وی با بیان این که این مباحث یک احتمال است افزود: اولین نکته این است که هنر امروز به عنوان یک ضرورت جامعه بشری مطرح است نه به عنوان امری که در جامعه وجود دارد؛ اگر نگاه فقیه در این جهت تغییر کند فقیه می‌تواند به موضوعی که در جامعه هست نپردازد ولی چیزی که ضرورت دارد فرق دارد.

آیت الله فاضل لنکرانی خاطرنشان کرد:امروز ترویج اندیشه‌های باطل از طریق هنر صورت می‌گیرد و ترویج اندیشه‌های حق هم باید از هنر استفاده کرد و شبیه ان چیزی که فقها در واجبات نظامیه مطرح می کنند ارزش هنر از آنها کمتر نیست.

وی فقه هنر در اقسام فقه اجتماعی قرار دارد ابراز داشت: فقه حکومتی هم زیر مجموعه فقه اجتماعی قرار دارد نکته‌ای که یک فقیه باید توجه کند این است که بنابر این که احکام تابع ملاکات است آیا باید همان ملاکات فقه فردی را در فقه اجتماعی مطرح کنیم یا خیر باید تفکیک کنیم؛ باید در دروس خارج ملاکات فقه اجتماعی را تبیین کنیم و درک بکنیم.

استاد درس خارج حوزه علمیه تصریح کرد: ما مقاصد شریعت را به عنوان موجبه جزئیه قبول داریم و این که بگوییم شارع مقاصدی را در اختیار مجتهدین قرار داده که بتوانند حکمی را استنباط کنند چنین چیزی وجود ندارد و اگر چیزی به عنوان حفظ نسل به عنوان مقاصد شریعت داریم نمی توانی این را دلیل بر بسیاری از اقدامت بدانیم و اگر چه که مقاصد مطرح است ولی مستقیم نمی شود در میدان استنباط قرار بگیرد.

وی نکته سوم  را تقسیم عناوین به مادون و مافوق دانست و یادآور شد: در فقه این تفکیک به صورت رسمی واقع نشده است و اشاره ای هم در کلمات فقهای بزرگ ندیده ام؛ ما یک عناوین مادون داریم و نکته این است که تمام تمرکز را در اطلاق و تبیین عناوین مادون می آوریم در حالی که باید برویم سراغ عناوین ما فوق و حکم رااز آنها استنباط کنیم.

آیت الله فاضل لنکرانی بیان داشت: در بحث غنا خود عنوان غنا را اگر در نظر بگیریم حرام است ولی در ادله، غنا یک عنوان مافوق دارد که تعبیر به لهو الحدیث می شود و گاهی تعبیر به قول زور می شود و گاهی تعبیر به فساد می شود؛ از این تعابیر معلوم می شود عنوان مافوق غنا این موارد است و باید به این عنوان مافوق پرداخت نه عناوین مادون؛ معلوم می شود خود غنا موضوعیت ندارد و حق و باطل است که موضوعیت دارد و در ادله داریم که اگر غنایی شما را به یاد بهشت آورد اشکالی ندارد.

وی با بیان این که نیازی نیست که تا این حد در رابطه برای عناوین مادون مانند غنا وقت صرف کنیم، افزود: در زمان ائمه(ع) که تعریفی از غنا ذکر نشده است به خاطر وضوح ان نبوده بلکه لازم نبوده است؛ همین بحث در رابطه با شطرنج آمده است که آن را به خاطر قمار بودن آن حرام دانسته است؛ در باب فقهی یک فقیه نباید تحت تأثیر جو باشد که بگوید شرایط امروز می‌پسندد که غنا جایز باشد ولی باید از لحاظ مبانی مافوق موضوعات را بررسی کرد زیرا شرع نخواسته است که عناوین را محدود بکند به عناوین مضیق مانند غنا و یا شطرنج و موارد دیگر.

استاد درس خارج حوزه علمیه خاطرنشان کرد: در فقه هنر مسأله اراده و قصد بسیار مهم است زیرا ما در مسأله لباس که در نمایش‌ها مرد به لباس زن در می آید و مرد در لباس زن در می آید ولی ما وقتی به فقه مراجعه می کنیم می بینیم باید قصد تشبه باشد و مرد خود را در مرتبه ای قرار دهد که آن انتظاری که از جنس مخالف است را اراده کند که می‌رسد به لواط و مساحقه و این حرف‌ها و در فقه در جایی موضوعات عنوان حرمت و حلیت پیدا می کند که قصد جدی داشته باشد.

وی در رابطه با بحث مجسمه سازی ابراز داشت: ما اول باید ضرورت هنر را باور کنیم که بشر نمی‌تواند از آن جدا باشد و ملاکات فردی را از ملاکات اجتماعی جدا کنیم و عناوین مادون را از عناوین مافوق جدا کنیم سپس به چارچوب منضبط در مسائل فقهی دست خواهیم یافت.

