حضرت آیت‌الله عبدالله جوادی آملی، مفسر برجسته قرآن کریم در جلسه درس اخلاق هفتگی خود که در محل نمازخانه بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء و با حضور خیل علاقمندان به معارف الهی برگزار شد، با طرح مباحث امام شناسی به وظیفه شیعیان در عصر غیبت اشاره کرد.

حضرت آیت الله جوادی آملی با بیان این که جریان امامت جزء اصول رسمی مذهب ما است، بیان داشت: امام از برجسته‌ترین خلفای الهی است و این جمله نورانی که خدا فرمود «إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خلیفه» این ﴿جاعِلٌ﴾ صفت مشبهه است و معنای ثبوت و دوام دارد، یعنی من دائماً در عالَم خلیفه دارم.

وی ادامه داد: کسی که عهده‌دار این کار است انسان کامل معصوم است که در زمان پیامبر(ص) خود آن حضرت و در زمان غیبتش جانشینان و ائمه معصوم(ع) هستند.

مفسر برجسته قرآن کریم با بیان این که تعیین خلیفه الهی، فقط تربیت جامعه انسانی نیست، بیان داشت: خداوند که حضرت آدم(ع) را آفریده، برای اداره عالَم و خلافت عالم کافی نیست تا فرشته‌ها بگویند «نحن نسبّح بحمدک و نقدّس لک»، محور بحث تنها این که انسان، مدنی بالطبع است و قانون و رهبر می خواهد نیست، این ذرّه‌ای از آن مسائل است، اگر محور بحث این ها بود نه ملائکه می گفتند «نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَ نُقَدِّسُ لَکَ» نه سخن از تعلیم اسما بود نه لازم بود خدا بفرماید: «إِنِّی أَعْلَمُ ما لا تَعْلَمُونَ» محور بحث این است که شما که فرشته هستید نمی‌توانید معلّم بشر باشید، بشر اُسوه می‌طلبد.

وی با ذکر حدیثی از کتاب الحجه اصول کافی، یادآور شد: احدی همتای امام نیست و هرگز عقل امامت و امام را نمی شناسد که او را انتخاب کند.

