنمایی‎های آن رهبر عالی‎قدر آسمانی را ـ ‎که دافع هر ضرر و خسارت، و علاج کننده تمام مشکلات اجتماعی و حیاتی است‎ ـ سرمشق خود قرار دهند و به حکم: لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللهِ اُسوَهٌ حَسَنَهٌ لِّمَن کانَ یَرجُوا اللهَ وَالْیوْمَ الأَخرَ (۱) به روش و سلوک آن رسول اعظم خدا ‎صلّی‎الله علیه وآله وسلّم ‎تأسّی نمایند.

ماه رمضان ما: اکثریّت مسلمانان از سیره رهبر عظیم خود بی‎اطّلاع بوده و در این موضوع که درس و بحث، تفکّر و مطالعه در آن بر هر مسلمانی لازم است، نه در ماه رمضان و نه در ماه‎های دیگر اهتمام شایان ندارند و به دانستن تاریخ حیات رسول خدا ‎صلّی‎الله علیه وآله وسلّم ‎که آموزنده‎ترین صفحات تاریخ است، اعتنایی لازم و کافی نمی‎کنند. تاریخ کدام شخصیّت‎ها، و رجال تاریخ، زعما و رهبران اصلاحات و انقلاب‎ها و پیامبران بزرگ، مانند تاریخ پیامبر بزرگ اسلام، آموزنده و سودمند است.

ماه رمضان اسلام: ماه نشاط، و اقبال و شتاب به سوی عبادت و تقرّب به خدا است.

ماه رمضان ما: بعضی آن را در کسالت و سستی و تن پروری و خواب و بی‎خبری به پایان می‎رسانند.

ماه رمضان اسلام: آغاز فصل جدید و مرحله نوین عمر و زندگی است که در آن باید قوای فکری و اخلاقی خود را از نو به رشد و نموّ وا داریم و با گذشته خود وداع کرده، و دل خود را جلا دهیم و زنگار معصیّت و گناه را از آن بزداییم.

ماه رمضان ما: تغییر مختصر در وقت خوردن غذا و امساک از مفطرات است که هر چند امتثال و اطاعت فرمان خدا و دلیل بیدار بودن وجدان دینی و شعور   مذهبی است و نسبت به آن بدبخت‎ها و گمراهانی که روزه را افطار می‎کنند شرافت و فضیلت آن بسیار است؛ امّا با این وجود، روزه‎دار نباید فقط به امساک از مفطرات قناعت کند؛ بلکه باید سایر برنامه‎هایی را که برای روزه‌داران معیّن شده نیز انجام دهد تا از فواید بسیار و رَحَمات واسعه الهی در این ماه حدّاکثر استفاده را بنماید.

ماه رمضان اسلام: سبب تهذیب نفوس، تطهیر قلوب و تخلّق به اخلاق حمیده، اعتیاد به عادات حسنه، تمرین خلوص نیّت، احیای معالم و مبانی اسلامیّت و انسانیّت، انتشار محبّت و نوع‌پروری و صداقت است.

   ماه رمضان ما: بسا شب‌نشینی‎ها و مجالسی که پس از افطار برپا می‎شود و با متحمّل شدن مصارف زیاد به پرخوری، غیبت، لهو و مزاح‎های باطل و گفت و شنودهای بی‎ثمر مشغول شده و با پرخوری‌هایی که می‎کنند از حکمت نبویّه «صُومُوا تَصِحُّوا» (۲) محروم می‎شوند، و چون از روح همکاری و همدردی اسلامی و ارتباط معنوی و اتّصال ناگسستنی قلبی و ایمانی، نشانه و علامتی نیست، آن دید و بازدیدها و معاشرت‎ها، سبب کینه و عداوت و دشمنی و سوء تفاهم می‎گردد.

پی‌نوشت‌ها:

۱. سوره احزاب، آیه ۲۱: قطعاً برای شما در اقتدا به رسول خدا سرمشقی نیکوست؛ برای آن کس که به خدا و روز بازپسین امید دارد.

۲. «روزه بگیرید تا سلامت باشید». بحار ‌الأنوار؛ ج ۹۶، ص ۲۵۵٫