نگاهی به توصیه‌های نهج‌البلاغه درخصوص خانواده؛ مدارا کردن و قناعت رمز موفقیت همسران از دیدگاه امام علی(ع) خانواده، یکی از مهم‌ترین نهادهایی است که دین اسلام همواره بر بنیان نهادن آن تاکید داشته، به‌طوری که در قرآن مجید آیات فراوانی درباره خانواده وجود دارد، اما این تاکید منحصر به قرآن نیست بلکه در کتابی همچون نهج‌البلاغه نیز در خصوص این نهاد و رفتاری که همسران باید نسبت به دیگر داشته باشند ‌توصیه‌های ارزنده‌ای دیده می‌شود. به همین دلیل به‌سراغ یک استاد حوزه و دانشگاه رفتیم تا ما را بیشتر با رهنمودهایی که امیرمومنان امام علی(ع) در زمینه همسران در کتاب نهج‌البلاغه داشته‌اند، آشنا کند….

حجت‌الاسلام و المسلمین مشیری می‌گوید: زندگی امام علی(ع) به عنوان یک فردی که هم در زندگی شخصی و هم از زندگی اجتماعی خود موفق بوده مورد توجه همگان قرار دارد. آن امام در نامه‌هایی که به سایرین داشته‌اند کلیدهای خوشبختی و سعادت را بیان کرده‌اند. در زمینه رفتار و وظایفی که همسران باید نسبت به یکدیگر رعایت کنند نیز سخنانی را در کتاب ارزشمند خود به اطرافیان توصیه کرده‌اند.

این استاد حوزه می‌افزاید: آنچه که مسلم است و به آن تاکید شده، بنیان خانواده است و فرد به‌تنهایی قادر نیست نیازهای عاطفی خود را برآورده کند و آن امام نیز تنهایی و انزوا را در نهج‌البلاغه رد می‌کنند و رمز بقا را در بطن جامعه بودن و با مردم بودن دانسته و انزوا و فردگرایی را مساوی با مرگ و فنا می‌دانند. همچنین در حدیثی از ایشان نقل شده است که ضعیف‌ترین انسان‌ها کسی است که نتواند با دیگران ارتباط برقرار کند، دوستی نداشته‌باشد و ضعیف‌تر از آن کسی که دوستی دارد و آن دوست را از دست می‌دهد.
وی در ادامه بیان می‌کند: امام علی(ع) برای تشکیل خانواده سفارش کرده‌اند که با دیدی باز و نگاهی عقلانی به دنبال انتخاب همسر باشید؛ زیرا در غیر این صورت پشیمانی می‌شوید. البته این توصیه به این معنا نیست که معیار در انتخاب، منهای علاقه و دوست‌ داشتن باشد؛ بلکه آنچه مورد نهی حضرت است انتخاب کورکورانه می‌باشد.
حجت‌الاسلام و المسلمین مشیری ادامه می‌دهد: چندین جای نهج‌البلاغه به این موضوع تاکید شده که زن و مرد باید مشترکات روحی و روانی و تفاوت‌هایی که با هم دارند را بشناسند زیرا این درک می‌تواند در تشکیل خانواده موفق موثر باشد و این توصیه و تاکید درست همان چیزی است که روانشناسان بعد از سال‌ها مطالعه و تحقیق به آن رسیده‌ و سفارش می‌کنند.
این استاد دانشگاه درخصوص سفارش‌هایی که به همسران شده است، اشاره می‌کند و می‌افزاید: امام علی(ع)پاکدامنی و پایبندی به اصول خانوادگی و عدم اجازه ورود نامحرم به حریم زندگی را از صفات کمالی زن می‌دانند. همچنین امیرمومنان(ع) به مردان می‌گویند در روابطشان با دیگران دقت داشته باشند که این کار بهترین امور برای حفظ پاکی و سلامت زن است، اما به این معنی نیست که مرد غیرت و تعصب و سختگیری بی‌‌مورد داشته باشد، چون همان‌طور که حضرت(ع) در نامه‌ای که به فرزندشان امام حسن(ع) نوشته‌اند می‌فرمایند: غیرت بی‌مورد، درستکار را بیمار دل و پاکدامن را به بدگمانی می‌اندازد.
