اختصاص جایگاهی که می‌تواند برای کودکان محل آموزش مفاهیم والای انسان و مذهبی باشد به تبلیغات (آن هم از نوع زرد) یک بازی دو سر باخت محسوب می‌شود که مخاطب و رسانه ملی را به چالشی جدی خواهد کشاند و بازگرداندن این آب از جوی رفته، به سادگی امکان پذیر نخواهد بود.

اهمیت و نقش تبلیغات در کسب درآمد بعنوان شریان حیاتی و منبع درآمد قابل اتکا برای رسانه‌ها جای هیچ‌گونه شک و شبهه‌ای ندارد. در سال‌های گذشته تا امروز، رسانه‌های مستقل، در کنار فروش محصولات (محتوایی) خود، بسته به چارچوب و نحوه عملکرد، درآمدی جز دریافت تبلیغات نداشته‌اند.

روزنامه‌ها و رسانه‌های مکتوب از طریق فروش نشریات، خبرگزاری‌ها از طریق فروش خروجی و تلویزیون‌ها و رادیوها از طریق امتیاز پخش (بویژه تلویزیون‌های کابلی)، مهمترین درآمد و ارتزاق کارکنان خود را تامین کرده‌اند.

در این کنار تبلیغات به عنوان درآمدی حاشیه‌ای، نقش مهمی در ارتقای توان مالی رسانه‌ها برعهده داشته بطوری‌که امروزه، کارگروه تبلیغات در رسانه‌ها یکی از مهم‌ترین بخش‌های رسانه‌ها محسوب می‌شود و رسانه‌ای که توانایی کسب بیشترین تبلیغات را داشته باشد، قابلیت‌های بیشتری در ارائه خدمات با کیفیت نیز می‌تواند برای مخاطبان خود فراهم کند.

در سال‌های اخیر رسانه‌های جامعه ایران، روند رو به رشدی را در عرصه تبلیغات پشت سر گذاشته‌اند تا این سرفصل از موضوعی لوکس، به ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای بخش‌های تولیدی و بازرگانی تبدیل شود.

غفلت از سند چشم‌انداز و مأموریت

اما ظاهرا نکته‌ای کوچک ولی مهم در این میان مغفول مانده است که برخی رسانه‌ها از جمله رسانه ملی آنرا نادیده می‌گیرند، افزایش تبلیغات بطوری‌که مخاطب از هدف اصلی خود برای دریافت محتوا بازماند، باعث افت لحظه‌ای و بلند مدت رسانه خواهد شد و «مدیریت و هدایت فرهنگ و افکار عمومی جامعه» که به عنوان مأموریت رسانه ملی عنوان شده است را به سمت و سویی بر خلاف بایدها و شایسته‌ها سوق می‌دهد.

شاید برای برخی از مدیران ارشد که تنها با اعداد و ارقام سروکار دارند، کسب درآمد به معنای افزایش کارایی و بهره‌وری محسوب شود اما برای مخاطب نهایی که انتظار خود را برآورده نمی‌بیند، در نخستین قدم جایگاه رسانه متزلزل می‌شود و در مراحل بعد خلأ آنچه باید بنیاد خانواده‌ را به سمت معارف ناب دینی سوق دهد؛ خانمان‌سوز می‌شود.

روش‌های غیرقابل قبول؛ رویه جدید صدا و سیما

صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، به‌ عنوان بزرگترین و پرمخاطب‌ترین رسانه کشور چندی است رویه تبلیغات خود را از بخش‌های متعارف تغییر داده و رویه‌های جدیدی را جایگزین کرده است. هرچند روش‌های کسب تبلیغات در سال‌های گذشته با عنوان «مشارکت» تاثیر خود را بر طیف مخاطبان این رسانه گذاشته و هر سازمان متمولی با عنوان مشارکت توانسته تریبونی برای تبلیغات خود فراهم کند و در نهایت مخاطب که تنها با «رسانه ملی» سرو کار دارد را به پای تلویزیون بکشاند، اما در رویه‌های جدید روش‌های غیرقابل قبولی را در پیش گرفته است.

برنامه‌های کودک به عنوان بخش مهمی از کارکردهای رسانه ملی، با گروهی از جامعه سروکار دارد که تلویزیون را به عنوان یک منبع موثق و غیرقابل جایگزین می‌شناسند، این گروه از مخاطبان بدون قوه لازم برای تشخیص، در بطن برنامه‌های مورد علاقه خود مورد هجوم تبلیغات مخفی قرار می‌گیرند تا از این راه درآمدی برای رسانه ملی ایجاد شود؛ که البته این شلیک نهایی تبلیغات دقیقا زمانی‌ست که کودک و نوجوان و البته خانواده‌های آنان ذهن‌های خود را برای دیدن برنامه‌‌‌های آموزشی و نهایتا سرگرم‌کننده آماده‌ کردند و هیچ غربالگری‌ای برای فیلتر تبلیغات از مفاهیم آموزنده ندارند.

