مراحل کلی زمینه سازی برای ظهور:

۱٫  بالا بردن شناخت مردم؛

۲٫   آمادگی نظامی؛

۳٫   با اصلاح و تهذیب نفس و فراهم نمودن زندگی پاک و سالم.

اما بالا بردن شناخت مردم:

۱٫    تکیه بر قرآن و دستورات دین اسلام

براستی اگر معارف ناب اسلام و قرآن در دست مردم قرار گیرد و قرآن وارد صحنه زندگی مردم شود بهترین زمینه برای ظهور فراهم می‌شود.

۲٫    بالا بردن سطح علم و معرفت انسان‌ها

یعنی مردم هرچه بیشتر با احکام و وظایف دینی خود آشنا شوند به تعبیر دیگر تک تک مردم فقیه در دین گردند و به احکام دین پای‌بند باشند. شیطان بیشتر مایوس می گردد چون سود شیطان در جهل مردم است هرچه مردم به دین خود جاهل‌تر باشند شیطان سواری بیشتری می‌گیرد.

پیامبر خدا …فرمود: «إنّ لکلّ شی‏ء دعامه و دعامه هذا الدّین الفقه و لفقیه واحد أشدّ على الشّیطان من ألف عابد».[۱]

هر چیزى اساسى دارد و اساس این دین دانش است و یک دانشمند براى شیطان از هزار عابد بدتر است.

وَ قَالَ علی†: «لِجَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِیِّ یَا جَابِرُ قِوَامُ الدِّینِ وَ الدُّنْیَا بِأَرْبَعَهٍ عَالِمٍ [یَسْتَعْمِلُ‏] مُسْتَعْمِلٍ عِلْمَهُ وَ جَاهِلٍ لَا یَسْتَنْکِفُ أَنْ یَتَعَلَّمَ وَ جَوَادٍ لَا یَبْخَلُ بِمَعْرُوفِهِ وَ فَقِیرٍ لَا یَبِیعُ آخِرَتَهُ بِدُنْیَاه‏ …».[۲]

امیرالمؤمنین† فرمود: «‏قوام و دوام زمین و دنیا چهار چیز است؛ اوّل: دانشمندانی که به دانش خود عمل کنند…»

۳٫    استقامت و پایداری و شجاعت

همانطوری که مسلمانان صدر اسلام با شجاعت و پایداری در برابر حوادث ناگوار به پیروزی رسیدند امروز هم پیروزی بر مشکلات نیاز به استقامت دارد. بیشترین قضایای مسلمانان صدر اسلام، حاوی صبر و استقامت آنها در برابر مشکلات دین‌داری‌شان می‌باشد.(تحمل شکنجه‌های امثال؛ بلال و عمار و سمیه و یاسر و مهاجرت‌های مسلمانان صدر اسلام برای حفظ دین و دفاع جانانه از اسلام در جنگ‌ها و …).

در قرآن ۱۰۴ مرتبه سخن از صبر و استقامت آمده از جمله: «یَا ایُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ اصْبرِواْ وَ صَابِرُواْ وَ رَابِطُواْ وَ اتَّقُواْ اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُون».[۳]

ترجمه: اى کسانى که ایمان آورده‏اید، صبر کنید و ایستادگى ورزید و مرزها را نگهبانى کنید و از خدا پروا نمایید، امید است که رستگار شوید.

۴٫    زهد ورزی نسبت به دنیا و رعایت اخلاق و حقوق اسلامی

منظوراز رعایت اخلاق :رعایت اخلاق نیک نسبه به هم‌کیشان و بیگانگان در همه برخوردها و در همه ابعاد است. چنانکه اخلاق پیامبر و یاران صادقش بسیاری از مردم را به اسلام جذب می‌نمود.

منظوراز رعایت حقوق: رعایت حقوق (جانی و مالی و عرضی و دینی…) مردم که عامل مهمی در جذب افراد در صدر اسلام بوده است.

 تأثیر اخلاق‌ و رعایت حقوق دیگران :

