۱٫ در نیت روزه همین قدر کافی است که انسان قصد کند برای انجام فرمان خداوند از اذان صبح تا مغرب کاری که روزه را باطل می کند انجام ندهد و جاری کردن نیت بر زبان یا گذراندن از قلب لازم نیست. ^(۱)
۲٫ انسان می تواند در هر شب از ماه رمضان برای روزه فردای آن نیت کند و بهتر است که شب اول ماه نیت همه ماه را بنماید. ^(۲)
۳٫ روزه شخصی که خوابیده است، اگر قبل از خواب نیت روزه را داشته، صحیح است؛ اگر چه تمام روز را خواب باشد. ^(۳)
۴٫ اگر در روزه واجب معینی مثل روزه ماه رمضان از نیت روزه گرفتن برگردد، روزه اش باطل است. ^(۴)

اموری که در نیت روزه باید مراعات شود:
۱٫ قصد قربت و اخلاص؛ یعنی روزه را برای انجام فرمان خداوند عالم بجا آورد.
۲٫ در روزه واجب، نیت روزه از ظهر تأخیر نیفتد.
۳٫ تصمیم بر خودداری نمودن از چیزهایی که روزه را باطل می کند.
۴٫ در غیر روزه ماه رمضان باید نیت روزه را معین کند؛ مثلاً معین کند که روزه قضا یا کفاره است.
۵٫ نیت در روزه واجب معین مانند روزه ماه رمضان باید استمرار داشته باشد؛ یعنی در بین روز از نیت روزه بر نگردد. ^(۵)

احکام روزه افراد بیمار
۱٫ روزه دار باید مریضی نباشد که روزه برایش ضرر دارد وگرنه روزه بر او واجب نیست. ^(۶)
۲٫ برخی از مردم فکر می کنند که بر هر بیماری روزه واجب نیست؛ در حالی که طبق فتوای مراجع تقلید یکی از ملاکهای نگرفتن روزه ضرر داشتن روزه است نه بیمار بودن. بنابراین در صورتی که شخص، سالم و تندرست باشد، چنانچه روزه بگیرد و روزه برای او ضرر داشته باشد، نباید روزه بگیرد. از سوی دیگر اگر شخصی بیمار باشد، ولی روزه گرفتن برای او ضرر نداشته باشد، باید روزه بگیرد. ^(۷)
۳٫ کسی که می داند روزه برای او ضرر ندارد، اگر چه دکتر بگوید ضرر دارد، باید روزه بگیرد. ^(۸)
۴٫ اگر روزه دار خوف ضرر ندارد، باید روزه بگیرد. ^(۹)
۵٫ اگر خوف ضرر عقلایی باشد، روزه واجب نیست و ملاک ضرر داشتن تشخیص خود مکلف است که گاهی از اطمینان به قول متخصص به دست می آید و گاهی از تجربه بیمارهای مشابه و گاهی از تجربه خود شخص. ^(۱۰)

سؤال: هنگامی که روزه می گیرم به شدّت بدنم سست می شود و نمی توانم درس بخوانم، وظیفه ام چیست؟
جواب: ضعف و سستی تقریبا لازمه روزه است و نمی توانید بخاطر آن روزه را بخورید. می توانید سحر از غذای مقوی استفاده کنید. ^(۱۱)

سؤال: دختری که به حدّ بلوغ رسیده است و به واسطه ضعف بنیه نمی تواند در ماه رمضان روزه بگیرد و بعد از ماه رمضان هم نمی تواند تا سال دیگر قضا کند، حکمش چیست؟
جواب: قضای روزه ها بر عهده او هست. هر وقت توانست بگیرد و برای تأخیر هر روزه تا رمضان بعد باید یک مدّ طعام که تقریبا ده سیر (۷۵۰ گرم) است به فقیر بدهد، مگر آنکه در تأخیر معذور باشد. ^(۱۲)

۶٫ انسان نمی تواند برای ضعف روزه را بخورد، ولی اگر ضعف او به قدری است که معمولاً نمی شود آن را تحمل کرد، خوردن روزه اشکال ندارد. ^(۱۳)

سؤال: آیا خوردن قرص فشار خون در حال روزه جایز است یا خیر؟
جواب: اگر خوردن آن در ماه رمضان برای درمان فشار خون ضروری باشد اشکال ندارد، ولی با خوردن آن روزه باطل می شود. ^(۱۴)

