سید ابوالفضل طباطبایی اشکذری

امام جمعه شهرستان فریمان

و عضو اتاق فکر تبلیغ خراسان رضوی:

  یاداشتی پیرامون تحول در حوزه های علمیه:

تحول در بسیاری از بخش های حوزه علمیه امری ضروری به شمار می آید اگر چه در این تحول حفظ پایه های اصلی حوزه که همان اجتهاد و روش فقه جواهری و تحصیل بر مبنای علم آموزی نه مدرک گرایی باشد بایستی به تمام معنا و مفهوم، محافظت و مراقبت گردد و دستخوش تغییرات بنیان برانداز نشود.

پس مقصود از تحول،  دگرگونی در مقصد و هدفگذاری حوزه علمیه نیست،  بلکه تحول برای ایجاد راهکارهایی تازه جهت بهره برداری بیشتر و رسیدن آسانتر به هدف و کارایی بیشتر در در مراحل مختلف است.

چرا که مقصود و هدف از تحصیل در حوزه علمیه آشنایی با علوم دینی و علوم اهل البیت (ع) در حد و اندازه ای که بتوان احکام و مسایل دین اسلام و مکتب تشیع را استخراج نمود و در هدایت جامعه بشری تاثیر گذار گردید و پر واضح است که این هدف تغییر پذیر و تحول پذیر نخواهد بود و چنانچه کسی سخن از تحول در این جهت را بر زبان براند به طور قطع و یقین نادرست اندیشیده و ناصحیح سخن گفته است زیرا مطابق عقل و اندیشه های عقلانی استراتژی ها هر گز تحول نمی پذیرد بلکه تاکتیک ها قابلیت تغییر و تحول دارند.

در ای نوشتار به بخش های مهمی که ضرورت تحول در آن ها احساس می شود را متذکر می شوم:

۱ – تحول در امر آموزش :

الف) تحول در آموزش های صرفا علمی و روی آوردن به آموزش های علمی و کاربردی.

ب) – تحول در محوریت آموزش که تا به امروز تنها بر مبنای فقه و اصول قرار داشته و سایر مباحث در جایگاه جانبی تلقی می شود که این روند امروزه می تواند آسیبی بزرگ برای حوزه علمیه به شمار آید چرا که در عرصه عمومی نه اجتهاد مطالبه عمومی مردم از روحانیت تغییر یافته و از پرسشهای فقهی و شرعی به پرسش های کلامی و توحیدی روی آورده است و چون و چرای های کلامی در نسل جوان بیشتر از پرسش های فقهی است و بعلاوه ذستیابی مردم و نسل جوان به پاسخ های فقهی آسانتر است تا پاسخ ها ی کلامی .

 از این رو توجه به مساله علم کلام آنهم بر محور احادیث و قرآن کریم و پرداختن به آموزش علم کلام به صورت یک درس اصلی امری ضروری می باشد.

ج) روی آوردن به تدریس متون حدیثی و ترویج فقه الحدیث در حوزه ها ی علمیه.

د) ایجاد رشته های تخصصی با محوریت نیاز سنجی عمومی جهت اغنای مخاطبان و پاسخگویی به مطالبه عمومی در بخش های مختلف.

ه) توجه به آموزش غیر حضوری و آموزش از راه دور برای ایجار توسعه در بهره گیری بیشتر علاقه مندان به علوم حوزوی.

و) توجه به فقه حکومتی و تدریس درس نامه ولایت فقیه در حوزه های علیمه به صورت توانمند سازی طلاب در عرصه پاسخگویی به شبهات مطروحه در باره آن.

ز) توجه به آموزش علم و فن مناظره بویژه در مباحث اعتقادی جهت ایجاد جبهه ی توانمند و قوی در دفاع از مکتب تشیع.

 ۲ – تحول در امر تبلیغ:

یکی دیگر از بخشهایی که ضرورت تحول در آن احساس می شود بخش تبیلغ است چرا که تبلیغ رسالت عمده طلاب و دانش آموخته های حوزه ها ی علمیه به شمار می آید که در صورت غفلت از آن ، می توان گفت حوزه از یکی از رسالت های مهم خود غافل شده است.

اما روند تبلیغ در حوزه های علمیه تا به امروز بگونه تاسیس شده که از دو جهت دچار آسیب زدگی است:

الف) از جهت اینکه از همه ظرفیت تبلیغی حوزه علمیه استفاده نشده و تنها  بخشی از آن مورد استفاده است و تاثیر گذاری فراوانی که در جهان اسلام از این روند قابل مشاهده است حکایت م یکند که توانمندی حوزه علمیه در عرصه تبلیغ بسیار فراوان است ولی مورد بهره برداری کامل قرار نگرفته است.

و جالب توجه است که آنچه تا به امروز در حوزه های علمیه انجام شده ،  تبلیغ خود جوش بوده نه از یک مسیر نظام مند کارشناسی شده ، اگر چه در سالیان اخیر تلاش های فراوانی در ساماندهی مساله تبلیغ صورت گرفته اما هنوز در ابتدای راه و مسیر قرار داریم و در پیش رو نیز مسیر بسیار طولانی را مشاهده می کنیم.