جناب سرهنگ زمان شاه در خاطرات خود نقل می کرد : عالمی با رفتارش مرا به روحانیت و اهل علم خوش‌بین کرد در سفری از تهران به قم مجبور شدم با قطار درجه سه که آن زمان هشت نفره بود سفر کنم وقتی وارد کوپه شدم دیدم یک روحانی در کوپه قرار دارد من که از قبل از روحانیون خوشم نمی‌آمد ابتدا خیلی دلخور شدم ولی وقتی آن روحانی با من گرم و صمیمی برخورد کرد کمی از دلخوری‌ام کاسته شد در این زمان مامور قطار برای اخذ بلیط‌ها به درب کوپۀ رسید تا چشمش به آن روحانی افتاد سلام و احوال‌پرسی گرمی کردند گویا از قبل همدیگر را می‌شناسند رئیس قطار به آن روحانی با اصرار می‌گفت بیایید برویم به کوپۀ ما، اینجا در اذیت هستید و آن روحانی نمی‌پذیرفت وقتی از او پرسید چرا قبول نمی‌کنید گفت من بلیط کوپۀ هشت نفره گرفتم و قطار دولتی و از بیت‌المال است به خودم اجازه نمی‌دهم از بیت‌المال سوء استفاده کنم رئیس قطار دیگر اصرار نکردند خداحافظی کرد و رفت این برخورد نگاه من را به روحانیت عوض کرد و مرا به این قشر علاقه‌مند کرد.[۴]

۵٫    ایمان و توکل به خدا:

ایمان و توکل، قلوب را محکم و به انسان امید و اعتماد به نفس می‌دهد و می‌دانیم که استحکام قلبی و اعتماد به نفس و امید چه نقشی در پیشرفت انسان‌ها در برداشتن موانع زندگی و ایجاد آرامش دارد.

از جمله مواردی که توکل و ایمان انسان را زیاد می‌کند استعانت از خداوند متعال است.

نمونه تاریخی از صدر اسلام:

«بعد از فتح مکّه ابوسفیان در کنار پیامبر… قدم می‌زد به حضرت رو کرد و گفت: کاش می‌دانستم که شما با چه وسیله‌ای بر ما پیروز شدید؟ آخر شما نه تجهیزاتی داشتید و نه لشکر آماده‌ای و بر عکس ما آن همه تشکیلات جنگی، پول و نفرات داشتیم چگونه مغلوب شدیم؟ پیامبر خدا … به او فرمود: «بالله غلبتُک» من به کمک خدا بر تو پیروز شدم. »

آری ایمان و توکل بر خدا ناممکن‌ها را ممکن می‌کند و مشت خالی را بر تانک‌ها پیروز می‌کند در پیروزی انقلاب اسلامی ما همین توکل حاکم بود.

شاعر و خطیب بزرگ مصری (عبدالحمید کوشکی) در اولین سالگرد انقلاب اسلامی ایران در جلسه‌ای که دوست‌داران انقلاب اسلامی در مصر برگزار کرده بودند عامل پیروزی انقلاب اسلامی را در ایران این گونه توصیف کرد:

«ان الشاه قد اعتمد علی الغرب فذلّ .و اعتمد علی الشرق فضلّ .و اعتمد علی الجیش فملّ .و اعتمد علی السافاک فاختلَّ.

امّا الامام الخمینی قد اعتمد علی الله .من اعتمد علی الله فما ذلّ و ما ضلَّ و ما ملَّ و ما اختلَّ.»[۵]

۶٫    تعاون و همکاری بادیگران

تاسیس واحدهای وسیع برای رسیدگی به امور نیازمندان و رفع دردهای اجتماعی در نوع خود برای پیوند قلوب و پیوستگی هرچه بیشتر مردم نقش بسیاری دارد. ونقش اجتماعی مؤثری در پیشبرد اهداف دارد.

پیامبر… می‌فرمایند: مؤمنان در دوستی با مؤمنان دیگر همچون اعضاء یکدیگر که اگر عضوی به درد آید بقیه اعضاء نیز نا‌آرامی می‌کنند.^[۶]

بنی آدم اعضاء یکدیگرند                         که در آفرینش زیک گوهرند

چو عضوی بدرد آورد روزگار                     دگر عضوها را نماند قرار

۷٫     بکار بردن منطق: (حکمت و موعظه حسن و مجادله احسن)

قرآن  می‌فرماید: «ادْعُ إِلىَ‏ سَبِیلِ رَبِّکَ بِالحْکْمَهِ وَ الْمَوْعِظَهِ الحْسَنَهِ  وَ جَدِلْهُم بِالَّتىِ هِىَ أَحْسَن».[۷]

 پیامبراکرم… هم بر اساس همین علم و منطق با گروه‌های مختلف غیرمسلمان بحث و مناظره می‌کردند.

امام صادق† که ۴۰۰ شاگرد در زمینه‌های مختلف تربیت می‌کند، خود شخصاً با همین منطق و استدلال، با منکران خدا وارد بحث می‌شد و با آنها مجادله و بحث و گفتگو می‌نمود.

حکمت: همان استدلال‌های منطقی است.

موعظه حسن:  نصایحی است که جنبه احساسی و همراه با حسن نیّت را دارد.