سؤال: داروهای مخصوصی برای معالجه بعضی از بیماریهای زنان وجود دارد (شیافهای روغنی) که در داخل بدن گذاشته می شود. آیا استفاده از آن موجب بطلان روزه می شود؟
جواب: استفاده از آن داروها به روزه ضرر نمی رساند. ^(۱۵)

سؤال: آیا تزریق خون به بدن روزه دار موجب ابطال روزه می شود؟
جواب: احتیاط در اتمام آن روزه و قضای آن است. ^(۱۶)

سؤال: آیا شستشوی معده از طریق سوند معده، باعث ابطال روزه بیمار می شود؟
جواب: جایز نیست، مگر در حال ضرورت و در این صورت باید روزه را قضا کند. ^(۱۷)

سؤال: شخصی می داند که اگر سحر غذا نخورد، روزه گرفتن برای او ضرر دارد. اگر سهوا سحر بیدار نشد و سحری نخورد، آیا گرفتن روزه بر او واجب است؟
جواب: گرفتن روزه واجب است، ولی در اثناء روزه اگر خوف مرض پیش آمد و یا آنکه ادامه روزه حرجی شد، افطار بنماید. ^(۱۸)

۷٫ زنی که وضع حمل اش نزدیک است و روزه برای حملش ضرر دارد، روزه بر او واجب نیست و باید برای هر روز یک مد طعام یعنی ۱۰ سیر گندم به فقیر بدهد.
و نیز اگر روزه برای خودش ضرر دارد، روزه بر او واجب نیست و بنابر احتیاط واجب باید برای هر روز یک مدّ طعام به فقیر بدهد. ^(۱۹)
۸٫ کسی که عقیده اش این است که روزه برای او ضرر ندارد، اگر روزه بگیرد و بعد از مغرب بفهمد روزه برایش ضرر داشته، باید قضای آن را بجا آورد. ^(۲۰)
۹٫ اگر پیش از اذان صبح نیت کند و بی هوش شود و در بین روز به هوش آید، بنابر احتیاط واجب باید روزه آن روز را تمام نماید و اگر تمام نکرد قضای آن را بجا آورد. ^(۲۱)
آیه اللّه بهجت: کسی که در سراسر روز بی هوش بوده، در صورتی که روزه واجب معین باشد روزه بر او واجب نیست، ولی اگر قبل از ظهر به هوش آید، بنابر احتیاط واجب باید روزه آن روز را تمام کرده و قضای آن را نیز بگیرد. ^(۲۲)
آیه اللّه مکارم: احتیاط واجب آن است که روزه آن روز را تمام کند و قضای آن را هم بجا آورد. ^(۲۳)

