بررسی جایگاه امر به معروف و وظیفه نهادها و سازمانها
به بهانه شهادت یک آمر به معروف
شهید حجتالاسلام علی خلیلی در حالی روز یکشنبه به شهادت رسید که ۳ سال رنج جانبازی و هزینههای بالای بیمارستانی به او تحمیل شد؛ به این مناسبت در این مجال به بررسی جایگاه امر به معروف میپردازیم.
حجتالاسلام علی خلیلی جانباز ناهی از منکر ساعت ۱۹ یکشنبه، سوم فروردین ماه، بر اثر بیماری طولانی پس از جراحات وارده، دعوت حق را لبیک گفت و به فیض شهادت نایل شد.
حجت الاسلام شهید علی خلیلی از مربیان موسسه بهشت تهران، ۲۵ تیر ماه سال ۱۳۹۰ در حین بازگشت از هیئت به همراه چند نفر از دانش آموزان خود، به واسطه امر به معروف و نهی از منکر مورد ضرب و شتم قرار گرفت.
در این حادثه تعدادی از مراکز اورژانس بیمارستانی از پذیرش علی خلیلی امتناع کردند تا اینکه یکی از بیمارستانهای خصوصی در ازای واریز مبلغ ۶ میلیون تومان حاضر به پذیرش وی شد. سرانجام علی خلیلی که به دلیل شدت خونریزی به حالت اغما رفته بود، بستری شد اما پزشکان امید زیادی به مداوای وی نداشتند.
این طلبه پس از مرخص شدن از بیمارستان در منزل بستری شد اما هر از گاهی به دلیل مشکلات ناشی از حادثه رخ داده به بیمارستان منتقل شده و بستری میشد.
پیش از این اعلام شده بود که ضارب وی تنها حکم سه سال زندان دریافت کرده و با قرار وثیقه در شرف آزادی است!
پیکر شهید ناهی از منکر حجتالاسلام علی خلیلی، از مسجد النبی(ص) نارمک تشییع و پس از اقامه نماز توسط آیتالله صدیقی به سمت قطعه شهدای بهشت زهرا تشییع شد.
در این میان توجه به چند نکته ضروری به نظر میرسد؛ اینکه آیا این شهید در راه «امر به معروف و نهی از منکر» به شهادت رسیده است؟ اینکه آیا وی وظیفهای در راستای حمایت از دو نفر از بانوان جامعه که در نیمهشب عدهای از اوباش آنها را مجبور به سوار شدن به اتومبیل میکردند، داشته است یا خیر؟ و البته از همه مهمتر وظیفه حکومت اسلامی و ضابطان قضایی و انتظامی در اینگونه موارد چیست؟ نقش نهادهای حمایتی و مسئول در این حوزه چیست؟ و در این مورد خاص چگونه انجام گرفته است.
امر به معروف و نهی از منکر در احادیث
اگر برای توجه به امر به معروف و نهی از منکر به سراغ ائمهاطهار(ع) برویم با خیل عظیمی از احادیث مواجه میشویم که در ادامه به بیان برخی از این موارد میپردازیم.
رسولُ اللّه(ص): «مَن أمَرَ بِالمَعروفِ ونَهى عَنِ المُنکَرِ فهُوَ خَلیفَهُ اللّه فی الأرضِ، وخَلیفَهُ رَسولِهِ». هر که امر به معروف و نهى از منکر کند، او جانشین خدا و جانشین رسول او در زمین است.(مستدرک الوسائل : ۱۲ / ۱۷۹ / ۱۳۸۱۷ منتخب میزان الحکمه: ۳۷۶)
در حدیثی دیگر پیامبر اسلام(ص) به بیان کیفر شخصی میپردازد که نهی از منکر نمیکند. ایشان میفرمایند: «إنَّ اللّهَ عز و جل لَیُبْغِضُ المُؤْمِنَ الضَّعیفَ الّذی لا دِینَ لَهُ، فقیلَ لَهُ: وما المُؤْمِنُ الّذی لا دِینَ لَهُ؟ قالَ: الّذی لا یَنهى عَنِ المُنکَرِ» خداوند عز و جل از مؤمن ضعیفى که دین ندارد نفرت دارد. عرض شد: مؤمنى که دین ندارد کیست؟ فرمود: کسى که نهى از منکر نمیکند.
مسلماً در این میان توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری(مد ظله العالی) همچون همیشه میتوان راهگشا و تعیین کننده باشد که به همین منظور در ادامه تنها بخشی از منویات رهبر معظم انقلاب در زمینه امر به معروف را بررسی میکنیم.