جدال احسن: ایستادگی بر عقیده همراه رعایت ادب و اخلاق

حضرت امیر† ‌فرمود:

«پنج گروه از فرق و ادیان (یهود و نصاری، مادی، دوگانه پرست و مشرک) همزمان به نزد پیامبر… آمدند. همه وارد مناظره با پیامبر… شدند. پیامبر…  با کمال متانت حرف‌های آنان را گوش می‌داد و بعد با ملایمت به پاسخ سؤال‌های آنها ‌پرداخت. این مناظره  سه روز طول کشید تا که هر پنج گروه قانع  و مسلمان شدند.»

 در پایان گفتند: «مَا رَأَیْنَا مِثْلَ حُجَّتِکَ یَا مُحَمَّدُ نَشْهَدُ أَنَّکَ رَسُولُ اللَّه‏».[۸]

۸٫     توجه به طبقه مستضعف جامعه:

دعوت پیامبر… را هم مستضعفانی چون بلال و سلمان و جویبر و عمار و سمیه و یاسرها پیش بردند.

 پیامبر… در طول دوران نبوت چه (در مکه) با صرف اموال خدیجه برای نیازمندان و چه (در مدینه) باحضور مداوم درجمع اصحاب صفه، همیشه به این قشر توجه خاصی داشتند.

و بیشترین قضایایی که از سیره اجتماعی  معصومین‡ به ما رسیده توجه به همین قشر نیازمند و محروم جامعه بوده

 و چقدر روایت درتوصیه به این کار از اهلبیت † به ما رسیده که اگرهمه  را جمع‌آوری کنیم یک مفاتیح‌الجنان می‌شود. نه از باب دعا و نیایش بلکه از باب نوع دوستی و محرومیت زدایی.

به هر حال توجه به نیازمندان و تأمین نیازهای آنها و برقراری عدالت اجتماعی و مبارزه با زراندوزی و استثمار را باید ازوظایف منتظران در زمینه‌سازی  ظهور دانست .

در قرآن حکومت حضرت مهدی† را حکومت  غلبه مستضعفان بر مستکبران معرفی نموده است. «وَ نُرٖیدُ اَنْ نَمُنَّ عَلَی الَّذٖینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْاَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ اَئِمَّهً وَ ‏نَجْعَلَهُمُ الْوارِثٖینَ».[۹]

۹٫    ایجاد اتحاد و انسجام در بین مسلمانان:

بدون شک اتحاد مسلمانان نقش مؤثر و اعجازآوری در پیشبرد اهداف اسلام دارد، قدرت مسلمین را چند برابر می‌کند مثل اتحاد مثل سد است که باعت عمران و آبادانی زمینهای زیادی از اطراف آن می‌شود.

پیامبر خدا… فرمود: «الْمُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِ کَالْبُنْیَانِ یَشُدُّ بَعْضُهَا بَعْضا».[۱۰]

افراد مؤمن نسبت به همدیگر همانند اجزاء یک ساختمان هستند که هر جزئی از آن جزء دیگر را محکم کرده و نگه می‌دارد.

اتحاد مسلمانان با محوریت اسلام و قرآن همچون دریای خروشانی خواهد بود که در برابر امواج سهمگین طوفان‌ها ایستادگی خواهد نمود. برای زمینه‌سازی ظهور حضرت مهدیS و تشکیل حکومت جهانی، اتحاد و انسجام مسلمانان نقش اساسی را خواهد داشت.

۱۰٫عقیده و پیروی از رهبری شایسته

در اسلام اعتقاد به ولایت اهمیت فراوانی دارد که همه احکام در محور آن قرار گرفته. همه احکام دین باید تحت نظارت ولایت باشد. تا جایی که اگر ولایت نباشد چیزی از باقی نمی‌ماند. در واقع امام است که راه را نشان می‌دهد هم ایشان پیشوا و جلودار است.

ولایت یعنی حکومت و سرپرستی دین و دنیای مردم،که مقام بسیار بزرگ و پرمسئولیتی است و تنها افراد شایسته و کامل می‌توانند عهده‌دار آن گردند.

اگر در عصر حضور معصوم† سرپرستی از آن معصوم بود امروز در عصر غیبت، با یک درجه تنزل، فقهای عظام به نیابت آن حضرت عهده‌دار سرپرستی و ولایت دینی و دنیایی مردم هستند که باید از آنها تبعیت نمود. این نوعی تمرین است برای قبول سرپرستی امام زمانS و عمل به دستورات آن حضرت. لذا فرمودند: «وَ أَمَّا الْحَوَادِثُ الْوَاقِعَهُ فَارْجِعُوا فِیهَا إِلَى رُوَاهِ حَدِیثِنَا فَإِنَّهُمْ حُجَّتِی عَلَیْکُمْ وَ أَنَا حُجَّهُ اللَّهِ عَلَیْهِم‏».^[۱۱]

۱۱٫لزوم داشتن برنامه

بحث آمدن منجی در همه ادیان و فرق آمده و به نوعی همه منتظر آمدن آن حضرت می‌باشند و اسلام هم به عنوان یک اصل محکم و قطعی آن را طرح نموده و آن را ثمره قیام همه انبیاء و اولیاء شمرده برای وصول به این هدف، باید برنامه‌ریزی کرد، تلاش کرد، خون داد و خون دل خورد و خود را مسلّح کرد (نظامی، سیاسی، فرهنگی، علمی و…).