شاید برای برخی کانال‌های تلویزیونی دست چندم (که البته بدلیل انحصاری بودن فعالیت تلویزیون در کشور ما نمونه داخلی آن وجود ندارد) دریافت هر نوع تبلیغی برای حیات اقتصادی رسانه جای تعجب نداشته باشد اما برای رسانه‌ای که سهم قابل توجهی از درآمدهای دولتی را بخود اختصاص می‌دهد و به عنوان تنها رسانه انحصاری در عرصه صدا و تصویر در کشور به فعالیت می‌پردازد، استفاده از این نوع تبلیغات جای تعجب و حیرت خواهد داشت.

اختصاص بخشی از برنامه‌های پرمخاطب که قطعا جایگاه آموزش عمومی و انتقال مفاهیم مورد نیاز جامعه است به تبلیغات، علاوه بر افت کیفی برنامه‌ها منجر به رویکرد منفی مخاطب خواهد شد که در کوتاه و بلند مدت قابل مشاهده است
اختصاص بخشی از برنامه‌های پرمخاطب که قطعا جایگاه آموزش عمومی و انتقال مفاهیم مورد نیاز جامعه است به تبلیغات، علاوه بر افت کیفی برنامه‌ها منجر به رویکرد منفی مخاطب خواهد شد که در کوتاه و بلند مدت قابل مشاهده است.

بر اساس گزارش ایکنا در اصل ۱۱ کتابچه قوانین‌ و مقررات‌ تبلیغاتی کشور می‌خوانیم که «آگهی نباید به هیچ وجه متضمن فریب بوده و فراتر از واقعیت کالا یا خدمات مورد نظر را با ادعای خلاف واقع معرفی کند. همچنین از اغراق باید پرهیز شود.» که در برنامه‌های کودک رسانه ملی مفاهیم القا شده واقعیت ۱۰۰ درصدی نداشته و نقش تیزر تبلیغاتی صرف را دارد.

حال مسئولان و مدیران رسانه ملی را به پاسخ دادن به چند سؤال بسیار ساده فرامی‌خوانیم:

۱- آیا کمبود منابع مالی بهانه‌ای برای پایین آوردن سطح برنامه‌های رسانه‌ ملی به ویژه برنامه‌های مخصوص کودکان و نوجوانان هست؟

۲- آیا با این روند منفی که تهیه‌کنندگان برای جذب مشارکت و تهیه هزینه‌های خود درنظر گرفته‌اند، به زودی شاهد تبلیغ چیپس و پفک هم در برنامه‌های کودک و نوجوان خواهیم بود؟

۳- اگر در شرایط بحران و وضعیت اضطرار از حیث منابع مالی هستیم بهتر نیست از تعداد برنامه‌ها کاسته و به محتوا بیفزاییم؟

۴- برنامه‌هایی چون «جمعه به جمعه، خونه به خونه، فیتیله، کتابخانه عموپورنگ» که اوج مخاطبان کودک و نوجوان را به خود اختصاص می‌دهد، فرصتی‌ست برای تبیین و اشاعه مفاهیم زندگی‌ساز یا روزنه‌ای ست برای ورود تیزرهای بازرگانی به ذهن آماده کودکان؟

۵- اساساً تعریف برنامه دینی از نظر متولیان تأمین برنامه صدا و سیما چیست، آیا با ذکر صلوات در ابتدا و اثنای برنامه یا خواندن دعای فرج در انتها، برنامه دینی می‌شود؟

مهارت‌ها را در خدمت ارزش‌ها به کار گیریم

و البته این سؤال برای بسیاری از افرادی‌ که دغدغه دین آن‌ها بر دغدغه نانشان غلبه دارد مطرح است که تهیه‌کنندگان و نویسندگانی که با این مهارت می‌توانند سناریوی ورود تبلیغات را به صورت مخفیانه و بسیار نرم به اغلب برنامه‌های رسانه‌ ملی وارد کنند چرا تا کنون این مهارت را برای ورود مفاهیم دینی به برنامه‌هایشان خرج نکرده‌اند؟

به گفته امام راحل(ره) و تأکید مقام معظم رهبری(مدظله‌العالی) صدا و سیما یک دانشگاه عمومی برای تمامی مردم است، بر این اساس باید توجه داشت که در برنامه‌ریزی این دانشگاه نمی‌توان از هر قابلیتی برای کسب درآمد و افت ملموس کیفیت هزینه کرد. اختصاص جایگاهی که می‌تواند برای کودکان محل آموزش مفاهیم والای انسان و مذهبی باشد به تبلیغات (آن هم از نوع زرد) یک بازی ۲ سرباخت محسوب می‌شود که مخاطب و رسانه ملی را به چالشی جدی خواهد کشاند و بازگرداندن این آب از جوی رفته، به سادگی امکان‌پذیر نخواهد بود.