اگر نزدیک به ۷۰ سال پیش آیت‌الله بروجردی با قدرت از تاسیس دارالتقریب مذاهب اسلامی الازهر حمایت معنوی و مالی کرد امروز و پس از توقف ۳۰ ساله فعالیت آن به نظر می‌رسد نیازمند احیای آن در جهت تقویت «دیپلماسی وحدت اسلامی» هستیم.نقش آیت‌الله بروجردی در تاسیس دارالتقریب الازهر؛ ضرورت احیای آن در وضعیت امروز جهان اسلام روز گذشته ۱۳ شوال سالگرد رحلت آیت‌الله بروجردی بزرگ مرجع شیعه بود فردی که در طول حیات خود یکی از ستون‌های تقریب مذاهب اسلامی بود.

مکاتبات وی با شیخ شلتوت از شیوخ الازهر و نتیجه آن یعنی تایید فقه جعفری در دانشگاه هزار ساله الازهر یکی از این فعالیت‌هاست. اما شاید بتوان حمایت از تاسیس دارالتقریب مذاهب اسلامی در الازهر و مصر را از مهمترین اقدامات این بزرگ مرجع شیعه در عرصه تقریب مذاهب اسلامی دانست. * داستان شکل‌گیری دارالتقریب مذاهب اسلامی الازهر ماجرای تاسیس دارالتقریب مذاهب اسلامی الازهر از این قرار است که شیخ محمدتقی قمی(ره) که از ابتدای عمر پربرکتش دغدغه تقریب بین مذاهب اسلامی را داشت مانند خیلی دیگر از مصلحین معاصر از تفرقه و تشتت بین امت اسلامی نگران و غمگین بود؛ جهت حل این مشکل و رفع تفرقه و رسیدن امت اسلامی به یک اتحاد و انسجام، در فکر بود. شیخ قمی(ره) پس از فراگیری زبان عربی به مصر سفر کرد و در آنجا با شیخ محمد مصطفی مراغی ـ رئیس وقت الأزهرـ این دغدغه خویش را مطرح کرد و شیخ مراغی با توجه به اوضاع خفقان‌آمیز آن زمان مصر با احتیاط اصل مسأله را پذیرفت اما بعدها کمک‌های شایانی به این مسأله کرد. با شروع جنگ جهانی دوم شیخ قمی(ره) مجبور شد مصر را ترک کند و به ایران بازگردد اما در ایران به خدمت حضرت آیت‌الله بروجردی(ره) رفت و با ایشان نیز این مسأله را در میان گذاشت که با حمایت و تأئید قاطع معظم‌له روبرو شد. پس از اتمام جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۴۶ شیخ قمی(ره) مجدداً به مصر بازگشت و این بار فعالیت‌های تقریبی را با شدت بیشتری دنبال کردند تا اینکه یک سال بعد مصادف با ۲۹ ربیع‌الأول سال ۱۳۶۶ق دارالتقریب به همت وی و با حمایت‌های حضرت آیت‌الله بروجردی(ره) از یک سو و شیخ الأزهر از سوی دیگر تأسیس شد. اعضای موسس دارالتقریب عبارت بودند از: شیخ محمدتقی قمی، شیخ عبدالمجید سلیم، شیخ محمود شلتوت شیخ الازهر، شیخ عبدالعزیز عیسى‏، شیخ حسن البنّا رهبر اخوان المسلمین، حضرت آیت‌اللَّه شیخ محمدحسین آل‌کاشف الغطاء، حضرت آیت‌اللَّه سید عبد الحسین شرف‌الدین الموسوی صاحب المراجعات و رهبر وقت شیعیان لبنان ومحمد علی پاشا. * کمک مالی آیت‌‌الله بروجردی به دارالتقریب اسلامی الازهر آیت‌الله بروجردی(ره) به دارالتقریب کمک مالی نیز می‌کردند چه اینکه آیت‌الله واعظ‌‌زاده نقل می‌کند: «آقای حاج سید جمال‌الدین میردامادی از فضلای اصفهانی‌الاصل ساکن تهران که سابقه ممتد تحصیل در اصفهان داشته و از رفقای قدیمی و یار مصاحب مرحوم شیخ محمد تقی قمی و در حقیقت نماینده او در تهران بود، در دو سال پیش از این به من گفت: مرحوم آیت‌الله بروجردی به دارالتقریب و مجله رسالهالاسلام، کمک می‌کرد. یک روز در بازار تهران، مرحوم حاج عباسقلی بازرگان را که وکیل آیت‌الله بروجردی بود دیدم به او گفتم: حاجی این مرد «یعنی آقای قمی» در قاهره خدمت می‌کند پول بده برایش بفرستم گفت : من از آیت‌الله بروجردی استفسار می‌کنم اگر اجازه داد می‌دهم؛ چند روز دیگر باز او را در بازار دیدم که جلو می‌آمد و می‌خندید ، گفتم حاجی چه کردی؟ گفت: خدمت آیت‌الله مطلب را عرض کردم؛ فرمودند: حاجی هم خودت پول بده هم از دیگران بگیر و بده اما فعلاً مصلحت نیست نام مرا ببری»؛ پس از آن، مرتباً از حاجی پول می‌گرفتم و برای آقای قمی می‌فرستادم؛ من عرض می‌کنم به احتمال قوی باعث تعطیل دارالتقریب و مجله رساله الاسلام، آن بود که آیت‌الله بروجردی در سال ۱۳۴۰ شمسی فوت کرد و دیگر کسی به آن کمک نکرد.» بنابر این گزارش اما دلیل اصلی تعطیلی دارالتقریب الازهر این نبود بلکه علت اصلی اقدامات پان‌عرب جمال عبدالناصر بود تا جایی که این مرکز با تمامیت‌طلبی ناصر و پس از مقابله با جریان‌های اسلامگرا چون اخوان‌المسلمین در نیمه‌های دهه ۵۰ فعالیت‌های آن به مرور زمان به شدت کاهش یافت تا نهایتا در اوایل دهه ۸۰ و آغاز دیکتاتوری مبارک فعالیت‌های آن متوقف شد و علیرغم برخی تلاش‌ها فعالیت‌های آن از سر گرفته نشد. * تلاش برای احیای دارالتقریب الازهر پس از انقلاب مصر و شکست آن یکی از این اقدامات در دوران ریاست‌جمهوری محمد خاتمی بود؛ زمانی که حضرات آیات‌ تسخیری و جنتی به همراه سیدمحمد خاتمی به قاهره سفر کردند و در پی آن تعدادی از علمای الازهر از جمله «شیخ محمود عاشور» نماینده سابق الازهر، «محمد الدسوقی» و «آمنه نصیر» فرصت را غنیمت شمردند و «دارالتقریب مذاهب اسلامی» الازهر را مجددا فعال کردند و ریاست آن را شیخ عاشور برعهده گرفت اما مبارک وارد شد و تمام تلاش‌های الازهر را نابود و این شورا را معلق کرد. بنابر این گزارش پس از پیروزی انقلاب ۲۵ ژانویه مصر بار دیگر تلاش‌هایی برای احیای این مرکز آغاز شد و شیخ محمود عاشور در نیمه سال ۲۰۱۱ گفت: فرصت اکنون برای احیای این شورا مناسب است و به‌زودی فعالیت‌های آن را از سرخواهیم گرفت و این شورا را به مجمعی بزرگ تبدیل می‌کنیم. وی حتی از تعیین ساختمانی برای این مرکز و تجهیز آن خبر داده و افزوده بود: به دنبال تعیین سیاست‌های آینده مجمع هستیم به احتمال زیاد اندیشمندان بزرگ مسلمان در امور مختلف به این مجمع می‌پیوندند و عمل ما فقط در حیطه فقه نیست و مجمع دارای کمیته‌های فرعی همچون «فقه مذاهب»، «فرق دینی» و «تاریخ ادیان و مذاهب» خواهد بود و کمیته اصلی کمیته «تقریب» خواهد بود. پس از آن دکتر احمد عبدالرحیم السایح، استاد عقاید الازهر و از فعالان تقریبی نیز از تبدیل «دارالتقریب مذاهب اسلامی الازهر» به مجمع خبر داده و گفته بود: ۲۰ عالم اهل تسنن به همراه برخی از علمای شیعه در ایجاد این مجمع اتفاق کردند و به زودی شعب این مجمع در پایتخت‌های اسلامی و عربی ایجاد می‌شود. اما پس از این چند موضع‌گیری خبر جدی درباره دارالتقریب الازهر و فعالیت‌های آن منتشر نشد و عملا فعالیت‌های آن به دلیل عدم تحقق استقلال الازهر که یکی از اهداف انقلاب ۲۵ ژانویه بود و ورود برخی مقامات الازهر به برخی سخنان ضدوحدت به محاق رفت. * احیای دارالتقریب مذاهب اسلامی الازهر نیاز «دیپلماسی وحدت اسلامی» به گزارش فارس، از ابتدای پیروزی انقلاب مصر در ۱۱ فوریه ۲۰۱۱(۲۲ بهمن ۸۹) در این طرف یعنی در ایران نیز نه تنها تلاشی برای کمک به احیای این مرکز نشد بلکه رابطه با الازهر برای وحدت اسلامی به صورت جدی پیگیری نشد. به نظر می‌رسد با توجه به سخنان کارشناس درباره راه‌های تحقق «دیپلماسی وحدت اسلامی» که یکی از آنها نقش‌آفرینی جدی اهل‌سنت و بزرگان آن در این عرصه است باید مسئولان مجمع تقریب مذاهب اسلامی در ایران و بزرگان حوزه‌های علمیه چون شیخ قمی(ره) و آیت‌الله بروجردی برای احیای دارالتقریب اسلامی الازهر تلاش کنند. چه اینکه آیت‌الله مبلغی در این باره می‌گوید: تقریب را نمی‌شود شیعه تنها و یا سنی به تنهایی مدیریت کند؛ … تقریب یک امر حساسی در جهان اسلام است تقریب ابتدا باید در مدیریت روندهای منتهی به تقریب، تقریب ایجاد کند؛ رفتار غیر تقریبی نمی‌تواند تقریب ایجاد کند و مدیریت بر تقریب به صورت غیرتقریبی غیر ممکن است.