امر به معروف تنها مسئله شرعی نیست، عقل هم آن را تائید میکند
ایشان در پیامی که به نخستین اجلاس پژوهشى امر به معروف و نهى از منکر در تاریخ یبست و سوم آبانماه سال ۱۳۷۹ دادهاند، امر به معروف را مسئلهای عقلی توصیف میکنند و تأثیر آن را نه تنها برای مردم که خود داعیان به معروف و ناهیان از منکر را نیز شامل آن میدانند.
«هر چند فریضه امر به معروف و نهی از منکر یکی از بزرگترین واجبات اسلامی است و توصیه به آن در قرآن و گفتارهای پیامبر خدا(ص) و امیرمؤمنان و دیگر امامان(ع) دارای لحنی کمنظیر و تکاندهنده است، ولی اگر کسی از این همه چشمپوشی کند و تنها به ندای خرد انسانی گوش بسپرد، باز هم بیشک این عمل سازنده را فریضه و تکلیف خواهد شمرد.
به نیکی خواندن و از بدی برحذر داشتن را کدام خرد سالم، ستایش نمیکند؟ و کدام انسان خیرخواه و حساس، از آن روی میگرداند؟ هنگامی که به این وظیفه عمل شود، به تعداد آمران و ناهیان، دعوت به خیر در میان مردم صورت میگیرد، و بیگمان لبیک گویان به این دعوت نیز کم نخواهند بود.
این فراخوانی، به گمان زیاد بر خود داعیان نیز نشانه نیک برجای میگذارد و از دو سو راه صلاح را هموار میسازد. کار نیکی که مخاطب خود را به آن امر میکنیم و رفتار زشتی که وی را از آن برحذر میداریم، هر چه بزرگتر و تأثیر اجتماعی یا فردی آن ژرفتر و ماندگارتر باشد، امر به معروف و نهی از منکر ما ارزشمندتر است و چنین است که عمل به این وظیفه، تضمینکننده دوام و استحکام حکومت صالحان است، و رها کردن و به فراموشی سپردن آن، زمینهساز سلطه اشرار و نابکاران.»
رهبر معظم انقلاب: امر به معروف و نهی از منکر «نظارت عمومی» است
ایشان در جایی دیگر و در خطبههای نماز جمعه نیز به مسئله امر به معروف و نهی از منکر میپردازند و آن را نوعی از «نظارت عمومی» معرفی میکنند. همچنین ایشان خطر بزرگ در کمین جامعه را تغییر جای گناه با ثواب میدانند و نسبت به آن هشدار میدهند و راهکار جلوگیری از این آفت بزرگ را امر به معروف و نهی از منکر میدانند.
ایشان میفرمایند: «اگر معناى امر به معروف و نهى از منکر و حدود آن براى مردم روشن شود، معلوم خواهد شد یکى از نوترین، شیرینترین، کارآمدترین و کارسازترین شیوههاى تعامل اجتماعى، همین امر به معروف و نهى از منکر است و بعضى افراد دیگر درنمىآیند بگویند «آقا! این فضولى کردن است!»
نه؛ این همکارى کردن است؛ این نظارتِ عمومى است؛ این کمک به شیوعِ خیر است؛ این کمک به محدود کردنِ بدى و شرّ است؛ کمک به این است که در جامعه اسلامى، گناه، همیشه گناه تلقّى شود. بدترین خطرها این است که یک روز در جامعه، گناه به عنوان ثواب معرفى شود؛ کار خوب به عنوان کار بد معرفى شود و فرهنگها عوض شود. وقتى که امر به معروف و نهى از منکر در جامعه رایج شد، این موجب مىشود که گناه در نظر مردم همیشه گناه بماند و تبدیل به ثواب و کار نیک نشود. بدترین توطئهها علیه مردم این است که طورى کار کنند و حرف بزنند که کارهاى خوب – کارهایى که دین به آنها امر کرده است و رشد و صلاح کشور در آنهاست – در نظر مردم به کارهاى بد، و کارهاى بد به کارهاى خوب تبدیل شود. این خطرِ بسیار بزرگى است.»( ۱۳۷۹/۰۹/۲۵)
تا به اینجا اهمیت امر به معروف و نهی از منکر و وظیفه طلبه جوان در انجام این مهم، بر همه ما روشن شده است اما اینکه مسئولان نیز تمام وظایف خود را به شکل کامل انجام دادهاند یا خیر را میتوانیم از مصاحبههای شهید خلیلی در ایام جانبازی به خوبی احساس کرد.