وی با اشاره به این که مطالعات تاریخی نشان می‌دهد که هنر در جوامع بشری همیشه بوده است، افزود: مطالعات اجتماعی در رابطه با هنر از جنبه اقتصادی و توصیفی تبیینی قابل بحث است.

حجت الاسلام والمسلمین واعظی خاطرنشان کرد: دسته سوم مطالعات فلسفی هنر است که در دو بخش فلسفی و هرمنوتیک قابل بحث است و فلسفه هنر یک ترکیب وصفی است یعنی گونه ای فلسفیدن که به حوزه هنر مربوط می‌شود و چون ترکیب اضافی است مطالعه درجه دوم به حساب می آید.

وی ابراز داشت: دسته چهارم مطالعات اخلاقی در حوزه هنر است و نوعی اخلاق حرفه ای است و بحث در الزامات اخلاقی حوزه هنر است که مربوط به اخلاق حرفه ای است.

رییس دفتر تبلیغات اسلامی قم دسته پنجم مطالعات را مطالعات فقهی حقوقی حوزه هنر دانست و تصریح کرد: در حوزه نسبت میان فقه و هنر دو نگاه حداقلی و حد اکثری وجود دارد؛ کسانی که نگاه حداقلی دارند شأن فقه را در هنر تقلیل می‌دهند به این که چه هنری در فقه مجاز است و چه هنری غیر مجاز؛ این افراد در واقع دچار قصور جدی در موضوع شناسی و نگاه تقلیل گرایانه به فقه هستند.

وی با اشاره به این که به لحاظ موضوع شناسی ما باید نقش هنر را در حوزه اجتماع بشناسیم، یادآور شد: فقه پیوند عمیقی با فرهنگ دارد و فرهنگ چهار لایه اصلی دارد و هنر سنخ چیزی است که در تمام لایه‌ها تأثیر گذار و باور ساز است زیرا بسیاری از مردم با برهان به ادراک نمی‌رسند و باورهاشان را در حوزه خطابیات و جدلیات کسب می کنند؛ پس عنصر جدل و خطابه در سامان مدینه فاضله نقش مهمی دارد.

حجت الاسلام  والمسلمین واعظی با اشاره به این که هنر در تغییر نظام ارزشی و زیبا شناختی جامعه نقش دارد، بیان داشت: چه بسیار خوبی‌های واقعی که به کمک هنر مبتذل تبدیل به منکرات می‌شود و چه بسیار بدی‌هایی که با استفاده از هنر به ارزش تبدیل می‌شوند و این قدرت هنر را در باور سازی نشان می‌دهد؛ در حوزه رفتار سازی و نماد سازی هنر می تواد بسار فعال باشد و پیوند عمیقی در حوزه فرهنگ و هنر وجود دارد.

وی با بیان این که یک بخش غیر قابل انکار در هر جامعه ای نظام ارتباطی است، خاطرنشان کرد: نمی شود جامعه ای را متصور شد که نظام ارتباطی نباشد؛ نظام ارتباطی دو رکن دارد، اول معنا سازی و ایده سازی و رکن دوم رسانه ای است که آن معنا را به مخاطبان انتقال ‌دهد و هنر هم در معنا سازی ایفای نقش می کند وهم هنر یک رسانه است و کسانی که نسبت فقه و هنر را تقلیل می دهند به نقش عظیم هنر در حوزه فرهنگ توجه ندارند.

رییس دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم در بیان علت نگاه تقلیل گرایانه، تصریح کرد: این بر می گردد به نگاه تقلیل گرایانه که به فقه دارند و فکر می کنند که فقه آمده است که رفتار ما را از نظر احکام پنج گانه مورد بررسی قرار دهد ولی نگاه حداکثری یعنی این که فقه را در منظر کلان اداره جامعه دیدن و وقتی این گونه نگاه کنیم کارکردی برای فقه متصور خواهد بود که صرف ناظر بودن و نظر دادن نیست و در تمام شئونات اجتماعی وارد می شود و فقه وارد فضای ترسیم ساختارهای کلان جامعه می‌شود و از مناسبات و الزامات وضعیت مطلوب جامعه بحث می کند.

وی یادآور شد: هنر از منظر فقه حکومتی این گونه تفسیر می شود که هنر با این قدرت در فرهنگ باید فقیه بگوید الزامات هنر متعالی چیست و یک میدان گسترده از بحث باز می شود که با نگاه فردی و تقلیل گرایانه این بحث به وجود نمی آید.