از این رو به تبلیغ خو جوش تعبیر می نمایم و بعضا خود جوشی نیز به انگیزه های گوناگونی بوده و هست که یکی از آنها ، انگیزه رفع نیاز مادی است که به محض مرتفع شدن نیاز مادی ارزش خود را از دست می دهد.

ب) آسیب زدگی تبلیغ از جهت نابسامانی تربیت مبلغ و توزیع مبلغان در عرصه کشور و حهان اسلام است.

البته نابسامانی تبلیغ به خاطر این نیست که تبلیغ متولی ندارد بلکه از کثرت تولیت آن است که همه خود را متولی آن می دانند ولی کمتر کسی زیر بار مسئولیت آن می رود.

از این رو به نظر می رسد متولی تبلیغ در جهان اسلام نیز بایستی حوزه علمیه باشد چرا که هماهنگی تولید و توزیع می تواند تاثیر گذاری بیشتری را ایجاد نماید.

حوزه علمیه که منبع اصلی تولید و تربیت مبلغ است از همگان بهتر می داند و می تواند در توزیع مبلغ نیز موثر باشد زیرا در این صورت توزیع مبلغ نیز به صورت تخصصی و کارشناسی شده انجام خواهد گرفت نه به صورت فله ای و به محاسبه کارشناسی .

البته پرواضح است که مقصود از حوزه علمیه و ورود در عرصه توزیع مبلغ ، بخش های تابعه و مرتبط با حوزه های علیمه است نه مدیریت مستقیم آن.

از این رو نکاتب را در امر تبلیغ یادآور می شوم:

 الف) آموزش مساله تیلیغ با ایجاد رشته های تخصصی تیلیغ در حوزه های غیر از قم و مشهد برای طلاب دوره سطح و آغاز گران عرصه تبلیغ.( در این عرصه بیشتر بایستی حوزه های علمیه شهرستانها مورد نظر قرار گیرد)

ب) آموزش شیوه ها ی نوین تبیلغ و نوآوری در شیوهها ی سنتی به رغم حفظ شاکله اصلی تبلیغ سنتی.

ج) تهیه متون قوی و مورد نیاز تلیبغی برای سطوح مختلف مبلغان.

د) برگزاری دوره های آزمون ضمن خدمت برای مبلغان در قالب آزمون های مکاتبه ای با محوریت متون مورد نیاز تبیلغ در هر سال و شرط نمودن برای اعزام دوباره به تحصیل موفقیت در آزمون قبل.

ه) اجبار ی کردن هجرت های تبلیغی برای  طلاب سطح در دروه ها ی عمومی حوزه که در بخش های تخصصی ورودی ندارند و تنها به حضور در یک درس و استراحت امتفا می کنند و از شهریه و خدمات حوزه برخوردار می شوند .

یعنی تصویب یک دوره تبلیغی برای هر طلبه ای که بخشی از تحصیلش را گذرانده و ادامه تحصیل نیز برای او یک امر اشتغالی و وقت پر کردن به شمار می آید . به طور مثال طلبه ای که دوره ده ساله حوزه را گذارند و توان ورود به دوره ها ی تخصصی تدریس و یا تحقیق وپژوهش و یا غیره را نداشت دوره اعزام پنج ساله تبلغی جزئی از برنامه ها ی حوزه برای او باشد.

و البته نخبگان حوزه نیز نباید در این طرح مورد غفلت قرار بگیرند بلکه متناسب با وضعیت آنها باید مورد استفاده قرارگیرند و در یک جمله خروجی حوزه باید منظم و حساب شده باشد.

و) تدوین طرح جامع تبلیغی از سوی حوزه علیمه و با همکاری ارکان تبلیغی در سطح کشور از قیبل دفتر تبلیغات و سازمان تبلیغات و غیره.

۰۰ – ایجاد تحول در تبلیغ از شیوه های سرگرمی به تبلیغ محتوایی و تکلیفی.

۰۰ – تحول از تبلیغ در آمدی به تبلیغ رسالتی.

۰۰ – تغییر و تحول در شیوه های تبلیغ انذاری به شیوه های تبشیری.

۰۰ – تحول تبلیغ جسته و گریخته به تبلیغ هدفمند.

۰۰ – ترویج استفاده از متون روایی و قرآن در امر تبلیغ به جای طرح مباحث غیر دینی.

۰۰ – تقویت قدرت پاسخگویی به شبهات و پرسشها در مبلغان.

۰۰ – ترویج منابر و کرسی های تبلیغ کلامی به جای تبلیغ اخلاقی و فقهی.

۰۰ – تلاش برای خروج مبلغان از بی توجهی به مسایل جامعه اسلامی و جهانی و انقلاب اسلامی.

ز) تعیین راهکاری کارشناسی شده برای ارزیابی مبلغان در حین تبیلغ و رعایت تناسب حوزه جغرافیایی حضور مبلغ.