وظیفه بیمارستانها در اینگونه مواقع چیست؟
شهید خلیل در جایی گفته: «دوستان من را به بیست و شش بیمارستان دیگر هم بردند اما هیچ بیمارستانی من را به دلیل اینکه حالم وخیم بود پذیرش نمیکرد تا اینکه بالاخره ساعت پنج در بیمارستان عرفان عملم کردند.»
سؤالی که در اینجا مطرح میشود، آنکه مگر نه اینکه بخش اورژانس در بیمارستانها وظیفه دارند، بیماران را پذیرش کنند. اگر چنین است، چگونه ۲۶ بیمارستان در پایتخت، شهید خلیلی را نپذیرفتند و در نهایت یک بیمارستان خصوصی بعد از واریز مبلغ شش میلیون تومان وی را عمل میکند.
آیا تا کنون وزارت بهداشت اسامی این بیمارستانها را تهیه کرده است و یا قوهقضائیه و دادستان به عنوان نماینده مدعیالعموم شکایتی از این بیمارستانها کرده است یا خیر.
ضرورت توجه صدا و سیما به این موضوعات
قطعاً از خاطر هیچ کدام از ما ضایعه در گذشت، روحالله داداشی، قویترین مرد ایران خارج نشده است. او نیز به شکل اسفباری توسط چند جوان مضروب و به قتل رسید. صدا و سیما در آن ایام به شکل احسن وجه به این موضوع پرداخت و آن را تا قصاص قاتل پیگیری کرد. دعوتهای مکزر از خانواده مقتول در برنامههای زنده تلویزیونی و … نیز در این میان بود.
این حمایتها و روحیه مطالبهگری مطلوب است، اما سؤال اینجاست که مگر خون شهید خلیل در راهی جز اهداف عالیه نظام مقدس جمهوری اسلامی بر زمین ریخته شد که توجه چندانی به او نشد و اگر نبودند چند سایت و روزنامه که اخبار او را پیگیری کنند، شاید به همین میزان نیز توجه نمیشد.
اصلِ بالا بردن هزینه برای انصراف متقاضی
طبق یک اصل عقلی، اگر هزینههای یک کالا یا هر موضوع دیگر از منفعت آن بیشتر شود، متقاضیان آن محصول، کالا یا عمل از آن منصرف میشوند و دیگر به سراغ آن نمیروند.
شهید علی خلیلی تنها یک نمونه بود تا جامعه شاهد همه هزینههای امر به معروف و هی از منکر باشد و متوجه شود که انجام آن میتواند چه عواقبی را برای آمر یا ناهی داشته باشد. فقدان حمایت از سوی بیمارستانها، صدا و سیما و از همه دردناکتر برخی مسئولان، این تلقی را در ذهن جامعه بوجود میآورد که نکند خدای ناکرده، علاقهای به پیگیری این اصل اسلام عزیز ندارد.
نامه شهید خلیل به رهبری، ۱۵ روز قبل از شهادت
نمونه این مسئله را میتوان در نامه شهید خلیل به مقام معظم رهبری(مد ظله العالی) مشاهده کرد. که در بخشی از آن آمده است:«سلام آقا جان! امیدوارم حالتان خوب باشد. آنقدر خوب که دشمنانتان از حسودی بمیرند و از ترس خواب بر چشمانشان حرام باشد.
اگر از احوالات این سرباز کوچکتان خواستار باشید، خوبم؛ دوستانم خیلی شلوغش میکنند. یعنی در برابر جانبازیهایی که مدافعان این آب و خاک کردهاند، شاهرگ و حنجره و روده و معده من عددی نیست که بخواهد ناز کند… هر چند که دکترها بگویند جراحی لازم دارد و خطرناک است و ممکن است چیزی از من نماند…
من نگران مسائل خطرناکتر هستم… من میترسم از ایمان چیزی نماند. آخر شنیدهام که پیامبر(ص) فرمودند: «اگر امر به معروف و نهی از منکر ترک شود، خداوند دعاها را نمیشنود و بلا نازل میکند». من خواستم جلوی بلا را بگیرم. اما اینجا بعضیها میگویند کار بدی کردهام. بعضیها برای اینکه زورشان میآمد برای خرج بیمارستان کمک کنند؛ میگفتند به تو چه ربطی داشت؟!! مملکت قانون و نیروی انتظامی دارد!»