وی با بیان این که نهج البلاغه یک پدیده هنری است، افزود: جرج جرداق که یک مسیحی متعصب است در ملاقات با من گفت شیوایی و بلاغت نهج البلاغه من را زمین‌گیر کرد؛ صحیفه سجادیه هم چه از نظر شکل و چه از نظر محتوا یک اثر هنری است و چنان حضرت سجاد(ع) الفاظ را انتخاب می کند که یک بشر طبیعی نمی تواند این گونه سخن بگوید و اگر چه که این کتاب‌ها مولود اسلام هستند ولی برای انسان هستند و برای تمام انسان‌ها جذاب و زیبا هستند و حتی یک بودایی و مسیحی هم می تواند از این ادعیه برای ارتباط با معبود خود استفاده کند.

حجت الاسلام والمسلمین علیدوست با بیان این که هنر یک رفتار متناسب است و اخلاق را هم در بر می گیرد، خاطرنشان کرد: رفتار پیامبر(ص) خودش هنر است و سبب تسلیم می‌شود؛ اسلام با هنر آغاز شده است و با هنر به بقای خود ادامه می دهد و با هنر هم به انجام می رسد و لازم است که تعیّنات هنری را در عصر ظهور هم بررسی کنیم.

وی با اشاره به این که هنر در بطن اسلام است، ابراز داشت: پدیده هنر یک خَلق است و حکم بردارد نیست ولی یک دفعه در یک عنوان خاص قرار می‌گیرد مانند غنا و غیره که حکم دارد.

استاد درس خارج حوزه علمیه با بیان این که برخی را احتجاب معاصرت می گیرد، تصریح کرد: ما در حوزه علمیه قم صدها نیروی فاضل داریم و این ظرفیت می تواند کار کارستان انجام دهد؛ آسیب‌هایی هم دارد از جمله این که حجاب و احتجاب است و باید برگردیم به علمای سلف، دومین آسیب این که احساس دیر به دنیا آمدن داریم و این که دیگر جایی برای کار نیست ولی به یقین اگر ما زود به دنیا نیامده باشیم دیر به دنیا نیامده ایم و سومین آسیب علاقه به کارهای تکراری و پوییدن راه های طی شده است که باید بین اهم و مهم، اهم را انتخاب کنیم و راه‌های طی نشده برا برویم.

وی با بیان این که چهارمین آسیب وجود این باور است که نمی شود هنری داشته باشیم که فاخر باشد و از هنجارهای شرعی هم عبور نکنیم، یادآور شد: احساس ناامیدی از امکان پاسخگویی به نیازهای روز هنری مردم با حفظ شریعت از مهم‌ترین آسیب‌ها است  که در بخش های مختلف اقتصاد و سیاست هم این بحث وجود دارد و در گذشته هم این بحث وجود داشته است که آیا باید تلویزیون را تعطیل کنیم یا فقط روضه و سخنرانی پخش کنیم و راهی جز این نیست که این همان گفتمان ناامیدی است که نمی شود.

حجت الاسلام والمسلمین علیدوست با اشاره به این که ما لطف خداوند را در جای جای این کار حس می کردیم، بیان داشت: سیاست اول حفظ هنجارهای فقهی است و نمی خواهی هیچ قدمی خارج از انضباط فقهی باشد و دوم نوآوری و قدم به جلو و تلاش کردیم این بار را به جلو برانیم و نباید ناامید بود و می توان هنری داشت فاخر که فائق بر هنر های غربی باشد زیرا هنر متعهد، نیاز متدینان نیست بلکه نیاز انسان است و اگر دست به دست هم داده شود و از ظرفیت‌ها استفاده شود می شود این هدف را عملی کرد و لازمه ان این است که احتیط در فتوا برود کنار و به جایش انضباط فقهی بیاید.

وی با بیان این که فقها در فتوا دادن آیات را با روایات تفسیر می‌کنند، افزود: در بحث غنا چندین روایت آمده است که مراد از لهوالحدیث غنا است و بعد سراغ لغت می رویم که غنا چیست که بعد فقیه می رسد به صوت مرجع فیه؛ چون لغت مفهوم داشتن  و گمراه شدن و قصد لذت را دخیل در غنا ندانسته است فقها هم آن را دخیل ندانسته است در حالی که در خود آیه آمده است که غنا مربوط به سخن مفهوم دار است و دیگر موارد.

استاد درس خارج حوزه علمیه با اشاره به این که همان گونه که روایات آیه را تفسیر می کند آیه هم احادیث را تفسیر می کند خاطرنشان کرد: رابطه میان آیات و روایات دو سویه است و چون در آیه لفظ حدیث به کار رفته و گمراهی به کار رفته و هم قصد مطرح شده است باید آن را هم دخیل در معنای غنا دانست.