مواردی که روزه باطل نمی شود
۱٫ سهوا چیزی بخورد یا بیاشامد.
۲٫ تزریق آمپولی که بجای دوا استعمال می شود. ^(۲۴)
آیه اللّه خامنه ای: احتیاط واجب آن است که روزه دار از آمپول مقوی و یا مغذی و هر آمپولی که در رگ تزریق می شود و نیز انواع سرمها خودداری کند، لکن آمپولهای دارویی که در عضله تزریق می شود و نیز آمپولهایی که برای بی حس کردن به کار می رود مانعی ندارد. ^(۲۵)
آیه اللّه مکارم: تمام انواع تزریقات برای روزه دار اشکال دارد، مگر تزریقات موضعی مانند آمپولهایی که برای سِر کردن عضو می زنند. ^(۲۶)
* استعمال شیافهایی که برای معالجه است اشکال ندارد. ^(۲۷)
۳٫ فرو بردن آب دهان؛ و لو به جهت خیال کردن ترشی و مانند آن در دهان جمع شده باشد. ^(۲۸)
۴٫ فرو بردن اخلاط سر و سینه، اگر به فضای دهان نرسیده باشد. ^(۲۹)
* گفتنی است که مرز فضای دهان و حلق، مخرج (خ) می باشد.
۵٫ چشیدن و جویدن غذا در صورتی که معمولاً به حلق نمی رسد، اگر چه اتفاقا به حلق برسد. ^(۳۰)
۶٫ مسواک کردن با خمیر دندان در حال روزه اشکال ندارد، ولی باید از فرو بردن آب دهان جلوگیری شود. ^(۳۱)
۷٫ استفاده از شامپو، کرم، رژلب،مگر آنکه وارد دهان شود و فرو داده شود.
۸٫ ریختن دوا در بینی، اگر نداند که به حلق می رسد. ^(۳۲)
۹٫ دوا ریختن به چشم و سرمه کشیدن، در صورتی که مزه آن به حلق برسد مکروه است. ^(۳۳)
آیه اللّه مکارم: اگر مزه آن به حلق نرسد یا شک داشته باشیم، اشکال ندارد. ^(۳۴)
۱۰٫ بوئیدن هر گیاهی که بوی خوش داشته باشد مکروه است و عطر زدن هیچ مانعی ندارد. ^(۳۵)
۱۱٫ روزه داری که دندانش خون ریزی دارد و ناخواسته خون به گلویش برسد، روزه اش صحیح است. ^(۳۶)
۱۲٫ بردن وسایل غیرخوراکی در دهان به هنگام روزه مانند وسایل دندان پزشکی مبطل روزه نیست. ^(۳۷)
۱۳٫ ترشّحات چرک گلو اگر قبل از رسیدن به فضای دهان فرو رود، مبطل نیست. ^(۳۸)
۱۴٫ استفاده از اسپری دنتولین برای باز کردن راه تنفسّی که به صورت گاز و بخار به حلق می رسد اشکال ندارد. ^(۳۹)
آیه اللّه خامنه ای: استفاده از اسپری برای تنگی نفس اشکال دارد و در صورتی که روزه گرفتن بدون آن ممکن نباشد یا مشقت دارد، جایز است از آن استفاده شود؛ لکن احتیاط آن است که مبطل دیگری انجام ندهد و در صورت ممکن روزه را قضا نماید. ^(۴۰)
۱۵٫ استفاده از پماد ویتامین دار پوست موجب بطلان روزه نیست. ^(۴۱)
۱۶٫ اگر خون لثه در آب دهان مستهلک شود، محکوم به طهارت است و بلعیدن آن اشکال ندارد و مبطل روزه نیست. ^(۴۲)
۱۷٫ سؤال: آیا وارد کردن دستگاه آندوسکوپی در معده برای عکسبرداری بدون اینکه چیزی که مبطل روزه است همراه آن داخل معده شود روزه را باطل می کند؟
جواب: مبطل نیست. ^(۴۳)
۱۸٫ اگر روزه دار نیت کند چیزی را که روزه را باطل می کند انجام دهد، در صورتی که انجام ندهد باطل نیست. ^(۴۴)

سؤال: آیا قصد افطار و روزه خوردن مبطل روزه می شود و قضا و کفاره دارد؟
جواب: نیت افطار و خوردن موجب بطلان روزه نمی شود ولی اگر نیت کند که روزه نباشد، روزه او باطل است و فقط قضای آن روز بر او واجب می شود و کفاره ندارد. ^(۴۵)

۱۹٫ باقی ماندن طعم و بوی بعضی از غذاها یا خمیر دندان در دهان اشکالی ندارد. ^(۴۶)

پی نوشت:

۱) تحریر الوسیله، ج۱، ص۲۷۸؛ توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص۹۱۴، م ۱۵۵۰٫
۲) توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص۹۱۵، م ۱۵۵۱٫
۳) توضیح المسائل مراجع، ج۱، م ۱۵۵۹؛ عروه الوثقی، ج۲، فی شرائط وجوب الصوم، فصل ۱۰؛ تحریر الوسیله، ج۱، ص۵۳۵٫
۴) توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص۹۲۴، م ۱۵۷۰٫
۵) تحریر الوسیله، ج۱، ص۲۷۸؛ احکام روزه، فلاح زاده، ص۱۸٫
۶) توضیح المسائل مراجع، ج۱، م ۱۷۲۸٫
۷) تحریر الوسیله، ج۱، ص۲۹۳، م ۱٫
۸) توضیح المسائل مراجع، م ۱۷۴۳٫
۹) آیه الله خامنه ای، اجوبه الاستفتائات، ص۱۵۷، س ۷۴۸ و ۷۵۴٫
۱۰) پرسشها و پاسخها،نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری، س ۱۳۸، ص۳۷۳٫
۱۱) همان، ص۱۳۹٫
۱۲) استفتائات امام، ج۱، ص۳۳۳، س۸۸٫
۱۳) توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص۹۳۰، م۱۵۸۳٫
۱۴) اجوبه الاستفتائات، آیه اللّه خامنه ای، ص۱۶۰، س۷۶۸٫
۱۵) همان، ص۱۶۰، س۷۶۶٫
۱۶) استفتائات، آیه الله مکارم، ج۲، ص۱۴۸، س۴۲۴٫
۱۷) استفتائات، آیه الله مکارم، ج۲، ص۱۴۸، س۴۲۳٫
۱۸) استفتائات امام، ج۱، ص۳۲۰، س۵۰٫
۱۹) توضیح المسائل مراجع، م ۱۷۲۸٫
۲۰) توضیح المسائل مراجع، م ۴۱۷؛ استفتائات امام، ج۱، س ۴۱۷٫
۲۱) همان، ج۱، ص۹۱۸، م ۱۵۵۸٫
۲۲) همان مدرک.
۲۳) همان مدرک.
۲۴) توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص۹۲۷، م ۱۵۷۶٫
۲۵) اجوبه الاستفتائات، آیه اللّه خامنه ای، ص۱۶۰، س ۷۶۷٫
۲۶) استفتائات جدید، ج۲، ص۱۴۸، س ۴۲۷٫
۲۷) توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص۹۵۶، م ۱۶۴۵٫
۲۸) همان، م ۱۵۷۹٫
۲۹) تحریر الوسیله، فیما یجب الامساک، م۷؛ توضیح المسائل مراجع، ج۱، م ۱۵۸۰؛ استفتائات جدید، آیه الله مکارم، ج۱، س ۲۸۸٫
۳۰) توضیح المسائل مراجع، ج۱، م ۱۵۸۲؛ تحریر الوسیله، ج۱، کتاب الصوم، م ۱۷٫
۳۱) استفتائات امام، ج۱، ص ۳۰۷، س۱۱٫
۳۲) توضیح المسائل مراجع، م۱۶۵۷؛ استفتائات جدید، آیه اللّه مکارم، ج۲، س ۴۲۷٫
۳۳) توضیح المسائل مراجع، م ۱۷۵۰٫
۳۴) استفتائات جدید، ج۲، ص۱۴۸، س۴۲۷٫
۳۵) توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص۹۶۱؛ تحریر الوسیله، ج۱، ص۲۸۸، م ۱٫
۳۶) پرسش و پاسخهای برگزیده، نهاد رهبری در دانشگاهها، ج۹، س۱۳۶؛ اجوبه الاستفتائات، ص ۱۵۸، س۷۵۹٫
۳۷) استفتائات امام، ج۱، ص۳۰۶، س ۹؛ استفتائات جدید، آیه اللّه مکارم، ج۱، ص۲۸۴، ص۸۷٫
۳۸) استفتائات امام، ج۱، ص۳۰۷؛ استفتائات جدید، آیه اللّه مکارم، ج۱، ص۸۷، س۲۸۶٫
۳۹) استفتائات امام، ج۱، ص۳۰۶، س ۷ و ۶؛ جامع المسائل، آیه اللّه فاضل، ج۱، ص۱۴۹، س۵۵۰ و س۵۵۲؛ استفتائات جدید، آیه اللّه مکارم، ج۱، ص۸۷، س ۲۸۵٫
۴۰) اجوبه الاستفتائات، آیه اللّه خامنه ای، س۷۶۲، ص۱۵۹٫
۴۱) جامع المسائل، آیه اللّه فاضل، ج۲، ص ۱۶۴، س۴۴۰٫
۴۲) همان، س ۷۶۳، ص۱۵۹٫
۴۳) جامع المسائل، آیه اللّه فاضل، ج۱، ص۱۵۰، س۵۵۳٫
۴۴) توضیح المسائل مراجع، م ۱۵۷۰٫
۴۵) جامع المسائل، آیه اللّه فاضل، ج۱، ص۱۴۷، س ۵۳۷٫
۴۶) استفتائات جدید، آیه اللّه مکارم، ج۲، ص۱۴۷، س۴۲۱٫

منبع : ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره۵۹٫