امروز سالروز شهادت امام جواد(ع) است. گاهی وقت‌ها یک اتفاق ساده می‌تواند به یک غفلت چندساله پایان دهد؛ اتفاقی که چندباری در زندگی هرآدم رخ می‌دهد. درست مثل وقتی که روحانی جوان از همه پامنبری‌هایش خواست به بهای نقد یک تراول صدتومانی، فقط یک حدیث خشک‌وخالی از امام جواد(ع) بخوانند. شرحش ناگفته پیداست که جماعت «خودشیعه‌خوانده» چه گفتند و ماجرا به کجا ختم شد، پس بی‌خیال طول‌وتفصیل و شرح‌وتفسیر. بهتر این است که ساده و سرراست برویم سراغ یکی‌دو سوال ساده از زندگی امام جواد(ع) که خیلی از ما، زحمت پیدا کردن پاسخ آن‌ها را به خودمان نداده‌ایم.

حجیت حضرت عیسی(ع) در سه‌سالگی
امام جواد(ع) در هشت‌سالگی، با شهادت امام رضا(ع) به امامت رسیدند و جوان‌ترین امام شیعیان لقب گرفتند؛ موضوعی که پذیرش آن حتی برای بسیاری از اصحاب امام رضا(ع) جای سوال بود. وقتی که یکی از صحابه امام(ع) این سوال را از محضر حضرت رضا(ع) پرسید، امام در پاسخ وی به ملاک‌های امامت اشاره کردند و حجیت حضرت عیسی(ع) در سه‌سالگی را مثال زدند.
این شبهه، موضوعی بود که مامون و معتصم، خلفای وقت عباسی هم قصد داشتند از آن به عنوان حربه‌ای برای غلبه بر موضوع امامت و ولایت استفاده کنند. به همین دلیل مناظراتی میان امام جواد(ع) و علمای تراز اول مذاهب مختلف جهان اسلام ترتیب دادند تا به این روش به زعم خود آن حضرت(ع) را از نظر علمی شکست بدهند. یکی از مشهورترین این جلسات، مناظره امام(ع) با «یحیی‌بن‌اکثم»، قاضی دربار عباسی است.

حاشیه‌هایی پررنگ‌تر از متن
روزی مأمون از «یحیی‌بن‌اکثم» درخواست کرد تا در حضور همه بزرگان و دانشمندان، پرسش‌هایی از امام(ع) بپرسد. یحیی که پیرمردی کهنسال بود، پس از اجازه از مأمون، از امام(ع) پرسید: «اجازه می‌فرمایی مسئله‌ای از فقه بپرسم؟» حضرت جواد(ع) فرمودند: «آنچه دلت می‌خواهد، بپرس.»
یحیی پرسید: «اگر کسی در حال احرام قتل صید کرد، چه باید بکند؟» حضرت جواد(ع) فرمودند: «آیا قاتل صید محل بوده یا محرم؟ عالم بوده یا جاهل؟ به عمد صید کرده یا خطا؟ محرم آزاد بوده یا بنده؟ صغیر بوده یا کبیر؟ اولین قتل او بوده یا صیاد بوده و کارش صید بوده؟ آیا حیوانی را که کشته، صید تمام بوده یا بچه صید؟ آیا در این قتل پشیمان شده یا نه؟ آیا این عمل در شب بوده یا روز؟ احرام محرم برای عمره بوده یا احرام حج؟»
یحیی از طرح این همه فرع بر اصل مسئله، دچار حیرت عجیبی شد و ندانست چگونه پاسخ دهد. درباریان به یکدیگر نگاه می‌کردند. مأمون که سخت آشفته‌حال بود، در میان سکوتی که بر مجلس حکم‌فرما شده بود، روی به بنی‌عباس و اطرافیان کرد و گفت: «دیدید و ابوجعفر محمدبن‌علی‌الرضا را شناختید؟» سپس بحث را تغییر داد تا از حیرت حاضران بکاهد.