 اما کسب آمادگی رزمی و فراگیری فنون نظامی

‏امام صادق† فرمود : هر یک از شما باید برای خروج حضرت قائمS (سلاحی) مهیا کند ، هر چند (یک تیر) باشد . خدای متعال هر گاه بداند کسی چنین نیتی دارد  امید آن است که عمرش را طولانی کند تا آن حضرت را درک کند ( و از یاران و همراهان او قرار گیرد).[۱۲]

امام کاظم† فرمود: «مَنِ ارْتَبَطَ دَابَّهً مُتَوَقِّعاً بِهِ أَمْرَنَا وَ یَغِیظُ بِهِ عَدُوَّنَا وَ هُوَ مَنْسُوبٌ إِلَیْنَا أَدَرَّ اللَّهُ رِزْقَهُ وَ شَرَحَ صَدْرَهُ وَ بَلَّغَهُ أَمَلَهُ وَ کَانَ عَوْناً عَلَى حَوَائِجِه …».[۱۳]

این کار باعث می‌شود که انسان از یاد خدا غافل نشود. دقیقا مثل کسی که وصیت نامه می‌نویسد، کفن آماده می‌کند،جای قبر می‌خرد و… این فرد نشان می‌دهد مرگ را باور کرده و خود را برای مرگ و شب اول قبر آماده کرده است.

آن‌ها که دنبال کسب آمادگی برای یاران امام زمان هستند و در واقع با این کار می‌خواهند بفهمانند امام زمانS را باور کرده و برای آمدن او از هیچ خدمتی فرو گذار نیستند.

در بحث آمادگی هم عرض کردیم شامل آمادگی نظامی، جسمانی و تهذیب و تربیت و… می‌شود. از همه مهم‌تر آمادگی فکری و نظامی است.

اما اصلاح و تهذیب نفس و فراهم نمودن زندگی پاک و سالم

امام صادق †می‌فرمایند: «برای صاحب الامرS غیبت طولانی می‌شود و در این دوران هرکس باید تقوی پیشه کند و به دین خود چنگ زند.»[۱۴]

مواظبت بر دین یعنی این‌که:

1. دین را از اهلش بگیریم و به سراغ خبره‌های قرآن و احادیث یعنی علماء و فقهاء برویم، اهل تفقه باشیم و نگذاریم ابهامی‌در امر دین باقی بماند.
2. آنچه را از دین یاد گرفتیم به کا ببریم، حلال خدا را حلال و حرام او را حرام بشماریم.
3. مواظب دین فرزندان خود هم باشیم و اگر با شبهه‌ای در دین روبه رو می‌شویم سریع راه واکسینه کردن خود و فرزندانمان را پیش بگیریم.

فرزند شهید مطهریŠ نقل می‌کند: پدرمان چند نوبت در هفته بچه‌ها را جمع می‌کرد که از اوضاع‌‎مان پرس و جو شود، باردیگر وقتی که شبهه‌ای در جامعه می‌دید ما را جمع می‌کرد و با راهنمایی‌های خود واکسینه‌مان می‌کرد.

1. در صدد اصلاح جامعه هم باشیم یعنی روحیه امر به معروف و نهی از منکر داشته باشیم. منتظر واقعی کسی هست که در کنار اصلاح فردی وتهزیب نفس خود به فکر اصلاح جامعه هم میباشد.

خدا در قرآن از این گروه تعبیر به بهترینها  میکند:« کُنتُمْ خَیرْ أُمَّهٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنکَرِ وَ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ».[۱۵]

امام باقر† می‌فرمایند: «… إِنَّ الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیَ عَنِ الْمُنْکَرِ سَبِیلُ الْأَنْبِیَاءِ وَ مِنْهَاجُ الصُّلَحَاءِ فَرِیضَهٌ عَظِیمَهٌ بِهَا تُقَامُ الْفَرَائِضُ وَ تَأْمَنُ الْمَذَاهِبُ وَ تَحِلُّ الْمَکَاسِبُ وَ تُرَدُّ الْمَظَالِمُ وَ تُعْمَرُ الْأَرْضُ وَ یُنْتَصَفُ مِنَ الْأَعْدَاءِ وَ یَسْتَقِیمُ الْأَمْر…».[۱۶]