حضرت آیت الله جوادی آملی با بیان این که با ظهور حضرت صاحب الزمان(عج) که هم اکنون مصداق کامل خلیفه الهی هستند، عقل جامعه کامل می شود، بیان داشت: وقتی حضرت با آن جلال و شکوه ظهور می‌کند عقل جامعه کامل می‌شود، مگر با کشتن می‌شود جامعه را اصلاح کرد؟! با عقلانیّت، جامعه اداره می‌شود آن وقت اصلاح جامعه خیلی سهل است، عدل، عالَم را پر می‌کند عقل، عالَم را پر می‌کند اگر بنا بشود جامعه به سمت عقل و عدل حرکت کند هیچ مشکلی در جامعه پیش نمی‌آید ما چنین امامی داریم.
وی با تأکید بر این که به جای تلاش و اصرار بر دیدن امام معصوم، تلاش کنیم تا مورد نظر امام(ع) قرار گیریم، گفت: ما اصرار نکنیم امام(ع) را ببینیم تمام تلاش و کوشش ما این باشد که امام، ما را ببیند وگرنه کسانی بودند که مدت‌های مدید پیغمبر(ص) را دیدند، پشت سرش نماز پنج وقت را می‌خواندند، آن هم در مسجدالنبی که بعد از مسجدالحرام بهترین مسجد روی زمین است، ولی مشکلشان حل نشد.
استاد برجسته حوزه علمیه قم با بیان این که خداوند نسبت به بندگان خود دو نوع نگاه و نظر دارد، بیان داشت: وجود مبارک امام چون خلیفهالله است دو نگاه دارد چون مستخلف‌عنه‌اش، یعنی الله دو نگاه دارد، خدای سبحان یک نگاه عمومی دارد که «و الله بکل شیء بصیر» خب همه را می‌بیند و هر کاری ما بکنیم ذات اقدس الهی می بیند، اما یک نگاه خصوصی که خدا بعضی‌ها را نگاه نمی‌کند با بعضی‌ها حرف نمی‌زند آن نگاه مهم است، در بخش‌هایی از آیات مربوط به معاد دارد که «لا یَنْظُرُ إِلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیامَهِ» خدا با بعضی‌ها حرف نمی‌زند بعضی‌ها را نگاه نمی‌کند، خب آن نگاه، نگاه تشریفی است.
وی با تاأکید بر این که باید تلاشمان این باشد که ولی خدا به ما نگاه لطف آمیز خود را داشته باشد، خاطرنشان کرد: وجود مبارک ولی عصر(عج) دو نگاه دارد، یک نگاه عمومی است که ما هر کاری بکنیم اعمال را به عرض حضرت می‌رسانند و ایشان می‌بیند، ولی عمده آن نگاه تشریفی و فیض و عنایت است، از این رو تمام تلاش و کوشش ما این باشد که حضرت، به ما یک نگاه لطف‌آمیز و تشریفی بکند.
حضرت آیت الله جوادی آملی در بخش دیگر از سخنان خود با بیان این که امام در همه حال ناظر بر اعمال ما هستند، اظهار داشت: با توجه به این که امام معصوم هم نگاه عمومی دارد، هم نگاه خصوصی دارد، معلوم می شود ما غایبیم نه امام، مبادا کسی خیال کند حالا حضرت وقتی خواب است نگاه نمی‌کند، او که با چشم ظاهری نگاه نمی کند، پیامبر اسلام در حدیث شریفی می فرمایند قلب ما که نمی‌خوابد «تنام عینی و لا ینام قلبی» ما همیشه بیداریم.
وی در بخش دیگری از سخنان خود به وظیفه شیعیان در عصر غیبت اشاره کردند و تصریح کرد: وقتی زراره از وجود مبارک امام صادق(ع) سؤال کرد وظیفه ما در عصر غیبت چیست؟ فرمود این دعای نورانی که بخوان «اَللّهُمَّ عَرِّفْنی‏ نَفْسَکَ فَاِنَّکَ اِنْ لَمْ تُعَرِّفْنی‏ نَفْسَکَ لَمْ اَعْرِفْ رَسُولَکَ اَللّهُمَّ عَرِّفْنی‏ رَسُولَکَ فَاِنَّکَ اِنْ لَمْ تُعَرِّفْنی‏ رَسُولَکَ لَمْ اَعْرِفْ حُجَّتَکَ اَللّهُمَّ عَرِّفْنی‏حُجَّتَکَ فَاِنَّکَ اِنْ لَمْ تُعَرِّفْنی‏ حُجَّتَکَ ضَلَلْتُ عَنْ دینی‏» این دعایی است که زراره از وجود مبارک حضرت نقل می‌کند و روایت معتبری است، این عمیق‌ترین درس امامت‌شناسی را به ما می‌دهد.

مفسر برجسته قرآن کریم در توضیح این حدیث شریف، گفت: امامت از سنخ ولایت است، از سنخ وکالت نیست، نصبی است، رأی دادن مردم نیست، برای این که در امام، عصمت شرط است، عصمت هم مثل عدالت نیست که با تجربه به دست بیاید عصمت دو عنصر محوری دارد؛ یکی صیانت از خطای در علم، یکی صیانت از خطیئه در عمل، در هیچ علمی از علوم اشتباه نکند، در هیچ عملی از اعمال هم اشتباه نکند.

