در راستای بررسی بیشتر آداب زیارت حریم رضوی با کارشناس نام‌آشنای مباحث مذهبی، حجت‌الاسلام‌و‌المسلمین سید‌مهدی واعظ موسوی گفتگویی صمیمانه ترتیب داده‌ایم.
به عنوان مقدمه بگویید مفهوم زائر و زیارت در اصول اسلام چیست؟
زائر به معنای دیدار‌کننده و ملاقات‌کننده است و وقتی «زائر» در حضور ملاقات‌شونده قرار می‌گیرد، فعل «زیارت» رخ می‌دهد. زیارت در حقیقت دیدار یا ملاقات معنا می‌شود.
آیا در آداب زیارت، ضرورت یا اصراری برای لمس ضریح مقدس بیان شده است؟
البته زیارت از راه دور هم بسیار توصیه شده اما هر کس برای رسیدن به مرقد محبوبش بیشتر تلاش کند، ارزش والاتری را از آن خود می‌کند، با این شرط که برای رسیدن به این فیض، حقی را زیر پا نگذارد! یعنی لمس ضریح در ازدحام جمعیت ضروری نیست.
بارها دیده شده که در حرم امام رضا(ع) زائران برای لمس ضریح مقدس آرامش دیگر زائران را مخدوش می‌کنند.
می‌خواهم برایمان روشن و واضح بگویید آیا این‌گونه زیارت که آمیخته با آزار دیگران است، پذیرفته می‌شود؟
ببینید، زیارت امری مستحب و پرهیز از آزار و اذیت مسلمانان امری واجب است. بنابراین یک مسلمان مشتاق زیارت بدون شک فرع را به اصل ترجیح نمی‌دهد.
بگذارید مثالی از ائمه اطهار(ع) عرض کنم. در روایات آمده امام صادق(ع) گوشه مسجدالحرام ایستاده بودند و برای بوسیدن حجرالاسود نزدیک نمی‌رفتند. از ایشان دلیل این رفتار را پرسیدند. حضرت جواب داد: «دوست ندارم که اذیت کنم یا اذیت بشوم.» نتیجه، اینکه ما در زیارت علاوه بر اینکه حق نداریم دیگران را آزار دهیم، در برابر خودمان هم مسئولیم و نباید خود را در جایگاهی قرار دهیم که اذیت شویم.
در جایگاه کسی که مطالعات زیادی در کتاب‌های اسلامی ‌دارد، بگویید مهم‌ترین توصیه به مومنی که زائر می‌شود، چیست؟
حفظ عزت نفس. بر مومنان واجب است که در هر شرایطی عزت نفسشان را حفظ کنند؛ یعنی شما در مقام مسلمان جایز هستید مال و جانتان را در راه خدا هزینه کنید، اما واجب است در هر شرایطی عزت نفستان را حفظ کنید.
امام حسین(ع) کشته عزت نفس است! دقت کنید که حضرت حاضر شدند مال، جان و آبروی اجتماعی خود را در راه خدا بدهند تا عزت نفس مومنان از بین نرود. در فرایند زیارت هم شما مقید به رعایت این اصل هستید. من تعجب می‌کنم که برخی برای زودتر رسیدن به زیارت، عزت نفس خودشان را زیر پا می‌گذارند! زائر نباید کسی را هل بدهد یا از حالت ادب خارج شود. ببینید چه چیز را فدای چه چیز می‌کنید. تاکید می‌کنم زائر نباید زیارت مستحبی را فدای آزار مومن کند؛ چراکه امری حرام است.
قطعا شما هم دیده‌اید که برخی زائران که قصد زیارت می‌کنند، در مسیر تشرف شتاب زده‌اند که این کار با ادب زیارت همخوانی ندارد. در این خصوص اسلام چه توصیه‌ای دارد؟
جابربن عبدا… انصاری از صحابه بزرگ پیامبر اسلام(ص) است که اولین زائر امام حسین‌(ع) محسوب می‌شود. یکی از همراهانش در مسیر تشرف به زیارت سیدالشهدا(ع) نقل کرده: «دیدم جابر قدم‌ها را کوتاه برمی‌دارد، با خضوع و آرامش و در هر گام ذکری زیر لب تکرار می‌کند.» از این ماجرا نتیجه می‌گیریم که آرامش زیارت، اولین اصل ضرورت در مسیر تشرف است.
گاهی می‌بینیم کسی که با صندلی چرخدار مادر پیرش را برای زیارت می‌برد، بدون مراعات آن را به پای زائران دیگر می‌کوبد، او قطعا نفهمیده کجا آمده و چه می‌خواهد!
عجله زائر در هنگام رانندگی، دیگر موضوع بحث ماست.
برگردن کسی که سواره مسیر تشرف را طی می‌کند و گاهی سبقت گرفته یا بی‌دلیل بوق می‌زند، چه حقی واجب است؟
زیارت از لحظه تصمیم به تشرف آغاز می‌شود. زائر باید در مسیر طوری رفتار کند که آماده پذیرش شود. عبور از محل ورود ممنوع، سبقت بیجا و بوق زدن بی‌دلیل اجحاف به حق مومنان است که در حال عادی هم پسندیده نیست، چه برسد به اینکه در مسیر تشرف باشد! در دین ما هدف وسیله را توجیه نمی‌کند! ما مسلمانان اجازه نداریم با هر وسیله‌ای به انجام واجبات و مستحبات اقدام کنیم.
گاه دیده شده زائران بدون غسل، وضو و حتی در حالتی آشفته برای زیارت وارد حریم رضوی می‌شوند.

نظر اسلام درباره آداب نظافت در هنگام زیارت چیست؟
اسلام دین تطهیر و نظافت است تا جایی که تاکید دارد جایز نیست کسی که دهانش بوی سیر یا پیاز می‌دهد و موجب اذیت دیگران می‌شود، به مسجد برود!
امام خمینی(ره) هم فرموده‌اند: مومنی که جورابش بوی عرق می‌دهد، باید از رفتن به مسجد دوری کند.
زائر هرگز نباید در مقام ملاقات با ائمه اطهار(ع) از پرداختن به پاکیزگی فراموش کند.
به ما توصیه شده هنگام سفر اگر جایی را در نظر گرفته ایم که به گیاهان آسیب می‌رساند یا حیوانات معذب می‌شوند، در آنجا اتراق نکنیم. اسلامی‌که در برابر حیوانات و گیاهان حق بر گردن مسافر نهاده، بدون شک در مسیر تشرف سختگیری بیشتری خواهد داشت.
آخرین خواسته شخص واعظ موسوی از زائران رضوی؟
به بهانه زیارت عزت نفستان را زیر پا نگذارید و ادب زیارت را فدای شوق رقابت نکنید!

مرجان جاودانی

روزنامه شهرآرا – ۱۹ اردیبهشت ۹۲

http://shahrara.com/page,1392,2,19,9,00.html