وی ادامه می‌دهد: آن حضرت به اصحاب خود سفارش بسیاری در خصوص مدارا با خانواده دارند و در کنار یاد خداوند و کسب حلال از رفتار نیک با خانواده صحبت کرده‌اند که این امر نشان می‌دهد، برخورد خوب با همسر و اهل خانه آن‌قدر اهمیت دارد که در کنار یاد خداوند و کسب حلال ذکر شده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین مشیری، با اشاره به خوش‌خلقی که به عنوان یکی دیگر از مواردی که در اسلام به آن سفارش شده، ادامه می‌دهد: با ارزش‌ترین فضیلتی که در راس تمام امور خانواده قرار دارد، اخلاق نیکو و سعی در رفع نیازهای خانواده است. امام علی(ع) سفارش می‌کنند: اگر اندوهی از اعضای خانواده بزداییم و دل آن‌ها را شاد سازیم، خداوند این شادی را لطفی برایمان قرار می‌دهد که هنگام غم روزگار، چون آب زلالی برایمان باریدن می‌گیرد و اندوه و غم‌هایمان را می‌شوید.
وی بیان می‌کند: امام علی(ع)، جهاد زن را شوهرداری دانسته و به مردان توصیه می‌کنند: هرگز با پرخاشگری با زنانتان سخن نگویید و هیچ‌گاه آنان را آزار ندهید و سعی زن و شوهر باید عیب‌پوشی از یکدیگر باشد.
حجت‌الاسلام والمسلمین مشیری ادامه می‌دهد: احترام متقابل در رفتار همسران، امری است که به آن سفارش شده است. اگر همسران به پرخاشگر و توهین کردن به یکدیگر عادت کنند در آینده فرزندان نیز حرمتی برای والدین خود قائل نیستند؛ بنابراین با حفظ احترام متقابل است که حرمت‌ها نیز نگه‌داشته می‌شود.
این استاد حوزه می‌گوید: هنگامی که پیامبر اکرم(ص) از امام(ع) در خصوص اینکه حضرت زهرا(س) را چگونه همسری می‌بینند، سئوال می‌پرسند، امام (ع) پاسخ می‌دهند، بهترین همراه در راه خدا و بهتر همسر در امور زندگی. از این کلام می‌توان درک متقابل را به خوبی درک کرد. زن، همراه و همگام اوست و برای کار و فعالیت همسرش در خارج از منزل او را یاری می‌دهد.
وی می‌افزاید: این نکته است که روانشناسان نیز به آن رسیده‌اند و در صورت عدم درک متقابل، زندگی برای زوجین غیرقابل تصور می‌شود و در نهایت طلاق و جدایی را بر می‌گزینند. شاید علت بسیاری از طلاق‌هایی که در حال حاضر شاهد آن هستیم همین مورد باشد.
وی به وجود انتظارات نامعقول در زندگی همسران اشاره کرده و در همین زمینه به گوشه‌ای از وصیت امام(ع) به امام حسن(ع) استناد می‌کند و ادامه می‌دهد: پسرم! زنان چون گل‌های بهاری هستند نه پهلوانان سختکوش پس هرگز کاری برتر از توانایی آن‌ها از آنان انتظار نداشته باش و هرگز آنان را با آزار دادن تحریک مکن که آنان در نیروی بدنی و روانی کم‌توانند و تلاش کردن در راه خانواده را همچون جهاد می‌دانند.
این استاد دانشگاه در پایان بیان می‌کند: یکی از موارد دیگری که آن امام بزرگوار موجب خوشبخت شدن انسان‌ها می‌داند داشتن همسری قناعتگر است. این گفتار حضرت بدان معنا نیست که مرد و یا زن باید خسیس باشد، بلکه همواره تاکید داشته‌اند آن مالی که برای خانواده‌ات خرج کنی مال خود و آن مالی که در راه تجمل و اسراف خرج شود مال شیطان است.