وی افزود: معصوم بودن از خطای علم و خطیئه عملی را جز وحی و جز الهام الهی کسی نمی‌تواند بگوید، از این رو ما امام را خودمان نمی‌توانیم بشناسیم، از طرفی امام، خلیفه پیامبر(ص) ما تا مستخلف‌عنه را نشناسیم که خلیفه را نمی‌شناسیم، این بین راه است نه پایان راه، پیامبر هم خلیفهالله است تا ما الله را نشناسیم، خلیفهالله را نمی‌شناسیم این سه جمله یک رسالهٴ عمیق علمی را دارد.
وی ادامه داد: پیامبر را بدون امام نمی‌شود شناخت، برای این که امام، رهبر که نیست تا بگوییم جامعه را می‌خواهد اداره کند، خلیفهالرسول است این با غدیر حل می‌شود با سقیفه که حل نمی شود، پیامبر، خلیفهالله است وجود مبارک امام، خلیفهالرسول است و کسی که رسول را نشناسد امام را نمی‌شناسد؛ یعنی علت را نشناسد معلول را نمی‌شناسد، مستخلف‌عنه را نشناسد خلیفه را نمی‌شناسد و همه اینها به الله مرتبط است کسی الله را نشناسد خلیفهالله را نمی‌شناسد.
استاد عالی حوزه علمیه قم با بیان این که جهنم نرفتن کمال نیست بلکه قلل بهشت را فتح کردن کمال است، اظهار داشت: اصرار نداشته باشید که بهشت بروید این همه دیوانه‌ها را خدا به جهنم نمی‌برد، این همه کودکان را که خدا به جهنم نمی‌برد، نسوختن هنر نیست جهنم نرفتن, کمال نیست باسواد شدن و قُلل بهشت را فتح کردن کمال است.
وی ادامه داد: الآن خیلی‌ها سؤال می‌کنند ما در عصر غیبت باید چه کار کنیم؟ این دعاهای نورانی امام زمان(عج) درس باسواد شدن عصر غیبت را می‌دهد ما که در حوزه یا دانشگاه هستیم یک وظیفه داریم توده مردم که مشغول کشاورزی و دامداری‌ هستند یک حساب دیگری دارند، حالا شاید در قیامت آنها جلوتر از ما باشند، معلوم نیست عاقبت چه خواهد شد آن‌جا چه خواهد شد، اما ما وظیفه‌ای داریم و وظیفه ما باسواد شدن است و عملِ باسوادی است کار حوزه و دانشگاه این است کار توده مردم هم جای دیگر است.
حضرت آیت الله جوادی آملی با بیان اینکه وظیفه حوزه و دانشگاه در دعاها انتخاب دعاهایی است که درس علم می آموزد، بیان داشت: همین دعای نورانی حضرت حجّت که «اللهمّ ارزقنا توفیق الطاعه» کم حرف دارد؟! وظیفه علما را مشخص می‌کند, وظیفه جوان‌ها را مشخص می‌کند, وظیفه مسئولین را مشخص می‌کند, وظیفه اغنیا را مشخص می‌کند, این دعا را شما به عنوان یک محقّق و پژوهشگر مراجعه کنید، برای همه علماء، محققین، مجاهدین، معلمین، متعلمین و جوانان دستور خاص دارد ، این معلوم می‌شود دعای باسوادی است دعای درس‌آموزی است.

وی افزود: یا همین دعای ندبه که از آن حضرت نقل شده است می‌بینید آغاز این دعا این است که خدایا درست است شما به ائمه مسئولیت دادی, درست است بر مردم واجب است از آنها اطاعت کنند اما چیزهایی هم برای اینها شرط گذاشتی «بعد أن شرطت علیهم الزهد فی درجات هذه الدنیا الدنیه» فرمود خدایا اول از این ائمه تعهّد گرفتی, شرط کردی که نسبت به دنیا زاهد و بی‌رغبت باشند بعد به مردم فرمودی به دنبال اینها حرکت کن اینها هم بیانات نورانی امام زمان است دعایی از حضرت. بنابراین وظیفه ما کاملاً روشن و مشخص است که در عصر غیبت چه کار کنیم اگر این کارها را کردیم آن وقت ان‌شاءالله حضرت به ما نگاه می‌کند.