ولی آن شب اگر من جلو نمیرفتم، ناموس شیعه به تاراج میرفت و نیروی انتظامی خیلی دیر میرسید. شاید هم اصلاً نمیرسید… یک آقای ریشوی تسبیح بدست وقتی فهمید من چکار کردهام گفت: «پسرم تو چرا دخالت کردی؟ قطعاً رهبر مملکت هم راضی نبود خودت را به خطر بیندازی!» من از دوستانم خواهش کردم که از او برای خرج بیمارستان کمک نگیرند، ولی این سوال در ذهنم بوجود آمد که آقاجان واقعاً شما راضی نیستید؟؟ آخر خودتان فرمودید امر به معروف و نهی از منکر مثل نماز شب واجب است.
آقاجان! بهخدا دردهایی که میکشم به اندازه این درد که نکند کاری بر خلاف رضایت شما انجام داده باشم مرا اذیت نمیکند. مگر خودتان بارها علت قیام امام حسین(ع) را امر به معروف و نهی از منکر تشریح نفرمودید؟ مگر خودتان بارها نفرمودید که بهترین راه اصلاح جامعه تذکر لسانی است؟ یعنی تمام کسانی که مرا توبیخ کردند و ادعای انقلابیگری دارند حرف شما را نمی فهمند؟؟ یعنی شما اینقدر بین ما غریب هستید؟؟
رهبرم! جان من و هزاران چون من فدای غربتت. بهخدا که دردهای خودم در برابر دردهای شما فراموشم میشود که چگونه مرگ غیرت و جوانمردی را به سوگ مینشینید. آقا جان! من و هزاران من در برابر دردهای شما ساکت نمینشینیم و اگر بارها شاهرگمان را بزنند و هیچ ارگانی خرج مداوایمان را ندهد بازهم نمیگذاریم رگ غیرت و ایمان در کوچههای شهرمان بخشکد.»
همچنین مسئولان و نمایندگان حاضر در مراسم تشییع به ایراد سخن درباره این شهید پرداختند که در ادامه به بخشی از آنها اشاره میشود.
خون شهید «خلیلی» فرهنگ امر به معروف را ترویج میکند
سید محمد حسینی، وزیر سابق فرهنگ و ارشاد اسلامی، شهادت علی خلیلی را درسی بزرگ برای همه ملت ایران خواند و گفت: درسی که باید از شهادت این طلبه شهید بگیریم آن است که همه نسبت به بحث فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر توجه بیشتری انجام دهند.
وزیر سابق فرهنگ و ارشاد اسلامی اظهار کرد: امیدوارم که خون شهید موجب شود که فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر در سالی که رهبر معظم انقلاب، فرهنگ را به عنوان یکی از اولویتهای امسال نامیدند، ترویج شود.
جایی برای عفو متعرضان به آمران به معروف وجود ندارد
حجتالاسلام جلیل محبی، رئیس سازمان بسیج حقوقدانان با بیان اینکه باید پرونده جدیدی درباره علت شهادت شهید خلیلی تشکیل شود، گفت: دیگر جایی برای عفو متعرضان به آمران به معروف و ناهیان از منکر وجود ندارد و باید قصاص شوند.
مجلس به صورت جدی پرونده شهید خلیلی را در قوه قضائیه پیگیری میکند
علیرضا زاکانی، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی با اشاره به مطالبه عمومی مردم درباره پیگیری مجازات قاتل شهید خلیلی گفت: باید این مسئله را به صورت دقیق از طریق دستگاه قضایی دنبال کرد تا کار به نتیجه برسد.
وی افزود: مجلس نیز به صورت جدی پیگیر بحث پیگیری قضایی پرونده قاتل شهید خلیلی را دنبال خواهد کرد. باید تمامی کارها از طریق مسیر قانونی و در چارچوب قوه قضائیه دنبال شود.
اخبار مرتبط
سخنرانی منتشر نشده از امام موسی صدر درباره حضرت زهرا(س)
«فاطمه و نماز» عنوان سخنرانی امام موسی صدر است که به مناسبت ایام ماه جمادیبیشتر بخوانید
رهبر انقلاب اسلامی در دیدار صدها تن از زنان فرهیخته و فعال کشور:
زنان در اتفاقات اخیر در دهان دشمنان زدند/ غرب متجدد نسبت به مسئله زن جنایتبیشتر بخوانید