چرا امام(ع) با دختر قاتل پدرش ازدواج کرد؟
مسئله دیگری که در زندگی امام جواد(ع) اظهارنظر قطعی اش مشکل است، ازدواج آن حضرت با ام‌الفضل، دختر مأمون است؛ البته می‌توان برخی مسائل را در این‌باره بررسی است. شرح این ازدواج این‌گونه است که مامون در یک مجلس رسمی، طرح ازدواج دخترش را با امام(ع) مطرح کرد و به دنبال چند هدف اصلی بود.
﷯ نظارت بر رفتار امام(ع)
مأمون با فرستادن دختر خود به خانه امام، می‌خواست آن حضرت را همیشه زیر نظر داشته باشد و دختر مأمون نیز بر انجام این رسالت اهتمام داشت.
﷯ توجیه قداست حکومت
مأمون تصور می‌کرد با این ازدواج، می‌تواند امام(ع) را مجذوب حکومت خود کند و به قداست و حرمت امام لطمه وارد ‌سازد. همچنین با توجه به این باور عمومی که امام جواد(ع) داماد قاتل پدرش نمی‌شود، پس از ازدواج او با دختر مامون، مامون در شهادت امام رضا(ع) بی‌گناه جلوه می‌کند و همین مسئله مانع اعتراض علویان خواهد شد.
﷯ یکی شدن خلافت و امامت
مامون مردی سیاست‌مدار و عالم بود و با این علم که فرزند امام جواد(ع)، امام بعدی شیعیان است، می‌خواست فرزند امام و ام‌فضل را که به بنی‌عباس منتسب بود، وارث خلافت و امامت معرفی کند تا عملا پس از آن، جدا کردن این دو از یکدیگر غیرممکن باشد.

ازدواج و تکلیف‌گرایی
اگرچه در وجود ائمه(علیهم‌السلام) ترس از مرگ وجود ندارد، در آن مقطع زمانی، ازدواج اجباری امام جواد(ع) با دختر مامون به روایت تاریخ، تنها راه زنده ماندن و رهبری ایشان و حفظ تشیع راستین از دشمنی‌های بنی‌عباس محسوب می‌شد؛ البته در این ازدواج اجباری و نامبارک که هیچ کفویتی با شأن امام نداشت، نکات فراوانی برای نسل جوان نهفته است.

همسر، خوب و بد ندارد
ام‌فضل بارها به تحریک برادر و عمویش علیه امام(ع) توطئه و دسیسه‌چینی کرد و هربار با رافت امام شرمنده شد. بزرگواری و کرامت امام تا اندازه‌ای بود که وقتی ام‌فضل، امام(ع) را مسموم کرد، اشک پشیمانی ریخت و از عمل خود متاثر شد. امام جواد(ع) در مقابل چنین همسری همواره بر پایه چند اصل رفتار می‌کردند؛ اصولی چون هدایتگری، بخشندگی، سخاوت، مهربانی و… که از نگاه امام(ع) همسر خوب و بد نمی‌شناخت.
مهریه ام‌فضل
میزان و نحوه مهریه از آن دست مقوله‌هایی است که همیشه یک پای دعواهای زناشویی و سرنگرفتن ازدواج‌ها محسوب می‌شود؛ چراکه خیلی وقت‌ها فراموش می‌کنیم چرا مهریه می‌دهیم و چرا می‌گیریم.
یکى از خادمان امام جواد(ع) روایت مى‌کند: پس از آنکه مامون دخترش ام‌فضل را به ازدواج امام(ع) درآورد، امام نامه‌اى براى او نوشت و در آن صداق و مهریه همسرش را بیان کرد. به روایت تاریخ، همه امامان معصوم(ع) مهریه مادرشان فاطمه زهرا(س) را براى همسرانشان مهر قرار مى‌دادند و آنچه در ادامه آورده شده، افزون بر آن مهریه معروف است .متن نامه بدین شرح است :«هر شوهرى موظف است که از اموال خود براى همسرش مهریه‌اى قرار دهد، ولى خداوند اموال ما را در آخرت برایمان ذخیره کرده، همان‌طور که اموال شما در این دنیا به شما رسیده است. مناجاتى را که پدرم از پدرانش، از امیرمؤمنان علی(ع)، از رسول خدا(ص) و جبرئیل از جانب خداوند برایم به ارث گذارده‌اند، مهریه همسرم و دختر تو قرار مى‌دهم و آن، ١٠مناجات است که هرکدام براى موضوع مخصوصى است و هرکس به همان صورت با خدا مناجات کند، درهاى رحمت بر او گشوده و حاجاتش برآورده خواهد شد».

زندگی امام جوادالائمه(ع) در یک نگاه
امام نهم شیعیان
نام: محمد
لقب: جواد، تقی
کنیه: ابوجعفر
نام پدر: علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع)
نام مادر: سبیکه(خیزران یا ریحانه)
ولادت: ۱۰رجب سال ۱۹۵قمری یا ۲٣فروردین سال ١٩٠شمسی
مکان ولادت: مدینه
حاکم زمان ولادت: محمدامین
مدت امامت: ١٧سال
مدت عمر: ٢۵سال
شهادت: ۳۰ذی‌القعده سال ۲۲۰هجری یا ۸آذر سال ۲۱۴شمسی
حکام زمان: مامون و معتصم
قاتل: ام‌الفضل (به دستور معتصم)
محل دفن: کاظمین
تعداد فرزندان: ۴پسر و ۴دختر